اسلام در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'تعیین' به 'تعیین'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'تعیین' به 'تعیین') |
||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
:*{{متن قرآن|لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ}}<ref>«او را از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان وی‌اند. بی‌گمان خداوند آنچه را که گروهی دارند دگرگون نمی‌کند (و از آنان نمی‌ستاند) مگر آنها آنچه را که در خویش دارند دگرگون سازند و چون خداوند برای گروهی بلایی بخواهد بازگشتی ندارد و آنان را در برابر وی سروری نیست» سوره رعد، آیه ۱۱.</ref>؛ | :*{{متن قرآن|لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ}}<ref>«او را از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان وی‌اند. بی‌گمان خداوند آنچه را که گروهی دارند دگرگون نمی‌کند (و از آنان نمی‌ستاند) مگر آنها آنچه را که در خویش دارند دگرگون سازند و چون خداوند برای گروهی بلایی بخواهد بازگشتی ندارد و آنان را در برابر وی سروری نیست» سوره رعد، آیه ۱۱.</ref>؛ | ||
:*{{متن قرآن|مَا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا أَسْمَاءً سَمَّيْتُمُوهَا أَنْتُمْ وَآبَاؤُكُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ بِهَا مِنْ سُلْطَانٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«شما به جای او جز نام‌هایی را نمی‌پرستید که خود و پدرانتان آنها را نامیده‌اید و خداوند بر آنها هیچ حجّتی نفرستاده است، داوری جز از آن خداوند نیست، فرمان داده است که جز وی را نپرستید؛ این، دین پا برجاست اما بیشتر مردم نمی‌دانند» سوره یوسف، آیه ۴۰.</ref> این نظریه را تقریر می‌کند<ref>طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان، ج۱۰، ص۸۵؛ طباطبائی، سید محمد حسین، اسلام و انسان معاصر، ص۵۱.</ref>.<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[اسلام - قدردان قراملکی (مقاله)|مقاله «اسلام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱.</ref> | :*{{متن قرآن|مَا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا أَسْمَاءً سَمَّيْتُمُوهَا أَنْتُمْ وَآبَاؤُكُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ بِهَا مِنْ سُلْطَانٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«شما به جای او جز نام‌هایی را نمی‌پرستید که خود و پدرانتان آنها را نامیده‌اید و خداوند بر آنها هیچ حجّتی نفرستاده است، داوری جز از آن خداوند نیست، فرمان داده است که جز وی را نپرستید؛ این، دین پا برجاست اما بیشتر مردم نمی‌دانند» سوره یوسف، آیه ۴۰.</ref> این نظریه را تقریر می‌کند<ref>طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان، ج۱۰، ص۸۵؛ طباطبائی، سید محمد حسین، اسلام و انسان معاصر، ص۵۱.</ref>.<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[اسلام - قدردان قراملکی (مقاله)|مقاله «اسلام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱.</ref> | ||
=== | ===تعیین منشور [[حکومت]]=== | ||
*منشور [[حکومت اسلامی]] [[احکام]] و دستورهای [[خداوند]] است؛ چنان که [[خداوند]] خطاب به [[پیامبر]]{{صل}} فرموده است: {{متن قرآن|فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ}}<ref>«پس میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن» سوره مائده، آیه ۴۸.</ref>. این [[آیه]] مبنای نظری و قانونی [[حکومت]] را مشخص می‌سازد؛ مبنایی که عبارت است از {{متن قرآن|مَا أَنْزَلَ اللَّهُ}}؛ یعنی [[شریعت آسمانی]] باید محور و ملاک [[حکمرانی]] قرار گیرد، نه آرا و [[تمایلات]] بشری<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[اسلام - قدردان قراملکی (مقاله)|مقاله «اسلام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱.</ref>. | *منشور [[حکومت اسلامی]] [[احکام]] و دستورهای [[خداوند]] است؛ چنان که [[خداوند]] خطاب به [[پیامبر]]{{صل}} فرموده است: {{متن قرآن|فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ}}<ref>«پس میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن» سوره مائده، آیه ۴۸.</ref>. این [[آیه]] مبنای نظری و قانونی [[حکومت]] را مشخص می‌سازد؛ مبنایی که عبارت است از {{متن قرآن|مَا أَنْزَلَ اللَّهُ}}؛ یعنی [[شریعت آسمانی]] باید محور و ملاک [[حکمرانی]] قرار گیرد، نه آرا و [[تمایلات]] بشری<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[اسلام - قدردان قراملکی (مقاله)|مقاله «اسلام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱.</ref>. | ||
===[[نصب الهی]]=== | ===[[نصب الهی]]=== | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
*نکته قابل ذکر دیگر این که [[تشکیل حکومت دینی]] [[پیامبر]]{{صل}} و [[اجرای احکام]] [[دین]] نه یک [[تصمیم]] شخصی و رویداد [[تاریخی]]، بلکه مستند به [[امر خداوند]]، و امر [[دینی]] محسوب می‌شود که [[وظیفه]] سایر [[مسلمانان]] را نیز مشخص می‌کند و [[آیات]] پیش آن را ثابت می‌کند، علاوه آنکه خود [[قرآن]] [[پیامبر]]{{صل}} را به عنوان [[الگو]] و [[اسوه]] [[مسلمانان]] معرفی کرده است: {{متن قرآن|لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ}}<ref>«بی‌گمان فرستاده خداوند برای شما نمونه‌ای نیکوست» سوره احزاب، آیه ۲۱.</ref>. | *نکته قابل ذکر دیگر این که [[تشکیل حکومت دینی]] [[پیامبر]]{{صل}} و [[اجرای احکام]] [[دین]] نه یک [[تصمیم]] شخصی و رویداد [[تاریخی]]، بلکه مستند به [[امر خداوند]]، و امر [[دینی]] محسوب می‌شود که [[وظیفه]] سایر [[مسلمانان]] را نیز مشخص می‌کند و [[آیات]] پیش آن را ثابت می‌کند، علاوه آنکه خود [[قرآن]] [[پیامبر]]{{صل}} را به عنوان [[الگو]] و [[اسوه]] [[مسلمانان]] معرفی کرده است: {{متن قرآن|لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ}}<ref>«بی‌گمان فرستاده خداوند برای شما نمونه‌ای نیکوست» سوره احزاب، آیه ۲۱.</ref>. | ||
*لازمه [[الگو]] بودن [[پیامبر]]{{صل}} [[تأسی]] [[مسلمانان]] به آن [[حضرت]] و در نتیجه [[تشکیل حکومت دینی]] است<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[اسلام - قدردان قراملکی (مقاله)|مقاله «اسلام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱.</ref>. | *لازمه [[الگو]] بودن [[پیامبر]]{{صل}} [[تأسی]] [[مسلمانان]] به آن [[حضرت]] و در نتیجه [[تشکیل حکومت دینی]] است<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[اسلام - قدردان قراملکی (مقاله)|مقاله «اسلام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱.</ref>. | ||
=== | ===تعیین [[جانشین پیامبر]]{{صل}}=== | ||
*[[قرآن کریم]] نه تنها [[پیامبر اسلام]] را به عنوان [[رهبر]] و [[حاکم]] مطلق [[جامعه]] [[مسلمانان]] معرفی می‌کند، بلکه به قدری به مسئله [[حکومت]] و [[رهبری]] اهتمام می‌ورزد که حتی [[رهبر]] و حاکم بعدی را نیز معرفی می‌کند. | *[[قرآن کریم]] نه تنها [[پیامبر اسلام]] را به عنوان [[رهبر]] و [[حاکم]] مطلق [[جامعه]] [[مسلمانان]] معرفی می‌کند، بلکه به قدری به مسئله [[حکومت]] و [[رهبری]] اهتمام می‌ورزد که حتی [[رهبر]] و حاکم بعدی را نیز معرفی می‌کند. | ||
*مطابق [[وحی الهی]] در جریان [[غدیر خم]]، [[پیامبر]]{{صل}} موظف به معرفی [[حضرت علی]]{{ع}} به عنوان خلیفه و [[جانشین]] خود بود، لکن [[حضرت]] با ملاحظه جهاتی در [[ابلاغ]] آن [[دلهره]] داشت<ref>بحرانی، سید هاشم، تفسیر البرهان، تصحیح: سید هاشم محلاتی، ج۱، ص۵۸۷.</ref>. در این جاست که [[خداوند]] [[تعیین امام]] بعدی را جزء و متمم [[رسالت الهی]] [[پیامبر]] ذکر کرده و ترک آن را به منزله عدم انجام [[مأموریت الهی]] توصیف می‌کند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref>. | *مطابق [[وحی الهی]] در جریان [[غدیر خم]]، [[پیامبر]]{{صل}} موظف به معرفی [[حضرت علی]]{{ع}} به عنوان خلیفه و [[جانشین]] خود بود، لکن [[حضرت]] با ملاحظه جهاتی در [[ابلاغ]] آن [[دلهره]] داشت<ref>بحرانی، سید هاشم، تفسیر البرهان، تصحیح: سید هاشم محلاتی، ج۱، ص۵۸۷.</ref>. در این جاست که [[خداوند]] [[تعیین امام]] بعدی را جزء و متمم [[رسالت الهی]] [[پیامبر]] ذکر کرده و ترک آن را به منزله عدم انجام [[مأموریت الهی]] توصیف می‌کند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref>. | ||
*بعد از معرفی [[حضرت علی]]{{ع}} به عنوان [[امام]] و [[حاکم]] بعدی، [[خداوند]] در [[آیه]] ذیل انجام [[دستور]] فوق را به [[رسول]] خویش شادباش گفت: {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref>. | *بعد از معرفی [[حضرت علی]]{{ع}} به عنوان [[امام]] و [[حاکم]] بعدی، [[خداوند]] در [[آیه]] ذیل انجام [[دستور]] فوق را به [[رسول]] خویش شادباش گفت: {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref>. | ||
*از این دو [[آیه شریفه]] چنین برمی‌آید که | *از این دو [[آیه شریفه]] چنین برمی‌آید که تعیین [[جانشینی حضرت علی]]{{ع}} اولاً، جزء [[برنامه الهی]]، یعنی {{متن قرآن|مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ}} بوده است و ثانیاً، نقش آن در [[اکمال دین]]، بسیار مهم و حساس است؛ به گونه‌ای که از آن به عنوان مکمل [[دین]] و متمم [[رسالت]] و [[نبوت]] تعبیر فرموده است. [[خداوند]] بعد از اجرای [[دستور]] آسمانی، از [[دین اسلام]] اظهار [[رضایت]] کرده است<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[اسلام - قدردان قراملکی (مقاله)|مقاله «اسلام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱.</ref>. | ||
===[[تشریع احکام]] جزایی و [[قضایی]]=== | ===[[تشریع احکام]] جزایی و [[قضایی]]=== | ||
*[[آیین اسلام]] حاوی [[احکام]] متعددی است که از [[مؤمنان]] می‌خواهد برای نیل به [[مقامات معنوی]]، منقاد و [[مطیع]] [[فرایض]] [[شریعت]] بوده و از [[ارتکاب گناهان]] [[بیزاری]] جویند. [[قرآن]] برای اجرای بهینه [[احکام]] خود، یک سری ضمانت‌های اجرایی در قالب [[احکام]] جزایی، مانند: | *[[آیین اسلام]] حاوی [[احکام]] متعددی است که از [[مؤمنان]] می‌خواهد برای نیل به [[مقامات معنوی]]، منقاد و [[مطیع]] [[فرایض]] [[شریعت]] بوده و از [[ارتکاب گناهان]] [[بیزاری]] جویند. [[قرآن]] برای اجرای بهینه [[احکام]] خود، یک سری ضمانت‌های اجرایی در قالب [[احکام]] جزایی، مانند: | ||
| خط ۲۱۷: | خط ۲۱۷: | ||
*[[فقها]] نیز با [[الهام]] از [[کتاب و سنت]] [[قواعد]] ساده و روشنی را برای [[زندگی]] [[بشر]] مطرح کرده‌اند. این جا می‌توان به قاعده ید، اصالة الصحه، اصالت [[اباحه]]، اصل حلیت، سوق المسلمین، [[برائت]]، [[طهارت]]، [[احتیاط]] در دم و عرض مسلم و [[اضطرار]]، اشاره کرد<ref>نراقی، ملا احمد، عوائد الایام، ص۶۷ به بعد.</ref>.<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[اسلام - قدردان قراملکی (مقاله)|مقاله «اسلام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱.</ref> | *[[فقها]] نیز با [[الهام]] از [[کتاب و سنت]] [[قواعد]] ساده و روشنی را برای [[زندگی]] [[بشر]] مطرح کرده‌اند. این جا می‌توان به قاعده ید، اصالة الصحه، اصالت [[اباحه]]، اصل حلیت، سوق المسلمین، [[برائت]]، [[طهارت]]، [[احتیاط]] در دم و عرض مسلم و [[اضطرار]]، اشاره کرد<ref>نراقی، ملا احمد، عوائد الایام، ص۶۷ به بعد.</ref>.<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[اسلام - قدردان قراملکی (مقاله)|مقاله «اسلام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱.</ref> | ||
===[[انسجام]] و [[استحکام]] درونی=== | ===[[انسجام]] و [[استحکام]] درونی=== | ||
*از ویژگی‌های [[دین حق]] و جاوید آن است که آموزه‌های آن متقن و با یکدیگر هماهنگ باشد؛ به گونه‌ای که اولاً، با یکدیگر [[تعارض]] و ناهمخوانی نداشته و از ضدیت به دور باشد. ثانیاً، آموزه‌های مختلف آن در عرصه‌های مختلف، مانند [[اعتقادی]]، [[اقتصادی]]، [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] همگی مانند اجزای یک ماشین و دستگاه، نقش خود را برای تحقق یک [[هدف]] از پیش | *از ویژگی‌های [[دین حق]] و جاوید آن است که آموزه‌های آن متقن و با یکدیگر هماهنگ باشد؛ به گونه‌ای که اولاً، با یکدیگر [[تعارض]] و ناهمخوانی نداشته و از ضدیت به دور باشد. ثانیاً، آموزه‌های مختلف آن در عرصه‌های مختلف، مانند [[اعتقادی]]، [[اقتصادی]]، [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] همگی مانند اجزای یک ماشین و دستگاه، نقش خود را برای تحقق یک [[هدف]] از پیش تعیین شده، ایفا کنند. [[آیین]] [[مقدس]] [[اسلام]] [[غایت]] [[آفرینش انسان]] را تأمین [[سعادت اخروی]] می‌داند و چون این [[سعادت]] بدون [[سعادت]] و تأمین زندگانی مادی در حد [[اعتدال]] نوعاً مشکل یا نشدنی است، لذا [[دین]] به دنیای [[انسان]] توجه نموده و گزاره‌ها و دستورالعمل‌های خود را به گونه‌ای تنظیم کرده است که این دو [[هدف]] قابل دسترسی باشد<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[اسلام - قدردان قراملکی (مقاله)|مقاله «اسلام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱.</ref>. | ||
===[[پاسخگویی]] به نیازهای [[معرفتی]] و [[فقهی]] زمان ([[اجتهاد]])=== | ===[[پاسخگویی]] به نیازهای [[معرفتی]] و [[فقهی]] زمان ([[اجتهاد]])=== | ||
*[[آیین]] [[مقدس]] [[اسلام]] در عرصه [[معرفت]] و [[اندیشه]] با اتکا به [[عقل]] و [[فطرت]] و همچنین قابل دسترس بودن متن [[دینی]]، یعنی [[قرآن مجید]] و [[روایات]] به [[تفسیر]] و تبیین [[جهان هستی]] و مسائل آن از قبیل اصل [[مبدأ و معاد]] پرداخته است. | *[[آیین]] [[مقدس]] [[اسلام]] در عرصه [[معرفت]] و [[اندیشه]] با اتکا به [[عقل]] و [[فطرت]] و همچنین قابل دسترس بودن متن [[دینی]]، یعنی [[قرآن مجید]] و [[روایات]] به [[تفسیر]] و تبیین [[جهان هستی]] و مسائل آن از قبیل اصل [[مبدأ و معاد]] پرداخته است. | ||