ماریه قبطیه در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

*"[[ماریه قبطیه]]" دختر [[شمعون]] و [[همسر گرامی رسول خدا]]{{صل}}، از [[مادر]] رومی‌اش<ref>احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۴۴۹.</ref> در قریه "حَفن" - از مناطق "اَنصِنا"ی [[مصر]] – به [[دنیا]] آمد <ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۲۴۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۷؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۹۱.</ref>. در [[سال هفتم هجری]]، [[پیامبر خدا]]{{صل}} [[حاطب بن ابی‌بلتعه]] را همراه نامه‌ای به سوی [[مقوقس]] - [[حاکم مصر]] و اسکندریه – می‌فرستد تا او را به [[اسلام]] [[دعوت]] کند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۷؛ احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۴۴۸؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۱۱، ص۶۱۷.</ref>. [[مقوقس]] در پاسخ به [[دعوت]] [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}}، [[ماریه]] را که از دختران [[ملوک]] [[مصر]] بود، همراه خواهرش "سیرین"<ref>ابن قتیبه، المعارف، ص۳۱۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک ج۱۱، ص۶۱۷.</ref> - به [[نقلی]] "شیرین"<ref>احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۴۴۹.</ref> - همراه هدایای دیگر، برای [[حضرت]] می‌فرستد. همچنین، نامه‌ای برای [[رسول خدا]]{{صل}} می‌نویسد که در بخشی از آن چنین آمده است: "من فرستاده تو را اکرام کردم و به سوی تو دو [[کنیز]] فرستادم که در سرزمین [[عظیم]] قبط، دارای [[منزلت]] هستند"<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۰.</ref>. [[نقل]] شده [[عایشه]] نیز از او به عنوان "دختر [[حاکم]]" یاد کرده است<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۵، ص۳۰۴.</ref>.

*[[روایت]] کرده‌اند که "[[حاطب بن ابی‌بلتعه]]" در بین راه، [[اسلام]] را بر آن دو عرضه می‌دارد؛ آنها نیز می‌پذیرند و [[مسلمان]] می‌شوند<ref>احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۴۴۹؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۱۱، ص۶۱۷؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، جا ص۳۱۱.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[ماریه قبطیه (مقاله)|ماریه قبطیه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۵۴-۲۵۵.</ref>.

==[[ماریه قبطیه]] و [[زندگی]] با [[رسول خدا]]{{صل}}==

*پس از ورود به [[مدینه]]، [[پیغمبر اسلام]]{{صل}} [[ماریه]] را برای خود برگزید و سیرین را به [[حسان بن ثابت]] بخشید<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۷؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۳، ص۱۹۱۲.</ref>. نخستین منزل [[ام‌المؤمنین]] [[ماریه]]، [[خانه]] [[حارثة بن نعمان]] بود. او یک سال در این منزل سکونت کرد؛ اما [[آزار]] و اذیت‌های برخی از [[زنان پیامبر]]{{صل}} به ویژه [[عایشه]]، [[ماریه]] را بر آن داشت که مصرّانه از [[حضرت]] بخواهد که او را به جایی دیگر انتقال دهد. [[پیامبر]]{{صل}} او را در بخش بالای [[مدینه]]، در نخلستان کوچکی (که از [[اموال]] خودشان در [[غزوه بنی‌نضیر]] بود و امروزه به مشربه ام‌ابراهیم معروف است) مسکن داد و او را ملزم به رعایت [[حجاب]] کرد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۱۱، ص۶۱۷.</ref>. [[ماریه]] در تابستان و فصل خرماچینی همانجا ساکن بود و [[پیامبر]]{{صل}} برای دیدنش به آنجا می‌رفت<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۷.</ref>.

*[[عایشه]] در این باره می‌گوید: "[[ماریه]]، زنی [[زیبا]] با موهای مجعّد بود. برای همین، [[رسول خدا]]{{صل}} او را [[دوست]] می‌داشت. از این رو علیه هیچ یک از [[همسران پیامبر]]{{صل}} به اندازه [[ماریه]] [[بدگویی]] و [[سخن چینی]] نکرده‌ام.... پس از آزارهای ما، [[رسول خدا]]{{صل}} [[ماریه]] را به مشربه ام‌ابراهیم منتقل کرد و خودش پیش او رفت و آمد می‌کرد. این کار باعث [[حسادت]] بیشتر ما نسبت به او شد. پس از آنکه [[ماریه]]، حامله شد، [[حسادت]] و [[کینه]] ما شدت بیشتری گرفت؛ چرا که او چیزی داشت که همه ما از آن [[محروم]] بودیم"<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۱؛ احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۴۵۰؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۸، ص۳۱۱.</ref>.

*توجه [[فرستاده خدا]]{{صل}} به [[ماریه]] و شایستگی‌های او، [[حسادت]] برخی از [[زنان پیامبر]]{{صل}} به ویژه [[عایشه]] و [[حفصه]] را برانگیخته بود. آنها از [[رفتار پیامبر]]{{صل}} با [[ماریه]] و علاقه خاص [[حضرت]] به او در [[رنج]] و [[سختی]] بودند تا اینکه روزی [[حفصه]] در روز مخصوص خود، نزد [[پیامبر]]{{صل}} آمد و از ایشان اجازه خواست برای کاری نزد [[پدر]] برود. [[حضرت]] به او اجازه داد. پس از رفتن [[حفصه]]، آن [[حضرت]]، [[ماریه]] را نزد خود‌ طلبید. [[حفصه]] به [[خانه]] برگشت و وقتی [[رسول خدا]]{{صل}} را با [[ماریه]] دید، ناراحت شد و با [[پیامبر]]{{صل}} [[درشتی]] کرد. [[نبی]] [[خدا]]{{صل}} برای [[رضایت]] او [[ماریه]] را بر خود [[حرام]] کرد و از [[حفصه]] خواست تا قضیه را مخفی کند؛ اما او بی‌درنگ به [[عایشه]] خبر داد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۵۱؛ محمد بن یوسف صالحی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج۹، ص۶۰-۶۱.</ref> و گفت: "تو را [[بشارت]] می‌دهم که [[رسول الله]]{{صل}} کنیزش را بر خود [[حرام]] کرده است و [[خداوند]] ما را از دست او راحت کرد"<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۵۱؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار{{ع}}، ج۲۲، ص۲۲۹؛ محمد بن یوسف صالحی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج۹، ص۶۱.</ref>.

*در این هنگام [[آیات]] اول [[سوره تحریم]] نازل شد. در این [[آیات]] ضمن ملامت [[حفصه]] و [[عایشه]]، به [[رسول خدا]]{{صل}} خطاب شد که {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«ای پیامبر! چرا چیزی را که خداوند بر تو حلال کرده است برای کسب خشنودی همسرانت حرام می‌داری؟ و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره تحریم، آیه ۱.</ref>.

*[[فرمان خداوند]] به شکستن [[تحریم]] [[ماریه]]، نشان از آن دارد که رابطه [[عاطفی]] [[پیامبر]] با [[ماریه]] به خودی خود، [[امر]] قابل قبولی بوده است. در نهایت، [[ماریه]]، نزد [[پیغمبر]] [[خدا]]{{صل}} ماند؛ اما توجه [[حضرت]] به [[ماریه]]، همچنان [[ناراحتی]] برخی [[زنان پیامبر]]{{صل}} به ویژه [[عایشه]] را در پی داشت. او که در [[آتش]] [[حسد]] می‌سوخت و نمی‌توانست [[احساس]] خود را پنهان کند زبان به [[شماتت]] و [[تهمت]] به [[ماریه]] می‌گشود تا او را از چشم [[پیغمبر]] بیندازد<ref>سید جمیلی، نساء النبی، ص۱۳۷-۱۳۸.</ref>. این وضعیت با اعلان بارداری [[ماریه]] تشدید شد؛ از این رو [[رسول خاتم]]{{صل}} [[ماریه]] را از [[مدینه]] خارج و در منطقه‌ای به نام "عالیه" ساکن کرد<ref>احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۴۴۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۷؛ ج۸، ص۱۷۱.</ref> و برای وی نیز همچون سایر همسرانش [[حجاب]] مقرر فرمود. این مسئله بر زن‌های [[پیامبر]]{{صل}} بسیار دشوار آمد و بر او [[رشک]] بردند<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۱۱، ص۶۱۷ احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۴۴۹: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۸؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۳۴۵.</ref>.

*مدتی پس از استقرار [[ماریه]] در مشربه ام‌ابراهیم، [[ابراهیم]]، [[فرزند]] [[رسول خدا]]{{صل}}، در ذی‌الحجه [[سال هشتم هجری]] به [[دنیا]] آمد. [[جبرئیل]] نازل شد و [[حضرت]] را با عنوان "ابا [[ابراهیم]]" [[سلام]] داد <ref>احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۸۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۷۲؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۵، ص۳۰۴.</ref>. [[نقل]] است که [[خاتم انبیا]]{{صل}} [[ابراهیم]] را به [[عایشه]] نشان داد و فرمود: "ببین چقدر این بچه، شبیه من است؟" [[عایشه]] از روی حسادتش این حرف حضرت را رد کرد و گفت: "او هیچ شباهتی به شما ندارد و این شباهت‌هایی هم که هست اثر شیر بز است"<ref>احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۴۵۰.</ref>. زمان [[گذشت]] تا اینکه بعد از چند [[ماه]]، [[ابراهیم]] [[فرزند پیامبر]]{{صل}} از [[دنیا]] رفت و در [[بقیع]] [[دفن]] شد<ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[ماریه قبطیه (مقاله)|ماریه قبطیه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۵۵-۲۵۷.</ref>.

*دیدگاه [[اهل سنت]] درباره [[حدیث]] إفک، برخاسته از [[روایات]] متعددی است که از راه‌های مختلف، [[نقل]] شده است؛ ولی اشکالات زیادی بر این [[روایات]] وارد است که به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:

##تمام کتب [[تاریخی]] [[اهل سنت]]، جریان [[تهمت]] به [[ماریه]] را با وجود تفاوت‌هایی [[نقل]] کرده‌اند و به این مسئله [[اذعان]] دارند که [[روایت]] "واقدی" قابل مطابقت با [[آیات]] إفک است<ref>جعفر مرتضی العاملی، حدیث الافک، ص۷۲-۱۳۷.</ref>. با وجود این، برخی از [[علما]] این [[شأن نزول]] را از لحاظ مضمون، ضعیف و نااستوار توصیف کرده و نپذیرفته‌اند<ref>جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، ص۶۶۵.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[ماریه قبطیه (مقاله)|ماریه قبطیه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۵۷-۲۵۹.</ref>.

*[[امام علی|امیرالمؤمنان علی]]{{ع}} و [[فاطمه زهرا]]{{س}} نیز توجه ویژه‌ای به ایشان داشتند؛ چنان که گفته‌اند پس از ولادت [[ابراهیم]]، [[امام علی|امیرالمؤمنان]]{{ع}} بسیار خوشحال شد. ایشان، همواره حامی [[ماریه]] بودند و خود به امور ایشان رسیدگی می‌کردند. [[حضرت علی]]{{ع}} نسبت به [[ماریه]]، [[تعصب]] خاصی داشت<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار{{عم}}، ج۲۲، ص۲۳۷.</ref>؛ چنانچه [[گذشت]]، موضوع رسیدگی به [[تهمت]] [[ماریه]] را هم [[علی]]{{ع}} پیگیری کرده بود<ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[ماریه قبطیه (مقاله)|ماریه قبطیه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۵۹.</ref>.

*[[ماریه]]، بانویی [[پاک]]<ref>محمدبن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۳، ص۲۱.</ref>، [[دیندار]]، [[نیکوکار]]، [[شایسته]] و مورد توجه و علاقه [[رسول خدا]]{{صل}} بود<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۷، ص۷۴.</ref>. مؤرخان و سیره‌نگاران او را به علت [[دینداری]] ستوده‌اند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۷.</ref>. [[پیامبر]]{{صل}} در بیانی، علاقه خود را به این بانو چنین اظهار می‌دارد: "آن گاه که [[مصر]] را [[فتح]] کردید با آنها به خوبی برخورد کنید؛ چون من داماد آنها هستم"<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۱۳۸؛ محمد بن یوسف صالحی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج۱۰، ص۷۷.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[ماریه قبطیه (مقاله)|ماریه قبطیه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۵۹.</ref>.

*پس از [[وفات]] [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} از [[زندگی]] و احوال [[ماریه]]، خبر چندانی به ما نرسیده است. تنها می‌دانیم که بعد از [[وفات رسول خدا]]{{صل}}، [[ابوبکر]]، [[حقوقی]] برای او در نظر گرفت. پرداخت این مقرری پس از [[مرگ]] [[ابوبکر]]، به [[دستور]] [[عمر بن خطاب]] نیز ادامه یافت<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۵۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۱۱، ص۶۱۸ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۷۴؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۲۱۸.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[ماریه قبطیه (مقاله)|ماریه قبطیه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۶۰.</ref>.

*سرانجام [[ماریه]] در [[محرم]] ۱۶ [[هجری]] و زمان [[خلافت عمر]]، [[وفات]] یافت<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۱۱، ص۶۱۸؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۲۱۸.</ref>. [[عمر]]، [[مردم]] را برای [[تشییع]] جنازه‌اش خبر کرد، بر وی [[نماز]] خواند و او را در [[بقیع]] به [[خاک]] سپرد<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۱۱، ص۶۱۸؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۲۱۸؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۳، ص۱۹۱۲؛ احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱ ص۴۵۳.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[ماریه قبطیه (مقاله)|ماریه قبطیه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۶۰.</ref>.

* [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[ماریه قبطیه (مقاله)|ماریه قبطیه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲''']]