بغی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

در آیه {{متن قرآن|وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}<ref>«و اگر دو دسته از مؤمنان جنگ کنند، میان آنان را آشتی دهید پس اگر یکی از آن دو بر دیگری ستم کرد با آن کس که ستم می‌کند جنگ کنید تا به فرمان خداوند باز گردد و چون بازگشت، میان آن دو با دادگری آشتی دهید و دادگری ورزید که خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره حجرات، آیه ۹.</ref> از [[طغیان]] گروهی از [[مسلمانان]] بر ضد مسلمانان دیگر و یکی از مصادیق مهم [[بغی]] سخن به میان آمده است. به روایتی این آیه درباره [[نزاع]] و درگیری دو [[طایفه]] [[اوس و خزرج]] نازل شد.<ref>جامع‌البیان، مج ۱۳، ج ۲۶، ص ۱۶۵ ـ ۱۶۶؛ کشف‌الاسرار، ج ۹، ص ۲۵۱؛ مجمع‌البیان، ج ۹، ص ۲۲۰.</ref> روایتی دیگر [[شأن نزول]] آیه فوق را نزاع [[زن]] و شوهری دانسته که هر یک [[قبیله]] خود را برای [[پشتیبانی]] از خویش فرا خواند.<ref>جامع‌البیان، مج ۱۳، ج ۲۶، ص ۱۶۶؛ احکام‌القرآن، ابن العربی، ج ۴، ص ۱۷۱۷؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۳۱۶.</ref> برخی گفته‌اند که آیه مذکور درباره نزاع [[عبدالله بن ابیّ]] [[منافق]] با [[عبدالله بن رواح]] نازل شد که درباره مسئله‌ای مربوط به پیامبر اکرم{{صل}} با یکدیگر به مقابله و نزاع پرداخته، هریک قبیله خود را به یاری‌ طلبیدند،<ref>جامع البیان، مج ۱۳، ج ۲۶، ص ۱۶۷؛ مجمع‌البیان، ج ۹، ص ۲۲۰.</ref> با این همه [[غالب]] [[مفسران]] و [[فقهای شیعه]]<ref>روض‌الجنان، ج ۱۸، ص ۲۴؛ مسالک الافهام، ج ۲، ص ۳۶۲؛ جواهرالکلام، ج ۲۱، ص ۳۲۳.</ref> و [[اهل سنت]] <ref>احکام القرآن، ابن‌العربی، ج ۴، ص ۱۷۱۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۳۱۷؛ الفقه علی المذاهب الاربعه، ج ۵، ص ۴۱۷؛ الفقه‌الاسلامی، ج ۷، ص ۵۴۸۰.</ref> [[آیه]] مذکور را مستند [[احکام فقهی]] [[باغیان]] و بیانگر [[وظیفه مسلمانان]] در برابر آنان دانسته‌اند، چنان که [[روایات]] [[اهل‌بیت]]{{عم}} نیز به این مطلب پرداخته است؛ از جمله در روایتی آمده است: هنگامی که این آیه نازل شد [[پیامبر]] فرمود: کسانی هستند که پس از من بر اساس [[تأویل]] خواهند جنگید، همان‌گونه که من بر اساس [[تنزیل]] جنگیدم و [[علی]]{{ع}} از این افراد است.<ref>الکافی، ج۵، ص۱۱ـ۱۲؛ تهذیب، ج۴، ص ۱۱۶؛ نورالثقلین، ج ۵، ص ۸۴.</ref> در روایتی دیگر [[امام صادق]]{{ع}} [[جنگ]] علی{{ع}} با [[مردم بصره]] را تأویل و مصداق آیه فوق برشمرد؛<ref>الکافی، ج ۸، ص ۱۸۰؛ نورالثقلین، ج ۵، ص ۸۵؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۶۷.</ref> اما برخی از [[فقیهان]] و [[مفسران شیعه]] <ref>کنزالعرفان، ج ۱، ص ۳۸۶؛ فقه القرآن، ج ۱، ص ۳۶۳؛ نمونه، ج ۲۲، ص ۱۶۹، ۱۷۲.</ref> با این [[استدلال]] که آیه فوق [[باغی]] را [[مؤمن]] شمرده، در حالی که به [[عقیده شیعه]] باغی [[کافر]] است این آیه را بی‌ارتباط با [[اهل بغی]] دانسته و در این مورد [[آیات]] دیگری مانند {{متن قرآن|انْفِرُوا خِفَافًا وَثِقَالًا وَجَاهِدُوا بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ}}<ref>«سبکبار و گرانبار رهسپار شوید و با مال و جانتان در راه خداوند جهاد کنید؛ این، اگر بدانید برای شما بهتر است» سوره توبه، آیه ۴۱.</ref>، {{متن قرآن|يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ مَا قَالُوا وَلَقَدْ قَالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَكَفَرُوا بَعْدَ إِسْلَامِهِمْ وَهَمُّوا بِمَا لَمْ يَنَالُوا وَمَا نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْنَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ يَتُوبُوا يَكُ خَيْرًا لَهُمْ وَإِنْ يَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ عَذَابًا أَلِيمًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمَا لَهُمْ فِي الْأَرْضِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ}}<ref>«به خداوند سوگند می‌خورند که (سخنی) نگفته‌اند در حالی که بی‌گمان کلمه کفر (آمیز) را بر زبان آورده‌اند و پس از اسلام خویش کفر ورزیده‌اند و به چیزی دل نهادند که بدان دست نیافته‌اند و کینه‌جویی نکرده‌اند مگر بدان روی که خداوند و پیامبرش با بخشش خویش آنان را» سوره توبه، آیه ۷۴.</ref> را مربوط به [[بغی]] و برخورد با باغیان دانسته‌اند؛ لیکن هرچند از عموم این آیات می‌توان به گونه‌ای برخی [[احکام]] بغی و [[وظایف]] [[مؤمنان]] در برابر باغیان را استفاده کرد؛ ولی آیه {{متن قرآن|وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}<ref>«و اگر دو دسته از مؤمنان جنگ کنند، میان آنان را آشتی دهید پس اگر یکی از آن دو بر دیگری ستم کرد با آن کس که ستم می‌کند جنگ کنید تا به فرمان خداوند باز گردد و چون بازگشت، میان آن دو با دادگری آشتی دهید و دادگری ورزید که خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره حجرات، آیه ۹.</ref> [[ارتباط]] وثیق‌تری با موضوع بغی دارد که افزون بر استناد فقیهان [[شیعه]] و اهل سنت به آیه مذکور در این موضوع<ref>الام، ج۴، ص۲۲۶؛ ریاض المسائل، ج ۷، ص ۴۵۶؛ جواهر الکلام، ج ۲۱، ص ۳۲۳، ۳۲۵.</ref> در [[روایات]] [[اهل‌بیت]]{{عم}} نیز [[ارتباط]] آن با [[بغی]] مورد [[تأیید]] قرار گرفته است.<ref>الکافی، ج۵، ص۱۱ـ۱۲؛ تهذیب، ج ۴، ص ۱۱۶؛ نورالثقلین، ج ۵، ص ۸۵ ـ ۸۶.</ref> افزون بر [[آیات قرآن]]، روایات متعددی از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} <ref>مسند احمد، ج ۴، ص ۳۴۸؛ السنن الکبری، ج ۸، ص۱۶۹.بحارالانوار، ج ۲۹، ص ۴۲۹</ref> و اهل‌بیت{{عم}} <ref>دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۳۸۸؛ وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۷۳ ـ ۸۳؛ جامع احادیث‌الشیعه، ج ۱۶، ص ۱۳۰، ۱۶۰.</ref> در مورد [[باغیان]] و چگونگی برخورد [[مسلمانان]] با این گروه وارد شده است؛ همچنین [[سیره]] [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} در برخورد با [[ناکثین]] ([[اصحاب جمل]])، [[مارقین]] ([[خوارج]]) و [[قاسطین]] ([[اهل شام]])<ref>کنزالعرفان، ج ۱، ص ۵۶۱؛ البدایة والنهایه، ج ۷، ص ۳۳۸ - ۳۳۹.</ref> که از معروف‌ترین گروههای [[شورشگر]] در [[تاریخ]] حکومتهای [[اسلامی]] بودند نیز مستند دیگری است که [[وظیفه مسلمانان]] را در برخورد با [[اهل بغی]] روشن می‌کند، چنان‌که [[شافعی]] پیشوای یکی از [[مذاهب]] [[اهل سنت]] در برخی از [[احکام]] باغیان تنها سیره [[علی]]{{ع}} را مستند این احکام دانسته است<ref>ریاض‌المسائل، ج ۷، ص ۴۵۸؛ کنزالعرفان، ج ۱، ص ۳۸۶.</ref> برخی احکام باغیان عبارت است از<ref>[[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید جعفر]]، [[بغی - صادقی فدکی (مقاله)|مقاله «بغی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>: