اقتصاد در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[اقتصاد]]''' است. "'''[[اقتصاد]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[اقتصاد]]''' است. "'''[[اقتصاد]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[اقتصاد در قرآن | : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[اقتصاد در قرآن]] - [[اقتصاد در نهج البلاغه]] - [[اقتصاد در معارف دعا و زیارات]] - [[اقتصاد در معارف و سیره سجادی]] - [[اقتصاد در معارف و سیره رضوی]] - [[اقتصاد در فقه سیاسی]]</div> | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
[[اقتصاد]]: [[میانه‌روی]] از قصد به معنای مستقیم نمودن و [[استوار]] داشتن راه<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۷۲.</ref>. | |||
{{متن قرآن|مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ سَاءَ مَا يَعْمَلُونَ}}<ref>«برخی از ایشان امتی میانه‌رو هستند و بسیاری از آنان آنچه انجام می‌دهند زشت است» سوره مائده، آیه ۶۶.</ref>. | |||
واژه قصد و [[اقتصاد]] در موضوعات مختلف معانی متعددی را بر می‌تابد؛ "قصد در مشی" به معنای [[اعتدال]] در راه‌رفتن است: {{متن قرآن|وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ}}<ref>«و در راه رفتنت میانه‌رو باش و از آوایت فرو کاه» سوره لقمان، آیه ۱۹.</ref>. | |||
[[اقتصاد]] به معنای "[[میانه‌روی]]" دو نوع است: | |||
#[[اقتصاد]] [[ممدوح]] که حد وسط میان [[افراط و تفریط]] است؛ مانند جُود بین [[اسراف]] و [[بخل]] و [[شجاعت]] بین تهوُر و [[جبن]]. | #[[اقتصاد]] [[ممدوح]] که حد وسط میان [[افراط و تفریط]] است؛ مانند جُود بین [[اسراف]] و [[بخل]] و [[شجاعت]] بین تهوُر و [[جبن]]. | ||
#آنچه میان [[ممدوح]] و مذموم است؛ مانند آنچه میان [[عدل]] و [[جور]] قرار می‌گیرد؛ مانند {{متن قرآن|فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ}}<ref>«و برخی از آنان، ستمکاره با خویشند و برخی میانه‌رو و برخی با اذن خداوند در کارهای نیک پیشتازند» سوره فاطر، آیه ۳۲.</ref><ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۷۲.</ref>. چنین وضعیتی مورد [[تأیید الهی]] قرار نمی‌گیرد. | #آنچه میان [[ممدوح]] و مذموم است؛ مانند آنچه میان [[عدل]] و [[جور]] قرار می‌گیرد؛ مانند {{متن قرآن|فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ}}<ref>«و برخی از آنان، ستمکاره با خویشند و برخی میانه‌رو و برخی با اذن خداوند در کارهای نیک پیشتازند» سوره فاطر، آیه ۳۲.</ref><ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۷۲.</ref>. چنین وضعیتی مورد [[تأیید الهی]] قرار نمی‌گیرد. | ||
[[خداوند]] عده‌ای از [[اهل کتاب]] را که [[تعدی]] به [[حدود الهی]] نمی‌کنند، به [[آیات الهی]] [[کافر]] نیستند، در صدد تضییع [[حقوق]] دیگران نیستند و طرفدار [[احیای حق]] هستند، "[[امت]] مقتصده" [[لقب]] داده است؛ اگرچه اینان اندک هستند: {{متن قرآن|مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ سَاءَ مَا يَعْمَلُونَ}}<ref>«برخی از ایشان امتی میانه‌رو هستند و بسیاری از آنان آنچه انجام می‌دهند زشت است» سوره مائده، آیه ۶۶.</ref><ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۶، ص۳۸.</ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۱۱۶.</ref>. | |||
==مسائل اقتصادی در فقه سیاسی== | ==مسائل اقتصادی در فقه سیاسی== | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۰: | ||
اصل عدالت کاربردی‌ترین عنصر تئوریک در [[نظام اقتصادی]] و [[نظام سیاسی اسلام]] است که به همه عناصر دیگر اقتصادی و سیاسی معنی و مفهوم خاص می‌دهد. به طوری که هر کدام از اجزاء و عناصر تشکیل دهنده این دو نظام در اسلام منهای عدالت مفهوم اسلامی خود را از دست می‌دهد. | اصل عدالت کاربردی‌ترین عنصر تئوریک در [[نظام اقتصادی]] و [[نظام سیاسی اسلام]] است که به همه عناصر دیگر اقتصادی و سیاسی معنی و مفهوم خاص می‌دهد. به طوری که هر کدام از اجزاء و عناصر تشکیل دهنده این دو نظام در اسلام منهای عدالت مفهوم اسلامی خود را از دست می‌دهد. | ||
استاد [[شهید مطهری]] که در آثار گران‌بهای خود به نقش بنیادین عدالت در [[فلسفه]] اجتماعی اسلام پرداخته است می‌نویسد: | استاد [[شهید مطهری]] که در آثار گران‌بهای خود به نقش بنیادین عدالت در [[فلسفه]] اجتماعی اسلام پرداخته است می‌نویسد: "اصل عدالت با همه اهمیت آن در [[فقه]] موجود مورد [[غفلت]] واقع شده است، در حالی که از آیاتی چون: {{متن قرآن|وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا}}<ref>«و با پدر و مادر نیکی کنید» سوره بقره، آیه ۸۳.</ref> و {{متن قرآن|أَوْفُوا بِالْعُقُودِ}}<ref>«به پیمان‌ها وفا کنید» سوره مائده، آیه ۱.</ref>، [[قواعد]] بسیار مهمی در [[فقه]] [[استنتاج]] و [[استنباط]] گردیده است، ولی با آن همه تأکید بر [[عدالت]] در [[قرآن]] حتی یک [[قاعده فقهی]] از آن به دست نیامده است و این مطلب سبب رکود [[تفکر]] [[اجتماعی]] در [[فقه سنتی]] گردیده است"<ref>ر.ک: استاد شهید مطهری، مبانی اقتصاد اسلامی، ص۲۷.</ref>. | ||
[[دستور]] مؤکد [[اسلام]] بر عدالت در ایجاد [[ثروت]]، [[تولید]]، توزیع و [[مصرف]] آن و واگذاری [[اجرای عدالت]] بر عهده [[دولت اسلامی]] نه تنها به معنی [[سیاسی]] کردن [[اقتصاد]] می‌باشد بلکه مفهوم آن، [[اولویت]] دادن به بعد اجتماعی اقتصاد بر بعد فردی آن است. [[دستورات اخلاقی]] اسلام در زمینه [[تقوا]]، [[عفت]]، [[صبر]]، [[قناعت]]، [[وفاداری]]، [[استقامت]]، [[حق‌شناسی]]، گذشت، [[ایثار]]، [[کرامت]]، [[نیکوکاری]]، [[صداقت]]، [[انصاف]]، [[مساوات]] و [[امانت‌داری]] که در [[حقیقت]] پشتوانه [[احکام]] و مقررات آمرانه و الزام‌آور قانونی اسلام محسوب می‌شوند، سهم عظیمی در تفکر سیاسی اسلام در زمینه مسائل اقتصاد دارد. | [[دستور]] مؤکد [[اسلام]] بر عدالت در ایجاد [[ثروت]]، [[تولید]]، توزیع و [[مصرف]] آن و واگذاری [[اجرای عدالت]] بر عهده [[دولت اسلامی]] نه تنها به معنی [[سیاسی]] کردن [[اقتصاد]] می‌باشد بلکه مفهوم آن، [[اولویت]] دادن به بعد اجتماعی اقتصاد بر بعد فردی آن است. [[دستورات اخلاقی]] اسلام در زمینه [[تقوا]]، [[عفت]]، [[صبر]]، [[قناعت]]، [[وفاداری]]، [[استقامت]]، [[حق‌شناسی]]، گذشت، [[ایثار]]، [[کرامت]]، [[نیکوکاری]]، [[صداقت]]، [[انصاف]]، [[مساوات]] و [[امانت‌داری]] که در [[حقیقت]] پشتوانه [[احکام]] و مقررات آمرانه و الزام‌آور قانونی اسلام محسوب می‌شوند، سهم عظیمی در تفکر سیاسی اسلام در زمینه مسائل اقتصاد دارد. | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۶: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مدخل]] | [[رده:مدخل]] | ||
[[رده:اقتصاد]] | [[رده:اقتصاد]] | ||