إکسیر العبادات فی أسرار الشهادات (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

[[آقا بن عابد دربندی شیروانی]] مشهور به [[فاضل دربندی]] و [[ملا آقا دربندی]]، از نویسندگانی است که افزون بر رشته تخصصی‌اش ([[فقه]])، در دیگر موضوعات، مانند [[تاریخ عاشورا]]، نیز کتاب نوشت. او با جمع‌آوری [[اخبار]] [[قوی]] و [[ضعیف]] و به قصد [[حل اختلاف]] و تحلیل آنها، یکی از بزرگ‌ترین نگاشته‌ها را درباره [[واقعه عاشورا]] سامان داد. او شیفته [[امام حسین]]{{ع}} بود و [[انگیزه]] [[پاکی]] در [[نگارش]] این کتاب داشت؛ اما به دلیل [[استفاده از منابع ضعیف]] در کنار منابع اصلی و نقل برخی گزارش‌های بدون [[سند]]، نتوانست [[مقتل]] معتبری ارائه دهد. او همچنین مبنای نادرستی برگزید و بر اساس آن، از کتاب‌هایی که مشتمل بر اخبار مظنون الکذب بودند نیز نقل کرد. مبنای او این بود که نشانه‌های [[کذب]]، هر چند به درجه [[ظن]] برسند، مانع نقل نیستند و نقل چنین اخباری در بیان [[سیره]] و [[تاریخ]]، بی‌اشکال است.

[[محدث نوری]]، یکی از منابع ضعیف دربندی را نسخه بدون سر و ته، مجهول و پر از دروغی می‌داند که [[سید]] عربِ روضه‌خوانی برای کسب [[تأیید]]، نزد [[عالمان]] [[نجف]] آورد و سپس به دست دربندی رسید؛ نسخه‌ای که به گفته محدث نوری، از کثرت اشتمال بر اکاذیب واضح و اخبار واهی، احتمال نمی‌رود که از مؤلفات یک عالِم باشد<ref>لؤلؤ و مرجان، ص۲۵۰.</ref>. وی، در جایی دیگر، این کتاب را دستاویز [[مخالفان]] برای [[دروغگو]] خواندن [[شیعه]] دانسته است<ref>«کار به آنجا رسید که [مخالفان] در کتب خود، نوشته‌اند که: شیعه، بیت کذب است و اگر کسی منکِر شود، کافی است ایشان را برای اثبات این دعوی، آوردن کتاب أسرار الشهادة را به میدان» (لؤلؤ و مرجان، ص۲۸۹).</ref>. [[سخن]] محدث نوری را بسیاری از عالمان دیگر، تأیید کرده‌اند و بسیاری از نقل‌های نادرست و غیر قابل [[باور]] کتاب را به عنوان [[گواه]]، ارائه کرده‌اند. از این میان می‌توان به [[میرزا محمد تنکابنی]]، [[شاگرد]] فاضل دربندی<ref>«اخبار غیرمعتبره در این کتاب (أسرار الشهادة) بسیار[ند] و ضعاف، بلکه اخباری که مظنون، کذب آنهاست، بلکه گویا بعضی از آنها قطعی الکذب باشند نیز بسیارند و این، مایه کسر قدر آن کتاب گردید» (ر.ک: قصص العلماء، ص۱۰۸).</ref>، شیخ [[ذبیح الله محلاتی]]<ref>«فاضل دربندی در أسرار الشهادة، خبر طولانی راجع به عطش سکینه و آب آوردن بریر و پاره شدن مشک و ریختن آب، نقل کرده است. حقیر، چون به کلی اعتماد بر آن کتاب ندارم، فلذا عنان قلم از نقل آن باز کشیدم» (ریاحین الشریعة، ج۳، ص۲۷۲).</ref>، [[سید محسن امین]]<ref>{{عربی|وبالجملة قد أکثر فی مؤلفاته النقلیة من الاخبار الواهیة بل اورد ما لا تقبله العقول ولم تصدقه النقول}} (أعیان الشیعة، ج۲، ص۸۸).</ref>، [[میرزا محمد علی مدرس تبریزی]]<ref>«به حکم انصاف، این کتاب او، بلکه دیگر تألیفاتی که در موضوع مقتل نگارش داده، همانا در اثر آن همه محبت مفرط که داشته است، حاوی غث و سمین بوده [است]» (ریحانة الأدب، ج۲، ص۲۱۷).</ref>، شیخ [[آقا بزرگ تهرانی]]<ref>{{عربی|و من شدة خلوصه و صفاء نفسه نقل فی هذا الکتاب أمورا لا توجد فی الکتب المعتبرة و انما أخذها عن بعض المجامیع المجهولة اتکالا علی قاعدة التسامح فی أدلة السنن}} (الذریعة، ج۲، ص۲۷۹، ش۱۱۳۴).</ref> و استاد [[علامه]] [[شهید مرتضی مطهری]]<ref>در شصت هفتاد سال پیش، مرحوم ملاآقای دربندی پیدا شد. تمام حرف‌های روضة الشهدا را به اضافه چیزهای دیگری پیدا کرد و همه را یک جا جمع کرد و کتابی نوشت به نام أسرار الشهادة. واقعاً مطالب این کتاب، انسان را وادار می‌کند که به اسلام بگرید» (حماسه حسینی، ج۱، ص۵۵ و ص۱۰۶).</ref> اشاره نمود. گفتنی است بسیاری از تحلیل‌های نویسنده کتاب، برای قابل پذیرش کردن گزارش‌هایی است که به [[سادگی]] قابل قبول نیستند<ref>گزارش‌های غیر قابل باور، مانند: کشته شدن بیست و پنج هزار نفر به دست عباس و ۳۳۰ هزار نفر به دست امام حسین{{ع}} (چاپ قدیم، ص۳۴۵) و یا قصه‌پردازی درباره چگونگی بیرون آمدن امام حسین{{ع}} از مدینه که به زی پادشاهان شبیه کرده است (ج ۳، ص۵۰۹) و یا ارائه رقم ۰۰۰/۶۰۰/۱ نفری برای سپاه عمر سعد (حماسه حسینی، ج۳، ص۳۹).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]]، ص: ۳۹-۴۱.</ref>