علم غیر ذاتی: تفاوت میان نسخه‌ها
تغییرمسیر به علم غیر ذاتی معصوم حذف شد
(تغییرمسیر به علم غیر ذاتی معصوم) |
(تغییرمسیر به علم غیر ذاتی معصوم حذف شد) برچسب: تغییرمسیر حذف شد |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
# | {{علم معصوم}} | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | |||
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[علم معصوم]]''' است. "'''[[علم غیر ذاتی]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | |||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | |||
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[علم غیر ذاتی معصوم در قرآن]] - [[علم غیر ذاتی معصوم در حدیث]] - [[علم غیر ذاتی معصوم در کلام اسلامی]] - [[علم غیر ذاتی در فلسفه اسلامی]] - [[علم غیر ذاتی در عرفان اسلامی]]</div> | |||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | |||
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[علم معصوم (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div> | |||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | |||
'''علم غیر ذاتی'''، در مقابل [[علم ذاتی]] علمی است که [[خداوند متعال]] به [[انسان‌های برگزیده]] [[تعلیم]] می‌دهد و چنین علمی تبعی و نسبت به [[علم خداوند]] موقتی و محدود است. از این [[علم]] در تعبیرات [[امامان]]{{ع}} به [[علم مستفاد]] و یا [[علم غیب اکتسابی]] نیز یاد شده است. | |||
==معناشناسی علم غیر ذاتی== | |||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[علم غیر ذاتی معصوم چیست؟ (پرسش)|علم غیر ذاتی معصوم چیست؟]]'''{{پایان}} | |||
|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F8FBF9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}} | |||
علم غیر ذاتی، [[علمی]] است که به واسطۀ [[تعلیم]] [[خداوند]]، [[انسان‌های برگزیده]] می‌توانند از آن بهره‌مند شوند و چنین علمی، تبعی و نسبت به [[علم خداوند]] موقتی و محدود است. از این [[علم]] در تعبیرات [[امامان]]{{ع}} به [[علم مستفاد]] و یا [[علم غیب اکتسابی]] نیز یاد شده است. علم مستفاد یعنی علمی است که واسطه می‌خورد و من غیر نفسه است، علم [[خدای تبارک و تعالی]] من عند نفسه یا بالذات است، اما [[علم امامان]]{{ع}} علم مستفاد است. توجه باشد که علم غیرذاتی باید از [[طریق وحی]] و یا از طریق زمینه‌ها و اسباب لازم منتقل شود. در مقابل علم غیر ذاتی، علم ذاتی یا استقلالی قرار دارد و آن علمی است که از درون عالِم می‌جوشد و وابسته به دیگری نیست، علمی است که اکتسابی و محدود نبوده و تعلیم و تحصیل در آن راه ندارد به این معنی که [[عالم]] به آن شیء بدون تعلیم، علم به آن پیدا کرده است. به عبارتی دیگر [[علم حضوری]] خداوند است به خویش و به اشیا قبل از ایجاد آنان که در مرتبه ذات او [[عین]] آن است، چنین علمی [[ازلی]] و [[ابدی]] و نامتناهی است. این علم، ویژه خدای سبحان است؛ چراکه علم او عین ذات است و ذات هم [[واجب]] و غیر معلول و ادعای آن برای غیر [[خدا]]، موجب [[کفر]] و [[شرک]] است، یعنی هیچکس با خداوند در این صفت [[شریک]] نیست<ref>ر.ک: [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۲۴؛ [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ج ۲، ص۲۷؛ [[غلام محمد شریعتی|شریعتی، غلام محمد]]، [[علم امامان به غیب از منظر قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی (مقاله)|علم امامان به غیب از منظر قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی]]، دوفصلنامه قرآن‌شناخت، شماره ۱۵، ص۲۹؛ [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ج ۱، ص۲۵۰.</ref>. | |||
==[[نفی]] [[علم ذاتی]] از [[معصوم]]== | |||
برای علم ذاتی دو معنا صورت گرفته است که هر دو معنا از ایشان نفی شده است: | |||
#ذاتی به معنای استقلالی: بدان معناست که [[تصور]] شود [[امام]] دانش‌های خود را به طور غیر وابسته به [[خداوند]] و صرف نظر از [[عطای الهی]] در ذات خود دارد؛ به عبارت دیگر [[علم]] او هیچ ارتباطی با خداوند نداشته و ذات امام به طور مستقل دارای این [[علوم]] باشد. این معنا با توجه به [[معارف توحیدی]] و [[اسلامی]] [[باطل]] است و تنها [[علم خداوند]] ذاتی است. [[روایات]] اشاره به این مطلب دارند که علوم [[اهل بیت]]{{عم}} از طریق فراگیری از [[پیامبر]]{{صل}}، بهره‌مندی از کتاب‌های [[الهی]] و ویژه، [[الهام]]، [[تحدیث فرشتگان]] و... به دست می‌آید؛ یعنی وقتی علوم آنان کسبی است، ذاتی بودن آن نفی می‌شود و علوم ایشان غیرذاتی است. بخشی از علوم [[معصومان]]{{عم}} به شیوه‌های عادی مانند حواس یا [[تعقل]] کسب می‌شود؛ لذا این بخش از [[دانش]] آنان اکتسابی است و بخشی دیگر به توسط [[وحی]] و الهام و [[شهود]] دریافت می‌شود که در این صورت نیز به نوعی اکتسابی یا [[موهوبی]] و با [[تعلیم]] خداوند است. از حیث [[توحید افعالی]]، علوم همه [[انسان‌ها]] وابسته به خداوند است و او [[معلم]] کل است<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]] [[ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه (کتاب)|ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه]] و [[قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن (مقاله)|قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن]]، ص۲۷۶؛ [[سید حبیب بخارایی‌زاده|بخارایی‌زاده، سید حبیب]]، [[علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت (پایان‌نامه)|علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت]]، ص۱۹؛ [[مصطفی سلطانی|سلطانی، مصطفی]]، [[امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه (کتاب)|امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه]]، ص۶۹.</ref>. | |||
#ذاتی به معنای [[فطری]]: اگر چه [[علم امام]] غیر ذاتی و وابسته به عطای [[خداوند متعال]] است، اما خداوند، هرگاه امامی را می‌آفریند، [[علم ویژه]] را همراه او در فطرتش قرار می‌دهد لذا [[علم امام]] ذاتی یعنی [[فطری]] است. البته این معنا مورد [[اختلاف]] میان [[علما]] قرار گرفته است، برخی از علما<ref>مانند مرحوم ملاصالح مازندرانی.</ref> از فطری بودن علم امام طرفداری کرده‌اند؛ اما عده‌ای دیگر علم امام را تدریجی و افزایش پذیر دانسته‌اند<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه (کتاب)|ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه]].</ref>. | |||
==[[دلیل نقلی]]== | |||
[[آیات]] و [[روایات]] دال بر این مطلب هستند که [[علم غیب]] غیر [[خداوند]] به صورت غیرذاتی است و اگر [[خبر]] از موضوعی در [[آینده]] می‌دانند به [[تعلیم الهی]] بوده است، مانند [[تعبیر خواب]] [[حضرت یوسف]] توسط [[حضرت یعقوب]] که از پس پرده خبر داد و.... باید توجه داشت اگر برخی از آیات، علم غیب را از غیر خداوند [[نفی]] میکنند منظورشان [[علم غیب ذاتی]] است نه غیرذاتی، چه اینکه منظور از آیاتی که علم غیب را برای غیرخداوند [[اثبات]] میکنند علم غیب غیرذاتی است لذا تعارضی میان [[آیات قرآن]] وجود ندارد. در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آمده است: "خداوند دوگونه [[علم]] دارد: [[علمی]] که در خزینۀ [[غیبی]] خود پنهان دارد و کسی جز او خبر ندارد و [[بداء]] هم در همین حیطه است و علمی که به [[ملائکه]] و انبیایش [[تعلیم]] داده است"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَیْنِ عِلْمٌ مَکْنُونٌ مَخْزُونٌ لَا یَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ مِنْ ذَلِکَ یَکُونُ الْبَدَاءُ وَ عِلْمٌ عَلَّمَهُ مَلَائِکَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِیَاءَهُ فَنَحْنُ نَعْلَمُه}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۱۰۹.</ref>. همچنین [[افزایش علم]] [[امامان]]{{عم}} که در روایات بدان اشاره رفته است به معنای غیرذاتی بودن علم ایشان است<ref>ر.ک: [[مصطفی سلطانی|سلطانی، مصطفی]]، [[امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه (کتاب)|امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه]]، ص۶۹؛ [[محمد جواد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی، محمد جواد]]، سخنرانی با موضوع: همگرایی قیام امام حسین با علم حضرت به شهادت خود و یارانش.</ref>. | |||
==نتیجه گیری== | |||
بنابراین در غیرذاتی بودن [[علوم]] امامان{{عم}} به معنای غیر استقلالی بودن تردیدی وجود ندارد و بزرگان بر این نکته تأکید دارند که همه [[مخلوقات]] در تمام [[کمالات]] خود وابسته به [[خداوند متعال]] هستند و نه تنها [[علم امام]] بلکه کمالات ایشان هم وابسته به [[لطف]] و [[افاضه خداوند]] است<ref>ر.ک. [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه (کتاب)|ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه]].</ref>. | |||
== پرسش‌های وابسته == | |||
* [[علم غیر ذاتی معصوم چیست؟ (پرسش)]] | |||
* [[علم غیب غیر ذاتی چیست؟ (پرسش)]] | |||
==جستارهای وابسته== | |||
=='''[[:رده:آثار علم معصوم|منبع‌شناسی جامع علم معصوم]]'''== | |||
{{پرسش‌های وابسته}} | |||
{{ستون-شروع|3}} | |||
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های علم معصوم|کتاب‌شناسی علم معصوم]]؛ | |||
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های علم معصوم|مقاله‌شناسی علم معصوم]]؛ | |||
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های علم معصوم|پایان‌نامه‌شناسی علم معصوم]]. | |||
{{پایان}} | |||
{{پایان}} | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:lahuti1.jpg|22px]] [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|'''جلوه‌های لاهوتی''']] | |||
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی ۱|هاشمی، سید علی]]، [[ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه (کتاب)|'''ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه''']] | |||
# [[پرونده:18465721.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی ۱|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن (مقاله)|'''قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن''']] | |||
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|'''علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن''']] | |||
# [[پرونده:11499.jpg|22px]] [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|'''بحثی مبسوط در آموزش عقاید''']] | |||
# [[پرونده:11058796.jpg|22px]] [[غلام محمد شریعتی|شریعتی، غلام محمد]]، [[علم امامان به غیب از منظر قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی (مقاله)|'''علم امامان به غیب از منظر قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی''']] | |||
# [[پرونده:Daneshgaheqom.jpg|22px]] [[سید حبیب بخارایی‌زاده|بخارایی‌زاده، سید حبیب]]، [[علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت (پایان‌نامه)|'''علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت''']] | |||
# [[پرونده:234323.jpg|22px]] [[مصطفی سلطانی|سلطانی، مصطفی]]، [[امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه (کتاب)|'''امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس}} | |||
{{علم معصوم افقی}} | |||
[[رده:مدخل]] | |||
[[رده:علم غیر ذاتی]] | |||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | |||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | |||
[[رده:علم معصوم]] | |||