معجزه در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

معجزه در کلام اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۱ اوت ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۵۴

۱۳٬۳۱۰ بایت حذف‌شده ، ‏۳۱ اوت ۲۰۲۱

←‏روابط مفهومی

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۳٬۰۹۵

ویرایش

@@ خط ۹۷: / خط ۹۷: @@
 #[[مردم]] ملتفت و متوجه شگفتی [[معجزه]] باشند. یعنی واقعاً در همان زمان [[پیامبر]] معلوم شود که این نشانه و [[دلیل]] فوق‌العاده و [[خارق‌العاده]] بی‌نظیر و انحصاری است<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۲، ص ۷۵۸-۷۶۹.</ref>.
 #[[معجزه]] با دیگر امور غریبه مانند [[سحر]]، [[کهانت]]، هیپنوتیزم، ماینه‌تیزم، تنجیم، [[اعمال]] [[مرتاضان]] و صاحبان [[علوم]] غریبه و اختراعات نوابغ [[علمی]] متفاوت است. یکی از تفاوت‌ها، [[هدف پیامبران]] {{ع}} در [[ظهور]] [[معجزه]] است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 417.</ref>.
-==روابط مفهومی==
-===رابطه با مفهوم [[کرامت]]===
-{{اصلی|کرامت}}
-انجام کار [[خارق‌العاده]] که همراه یا هماهنگ با دعوی [[نبوت]] باشد، "معجزه" نام دارد. اما اگر کار [[خارق‌العاده]] از [[بنده صالح خدا]] سربزند که مدعی [[نبوت]] نباشد، "[[کرامت]]" نامیده می‌شود. [[کرامت]] لطفی است که [[خداوند]] به [[بندگان]] [[شایسته]] خویش عطا می‌کند<ref>راهنماشناسی‌، ۲۱۱.</ref>. [[گواه]] این امر که [[بندگان]] [[صالح]] [[خدا]] "از غیر [[پیامبران]]" نیز می‌توانند مبدأ [[کارهای خارق‌العاده]] شوند، [[نزول]] [[مائده]] آسمانی برای [[حضرت مریم]] و انتقال تخت [[ملکه سبا]] در یک‌ لحظه از [[یمن]] به [[فلسطین]] توسط فردی برجسته از [[یاران]] [[حضرت سلیمان]] "[[آصف بن برخیا]]" است. [[قرآن کریم]] درباره [[مریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا}}  <ref>«هر وقت که زکریا وارد محراب او می‌شد پیش او خوردنی می‌یافت»؛ سوره آل عمران، آیه۳۷.</ref>. درباره ماجرای [[تخت بلقیس]] نیز می‌فرماید: {{متن قرآن|قَالَ الَّذِي عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَن يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ}}<ref>«آن کس که نزد او دانشی از کتاب بود، گفت من آن را پیش از آنکه چشم بر هم زنی نزد تو می‌آورم»؛ سوره نمل، آیه۴۰.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 417-418.</ref>
-معجزه، یعنی بیّنه و آیت [[الهی]] که برای اثبات مأموریتی [[الهی]] صورت می‌‌گیرد و مقرون به [[تحدی]] است. بنابراین، به شرایط خاصی محدود است؛ اما [[کرامت]] امری [[خارق‌العاده]] است که صرفاً اثر قوت روحی و [[قداست]] نفسانی یک [[انسان کامل]] یا نیمه کامل است و برای اثبات منظور [[الهی]] خاصی نیست. چنین امری فراوان رخ می‌‌دهد و حتی می‌‌توان گفت امری عادی است و به شرطی مشروط نیست. معجزه زبان خداست که شخصی را تأیید می‌‌کند، ولی [[کرامت]] چنین زبانی ندارد<ref>مطهری، نبوت، ص۱۴۳ - ۱۰۰؛ همو، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۳، ص۷۰؛ همو، آشنایی با قرآن، ج۱ و ۲، ص۲۱۱ - ۲۰۴؛ همو، ولاءها و ولایت‌ها، ص۸۳.</ref>.<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۸۰.</ref>
-در مجموع باید بگوییم [[کرامت]] از دو جهت با معجزه متفاوت است: [[کرامت]] همراه با ادعای [[مأموریت الهی]] نیست؛ [[کرامت]] مشروط به شرایط خاص هم نیست. یعنی یک شخص بنا به [[قدرت روحی]]، [[معنوی]] و نفسانی خود می‌تواند کارهای خارق‌العاده‌‌‌‌‌‌‌ای در سطوح مختلف ارائه کند. بر این اساس: [[کرامت]] یک امر [[خارق‌العاده]] است که صرفاً اثر [[قوت روح]] و [[قداست]] نفسانی یک [[انسان کامل]] یا نیمه‌کامل است و برای اثبات منظور [[الهی]] خاصی نیست. این‌چنین امری فراوان رخ می‌دهد و حتی می‌توان گفت یک امر عادی است و مشروط به شرطی نیست. معجزه زبان [[خدا]]ست که شخصی را تأیید می‌کند، ولی [[کرامت]] چنین زبانی نیست<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[نبوت ۱(کتاب)|نبوت]]، مجموعه آثار، ج ۴، ص ۵۶۲.</ref>.<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[چلچراغ حکمت ج۲۲ (کتاب)|قرآن‌شناسی، چلچراغ حکمت ج۲۲]]، ص ۴۸.</ref>
-===رابطه معجزه با [[خرق عادت]]===
-{{اصلی|خرق عادت}}
-پدیده‌هایی که در این [[جهان]]، پدید می‌آید غالباً از راه اسباب و عللی است که با آزمایش‌های گوناگون، قابل [[شناخت]] است مانند [[اکثریت]] قریب به اتفاق پدیده‌های فیزیکی و شیمیایی و زیستی و روانی. ولی در موارد نادری، پاره‌ای از این پدیده‌ها به گونۀ دیگری تحقق می‌یابد و می‌توان کلیّه اسباب و [[علل]] آنها را به وسیله آزمایش‌های حسی [[شناخت]] و شواهدی یافت می‌شود که در پیدایش اینگونه پدیده‌ها نوع دیگری از عوامل مؤثر است مانند کارهای شگفت انگیزی که [[مرتاضان]]، انجام می‌دهند و متخصصان [[علوم]] مختلف، [[گواهی]] می‌دهند این [[کارها]] براساس [[قوانین]] [[علوم]] مادی و تجربی، انجام نمی‌یابد. چنین اموری را "[[خارق‌العاده]]" می‌نامند<ref>محمد تقی مصباح یزدی، آموزش عقاید </ref>. امور [[خارق‌العاده]] را می‌توان به دو بخش کلی، تقسیم کرد:
-#اموری که هر چند اسباب و [[علل]] عادی ندارد، اما اسباب غیرعادی آنها کم و بیش در [[اختیار]] [[بشر]] قرار می‌گیرد و می‌توان با آموزش‌ها و تمرین‌های ویژه‌ای به آنها دست یافت، مانند کارهای [[مرتاضان]].
-#کارهای خارق‌العاده‌ای که تحقق آنها مربوط به [[اذن]] خاص [[الهی]] است و [[اختیار]] آنها به دست افرادی که ارتباط با [[خدای متعال]] ندارند سپرده نمی‌شود و از این‌روی دارای دو ویژگی اساسی است. اولا قابل [[تعلیم و تعلّم]] نیست و ثانیاً تحت تأثیر نیروی قویتری قرار نمی‌گیرد و مغلوب عاملِ دیگری واقع نمی‌شود. اینگونه خوارق عادت، مخصوص [[بندگان]] [[برگزیده]] خداست و هرگز در دام [[گمراهان]] و هوس‌بازان نمی‌افتد، ولی اختصاص به [[پیامبران]] ندارد بلکه گاهی سایر [[اولیاء]] [[خدا]] هم از آنها برخوردار می‌شوند و از این‌روی، به اصطلاح [[کلامی]]، همه آنها را "معجزه" نمی‌خوانند و معمولاً چنین کارهایی که از غیر [[پیامبران]] سر می زند بنام "[[کرامت]]" موسوم می‌گردد، چنانکه علم‌های غیرعادی [[الهی]] هم منحصر به "[[وحی]] [[نبوت]]" نیست و هنگامی که چنین علم‌هایی به دیگران داده شود بنام "[[الهام]]" و "[[تحدیث]]" و مانند آنها نامیده می‌شود. ضمناً راه بازشناسی این دو نوع از خوارق عادت "[[الهی]] و غیر [[الهی]]" نیز معلوم شد، یعنی اگر انجام دادن امر خارق‌العاده‌ای قابل [[تعلیم و تعلّم]] باشد یا فاعل دیگری بتواند جلو ایجاد یا ادامه آن را بگیرد و اثرش را خنثی سازد از قبیل خوارق عادت [[الهی]] نخواهد بود. چنانکه [[تبهکاری]] و [[فساد]] [[عقاید]] و [[اخلاق]] شخص را می‌توان نشانه دیگری بر عدم ارتباط وی با [[خدای متعال]]، و [[شیطانی]] یا نفسانی بودن کارهایش به حساب آورد<ref> محمد تقی مصباح یزدی، آموزش عقاید </ref>.
-====تفاوت معجزه با [[اعمال]] ساحران و [[مرتاضان]]====
-معجزه از آن جهت برای مدعی [[نبوت]] [[آیه]] و [[بینه]] به شمار می‌آید که با سایر امور [[خارق‌العاده]] در خصوصیات زیر تفاوت دارند:
-#'''[[آموزش]] ناپذیری:''' آورنده معجزه بدون سابقۀ هر نوع [[آموزش]]، دست به [[اعجاز]] می‌زند، در حالی که انجام یافتن امور خارق‌العادۀ دیگر، نتیجه یک رشته آموزش‌ها و تمرین‌هاست. [[خداوند متعال]] در [[قرآن کریم]] درباره [[حضرت موسی|موسی بن عمران]] {{ع}} می‌فرماید: پس از سپری کردن دوران [[جوانی]] راهی [[مصر]] شد. در نیمۀ راه به [[نبوت]] و [[رسالت]] [[مبعوث]] گردید و خطاب آمد: "ای [[موسی]] عصا را بیفکن. چون افکند، ناگهان به‌ صورت اژدها درآمد، به‌ گونه‌ای که خود [[موسی]] [[وحشت]] کرد". همچنین به [[موسی]] خطاب شد: "دست خود را از بغل بیرون آر، چون برآورد، نوری از آن درخشش نمود که چشم را خیره می‌ساخت"<ref> سوره قصص؛ آیه: ۳۱ و ۳۲. </ref>. وقوع این حوادث به نحوی است که نشان می‌دهد [[حضرت موسی]] {{ع}} نه‌ تنها در این [[کارها]]، آموزشی از قبل ندیده است، بلکه وقوع آنها برای خود وی نیز تازگی داشته است. ولی [[قرآن کریم]] درباره ساحران عصر [[حضرت سلیمان]] چنین یادآوری می‌شود: {{متن قرآن|يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ ... فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ}}<ref>سوره بقره؛ آیه: ۱۰۲.</ref>. [[شیاطین]] [[سحر]] را به [[مردم]] می‌آموختند... و [[مردم]] نیز از آن دو [[ملک]]، مطالبی می‌آموختند که به‌ واسطه آن میان [[زن]] و شوهر جدایی می‌انداختند.
-#'''معارضه ناپذیری''': معجزه از آنجا که از [[قدرت]] نامتناهی [[الهی]] سرچشمه می‌گیرد، معارضه ناپذیر است، در حالی که [[جادو]] و [[سحر]] و کارهای [[مرتاضان]] چون از [[قدرت]] محدود [[بشر]] سرچشمه می‌گیرد، قابل معارضه و هم‌آوردی است.
-#'''عدم محدودیت''': [[معجزات]] [[پیامبران]] محدود به یک یا چند نوع خاص نیست و به‌ قدری مختلف و متنوع است که نمی‌توان در میان آنها قدر مشترکی یافت. مثلاً انداختن عصا و تبدیل شدن آن به اژدها کجا و دست از گریبان بیرون آوردن و درخشش آن کجا؟ همچنین این دو معجزه کجا و جاری شدن چشمه‌های [[آب]] توسط زدن عصا به سنگ کجا؟<ref>سوره بقره؛ آیه: ۶۰.</ref> همچنین این سه معجزه با زدن عصا به دریا و شکافتن [[آب]] دریا کاملاً مختلف و نامشابه است<ref>سوره شعراء؛ آیه: ۶۳.</ref> درباره [[حضرت عیسی]] {{ع}} نیز می‌خوانیم که از گِل پرنده‌ای می‌ساخت، سپس در آن می‌دمید و به [[اذن]] [[خدا]] حیات می‌یافت. افزون بر این عمل، با کشیدن دست بر روی نابینایان و بیماران [[مبتلا]] به پیسی آنها را شفا می‌بخشید. همچنین مردگان را زنده می‌کرد و از اندوخته‌های داخل خانه‌ها خبر می‌داد<ref> سوره آل عمران؛ آیه: ۴۲.</ref>.
-#'''تفاوت در اغراض''': اصولاً آورندگان معجزه با کسان دیگری چون ساحران که دست به [[کارهای خارق‌العاده]] می‌زنند، هم از نظر [[هدف]] و هم از جهت [[روحیات]] متمایزند. گروه نخست اهداف والایی را تعقیب می‌کنند، در حالی که گروه دوم اهداف [[دنیوی]] دارند و طبعاً [[روحیات]] آنها نیز باهم متفاوت است<ref>محمد تقی مصباح یزدی، آموزش عقاید؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 417.</ref>.
 ==امکان [[عقلی]] و [[علمی]] معجزه==