ابودحداح انصاری: تفاوت میان نسخه‌ها

[[کنیه]] وی را ابودحداحه نیز گفته‌اند<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۹۳.</ref>. وی از [[خاندان]] بَلیّ از [[قبیله]] [[قضاعه]]<ref>ابن سعد، ج۵، ص۲۰۰ و ج۴، ص۳۷۵.</ref> و هم‌پیمان [[بنی عمرو بن عوف]] است<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۹۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۰۲.</ref>. ابن عبدالبر<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۱۰.</ref> گفته است: از نام و [[نسب]] او اطلاعی در دست نیست، جز اینکه [[انصاری]] و هم‌پیمان [[عمرو بن عوف]] است؛ در حالی که نام او را بیشتر [[ثابت بن دحداح بن نعیم بن غنم]]<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۳.</ref> و برخی نیز عمرو بن دحداح گفته‌اند<ref>طبرسی، ج۲، ص۱۳۷؛ ابن اثیر، ج۶، ص۹۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۰۲.</ref>. برخی گفته‌اند: [[امیمه]] دختر [[بشر]] [[همسر]] [[ابودحداح]] بود. او در [[مکه]] [[مسلمان]] شد و با [[نزول آیه]] {{متن قرآن|إِذَا جَاءَكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ}}<ref>«ای مؤمنان! چون زنان مؤمن هجرت‌کنان نزد شما بیایند، (ایمان) آنان را بیازمایید، خداوند به ایمان آنان داناتر است پس اگر آنان را مؤمن دانستید به سوی کافران بازنگردانید که ایشان برای آنان و آنان برای ایشان حلال نیستند و آنچه (آن کافران) هزینه کرده‌اند به آنه» سوره ممتحنه، آیه ۱۰.</ref>. بعد از [[صلح حدیبیه]] از مکه به [[مدینه]] گریخت و چون شوهرش [[کافر]] بود، [[رسول خدا]]{{صل}} او را نگهداشت و به [[عقد]] [[سهل بن حنیف]] درآورد و از [[سهل]] [[فرزندی]] به نام [[عبدالله]] به [[دنیا]] آمد<ref>طبرسی، ج۹، ص۴۵۳؛ طبری، ج۲۸، ص۹۲.</ref>. [[ابن اثیر]]<ref>ابن اثیر، ج۷، ص۲۳.</ref> نزول آیه بالا را درباره امیمه دختر بشر بعید دانسته و نوشته است: بنی عمرو بن عوف از [[انصار]] و ساکن مدینه هستند و [[آیه]] یاد شده، درباره [[مهاجرت]] [[زنان]] و بعد از [[حدیبیه]] - اواخر دوران مدینه - است. بنابراین، امیمه از انصار است و نمی‌تواند از [[مهاجران]] باشد تا آیه درباره او نازل شده باشد. از این رو، گفته شده همسر امیمه، [[حسان بن دحداح]]<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۸، ص۲۹.</ref> یا [[ثابت بن شمراخ]]<ref>قرطبی، الجامع، ج۱۸، ص۶۱.</ref> است؛ چنان که قول مشهور نیز در [[شأن نزول]] [[آیه]] بالا، درباره [[مهاجرت]] [[ام کلثوم دختر عقبة بن ابی معیط]] دانسته شده است<ref>ابن ابی عاصم، ج۱، ص۴۳۳؛ ابن جوزی، زاد المسیر، ج۸، ص۷؛ قرطبی، ج۱۸، ص۴۹؛ ابن کثیر، ج۴، ص۳۷۴؛ سیوطی، ج۶، ص۲۰۶؛ ابن اثیر، ج۷، ص۳۷۷.</ref>. [[ابن حجر]]<ref>الاصابه، ج۸، ص۲۹.</ref>، اشکال [[ابن اثیر]] را بدین‌سان توجیه کرده است که شاید [[همسر]] [[امیمه]]، غیر [[انصاری]] بوده که امیمه را از [[مدینه]] به [[مکه]] برده است و او دوباره از مکه به مدینه آمده و [[حکم]] [[مهاجر]] پیدا کرده است. این در حالی است که نام همسر امیمه را ابن اثیر، [[ثابت بن دحداح]] و ابن حجر، [[حسان بن دحداح]] دانسته است. ابن حجر<ref>الاصابه، ج۷، ص۱۰۱ و ج۱، ص۵۰۳.</ref> ثابت بن دحداح را که [[کنیه]] [[ابودحداح]] دارد، غیر از [[ابودحداح انصاری]] می‌داند و برای هر کدام شرح حال جداگانه‌ای آورده است. به همین دلیل، بر ابن عبدالبر که هردو را یکی دانسته، [[اعتراض]] کرده است؛ البته به نظر او، این هر دو انصاری و هم [[پیمان]] [[بنی عمرو بن عوف]] [[انصار]] هستند. دلیل ابن حجر بر دو نفر بودن ثابت بن دحداح -که کنیه ابودحداح دارد - و ابودحداح انصاری این است که: نقل شده ابودحداح انصاری به [[معاویه]] گفت: از [[رسول خدا]]{{صل}} شنیدم که می‌فرمود: "هر کس عهده‌دار کاری (از کارهای [[مسلمانان]] شود و در به روی مسلمانان) حاجت‌مند ببندد، [[خداوند]] متعالی در [[بهشت]] را به روی او می‌بندد و هرکس همه اهتمامش [[دنیا]] باشد، خداوند - در [[آخرت]] - [[همنشینی]] من را بر او [[حرام]] خواهد کرد. به [[درستی]] که من برای خراب کردن دنیا (کوچک شمردن آن) [[مبعوث]] گشته‌ام نه برای [[آبادانی]] آن"<ref>{{متن حدیث | من ولی عملا فحجب بابه عن ذی حاجة المسلمین حجبه الله أن یلج باب الجنة و من کانت الدنیا همه حرم الله علیه جواری، فانی بعثت بخراب الدنیا و لم أبعث بعمارتها}}؛ طبرانی، ج۲۲، ص۳۰۲؛ میثمی، ج۵، ص۲۱۰.</ref>. اما این دلیل [[ابن حجر]]، بر دو نفر بودن این دو نام دلالت ندارد. چون اولاً ابن حجر گفته است: این [[روایت]] از طریق [[فضیل بن عیاض]] نقل شده است که [[سند]] این روایت به فضیل بن عیاض درست نیست و طریقی بهتر از این را [[طبرانی]] از [[جیرون بن عیسی]] نقل کرده و جیرون نیز واهی الحدیث است<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۰۲.</ref>. دیگر اینکه گفته شده این روایت را [[أبو جحیفه]] برای [[معاویه]] خواند<ref>کحلانی، ج۴، ص۱۲۴.</ref>. وانگهی، تمام کسانی که شرح حال [[ابودحداح]] را آورده‌اند، میان ابودحداح و [[ثابت بن عمرو]] تفکیکی قائل نشده‌اند و اطلاعاتی را که ابن حجر جداگانه برای آن دو آورده است، تنها برای [[ابودحداح انصاری]] آورده‌اند.

بنابراین، دلیل موجهی برای تفکیک میان این دو نام نداریم و چنان که بیشتر تراجم نگاران آورده‌اند، یک ابودحداح بیشتر وجود نداشته است. نقل شده است هنگامی که [[آیة]] {{متن قرآن|مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ}}<ref>«کیست که به خداوند وامی نیکو دهد تا خداوند آن را برای وی چندین برابر گرداند؟ و خداوند (روزی را) تنگ و فراخ می‌سازد و به سوی او بازگردانده می‌شوید» سوره بقره، آیه ۲۴۵.</ref>. نازل شد، ابودحداح [[خدمت]] [[رسول خدا]]{{صل}} رسید و عرض کرد: ای [[رسول الله]]! [[خداوند]] از ما [[قرض]] می‌خواهد؟ رسول خدا{{صل}} فرمود: بله. ابودحداح نزد [[همسر]] خود رفت و گفت: امدحداح، از باغ بیرون برو که آن را برای [[خدا]] قرض دادم. بدین ترتیب باغ خود را [[وقف]] [[نیازمندان]] کرد<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۱۰؛ طبرانی، ج۲۲، ص۳۰۰؛ هیثمی، ج۳، ص۱۳ او ۳۲۴.</ref>. رسول خدا{{صل}} به دلیل این [[فداکاری]] ابودحداح فرمود: چه بسیار شاخه‌های آویزان درخت خرما که در [[بهشت]] برای [[أبودحداح]] خواهد بود»<ref>گونه‌های مختلف این روایت را بنگرید: احمد بن حنبل، ج۳، ص۱۴۶؛ بیهقی، ج۶، ص۲۱۵؛ طبرانی، ج۲۲، ص۳۰۰؛ حاکم، ج۲، ص۲۰.</ref>. تعداد درخت‌های وقف شده ابودحداح را ششصد [[نخل]] نوشته‌اند <ref>طبری، ج۲، ص۸۰۳؛ قرطبی، ج۳، ص۲۳۷.</ref>. [[وقف]] درخت خرما از سوی [[ابودحداح]] به این گونه نقل شده است که مردی، درخت خرمایی در [[خانه]] [[فقیری]] داشت. او هرگاه می‌خواست، داخل خانه می‌شد و برای چیدن خرما بالای درخت می‌رفت و اگر خرمایی هم [[زمین]] می‌افتاد و بچه‌های [[فقیر]] بر می‌داشتند، از آنان می‌گرفت. [[مرد]] فقیر نزد [[رسول خدا]]{{صل}} [[شکایت]] کرد و از [[حضرت]] خواست آن درخت را به او ببخشد. [[پیامبر]]{{صل}} صاحب درخت را خواست و فرمود: "اگر درخت خرما را به من ببخشی، درختی در [[بهشت]] به تو می‌دهم". صاحب درخت حاضر نشد آن درخت را ببخشد. ابودحداح عرض کرد: یا [[رسول الله]]! اگر من نیز آن درخت را ببخشم، درختی در بهشت برای من هست؟ حضرت فرمود: بله. ابودحداح، درخت خرمای آن مرد را با [[چهل]] درخت خرما عوض کرد و آن را به رسول خدا بخشید<ref>احمد بن حنبل، ج۳، ص۱۴۶؛ حویزی، تفسیر، ج۵، ص۵۹؛ ابن اثیر، ج۶، ص۹۳.</ref> و [[آیه]] {{متن قرآن|مَنْ أَعْطَى وَاتَّقَى}}<ref>«امّا آنکه بخشش کند و پرهیزگاری ورزد،» سوره لیل، آیه ۵.</ref> درباره او نازل شد<ref>ابن جوزی، زادالمسیر، ج۸، ص۲۶۲؛ احمد بن حنبل، ج۳، ص۱۴۶؛ حاکم نیشابوری، ج۲، ص۲۰؛ طبرسی، ج۱۰، ص۳۷۶.</ref>. بزنطی می‌گوید: از [[حضرت رضا]] در [[تفسیر]] [[سوره]] "لیل" شنیدم که فرمود: شخصی در باغ مردی از [[انصار]] درختی داشت که موجب [[آزار]] او می‌شد، ابودحداح آن درخت را با باغ خودش عوض کرد و آیه {{متن قرآن|مَنْ أَعْطَى وَاتَّقَى}}. نازل شد <ref>داود بن سلیمان الغازی، ج۱، ص۳۸۳.</ref>. برخی دیگر، مرد صاحب درخت را در این داستان، [[ابولبابة بن منذر انصاری]] دانسته و گفته‌اند وی با [[یتیمی]] بر سر درخت نخلی [[اختلاف]] کرد و حاضر نشد درخت را به آن [[یتیم]] بدهد. ابودحداح آن درخت را با [[باغی]] عوض کرد و آن را به رسول خدا{{صل}} بخشید<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۱۰؛ ابونعیم، ج۲، ص۲۸۸۲؛ نوری، ج۷، ص۳۳.</ref>. در برخی [[روایات]]، [[ابولبابه]]، برادرزاده [[ابوبداح]] معرفی شده است<ref>بیهقی، ج۶، ص۲۱۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۰۱.</ref>.

همچنین گفته شده: [[نزول آیه]] {{متن قرآن|وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ}}<ref>«و از تو درباره حیض می‌پرسند؛ بگو که آن، گونه‌ای رنج است. پس در حیض از زنان کناره گیرید و با آنان آمیزش نکنید تا پاک شوند و چون شست و شو کردند، از همان‌جا که خداوند به شما فرموده است با آنان آمیزش کنید، بی‌گمان خداوند توبه کاران و شست‌وشوکنندگان را دوست» سوره بقره، آیه ۲۲۲.</ref>. بعد از سؤال [[ابودحداح]] از نزدیکی با [[زنان]] در حال حیض بوده است<ref>طبری، ج۲، ص۵۱۸؛ واحدی نیشابوری، ص۴۶؛ طبرسی، ج۲، ص۸۶؛ قرطبی، ج۳، ص۸۰؛ راوندی، ج۱۰، ص۵۱.</ref>. واقدی گفته است: سؤال کننده، [[اسید بن حضیر]] و [[عباد بن بشر]] بود<ref>ابن حجر، تلخیص، ج۲، ص۴۲۱؛ همو، فتح، ج۱، ص۳۴۱.</ref>. [[تاریخ]] درگذشت ابودحداح به چندان روشن نیست. واقدی گفته است: در [[جنگ احد]] هنگامی که [[مسلمانان]] پراکنده شدند، [[ثابت بن دحداح]] پیش آمد و فریاد کشید: ای گروه [[انصار]]، پیش من بیایید. من [[ثابت]] بن دحداحدام، اگر [[محمد]] کشته شد، [[خداوند]] همیشه زنده است. گروهی از انصار جمع شدند، ولی عده‌ای از [[قریش]] با آنها برخورد کردند و ثابت بن داحداح به دست [[خالد بن ولید]] کشته شد<ref>واقدی، ج۱، ص۲۸۱.</ref>. [[ابن جوزی]] از [[فداکاری]] ابودحداح در [[روز]] [[احد]] به {{عربی |"انعم القتال یوم أحد"}}؛ تعبیر کرده است<ref>ابن جوزی، تلقیح، ص۱۴۲.</ref>. برخی نیز گفته‌اند ابودحداح در [[أحد]] مجروح شد و تا [[زمان]] برگشت [[رسول خدا]]{{صل}} از [[صلح حدیبیه]]، زنده بود <ref>ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۳.</ref>. بعد از درگذشت ابودحداح، رسول خدا{{صل}} در [[تشیع]] جنازه او شرکت کرد و به هنگام برگشتن، سوار بر مرکب شد<ref>طبرانی، ج۲، ص۲۱۹ و ۳۰۰.</ref>. این [[عمل]] رسول خدا{{صل}} مستند برخی [[فقها]] در عدم [[کراهت]] [[سوار شدن]] بر مرکب هنگام برگشتن از تشیع جنازه شده است<ref>ابن قدامه، ج۲، ص۳۶۳؛ شوکانی، ج۴، ص۱۱۷.</ref>. چون ابودحداح بازمانده‌ای نداشت، [[رسول خدا]]{{صل}} [[اموال]] او را به پسر [[برادر]] یا دایی‌اش داد<ref>ابن ابی شیبه، ج۷، ص۳۳۹؛ بیهقی، ج۶، ص۲۱۵.</ref>.<ref>[[رمضان محمدی|محمدی، رمضان]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابودحداح انصاری»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۲۷۴-۲۷۶.</ref>

# [[پرونده:1100558.jpg|22px]] [[رمضان محمدی|محمدی، رمضان]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|'''مقاله «ابودحداح انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱''']]