اکسیر العبادات فی اسرار الشهادات (کتاب)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
إکسیر العبادات فی أسرار الشهادات
زبانفارسی
نویسندهآغا بن عابد شیروانی حائری معروف به فاضل دربندی
مذهبشیعه
ناشرانتشارات ذوی‌ ال‍ق‍رب‍ی‌
محل نشرقم، ایران
سال نشر۱۴۲۰ ق، ۱۳۷۹ ش
تعداد جلد۳
فهرست جلدهاجلد اول، جلد دوم، جلد سوم
شابک۹۶۴-۶۳۰۸-۱۵-۹

إکسیر العبادات فی أسرار الشهادات، کتابی است که با زبان عربی به بررسی موضوع گزارش واقعۀ عاشورا و شهادت امام حسین می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر آغا بن عابد شیروانی حائری معروف به فاضل دربندی و انتشارات ذوی‌ ال‍ق‍رب‍ی‌ انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

آقا بن عابد دربندی شیروانی مشهور به فاضل دربندی و ملا آقا دربندی، از نویسندگانی است که افزون بر رشته تخصصی‌اش (فقه)، در دیگر موضوعات، مانند تاریخ عاشورا، نیز کتاب نوشت. او با جمع‌آوری اخبار قوی و ضعیف و به قصد حل اختلاف و تحلیل آنها، یکی از بزرگ‌ترین نگاشته‌ها را درباره واقعه عاشورا سامان داد. او شیفته امام حسین (ع) بود و انگیزه پاکی در نگارش این کتاب داشت؛ اما به دلیل استفاده از منابع ضعیف در کنار منابع اصلی و نقل برخی گزارش‌های بدون سند، نتوانست مقتل معتبری ارائه دهد. او همچنین مبنای نادرستی برگزید و بر اساس آن، از کتاب‌هایی که مشتمل بر اخبار مظنون الکذب بودند نیز نقل کرد. مبنای او این بود که نشانه‌های کذب، هر چند به درجه ظن برسند، مانع نقل نیستند و نقل چنین اخباری در بیان سیره و تاریخ، بی‌اشکال است.

محدث نوری، یکی از منابع ضعیف دربندی را نسخه بدون سر و ته، مجهول و پر از دروغی می‌داند که سید عربِ روضه‌خوانی برای کسب تأیید، نزد عالمان نجف آورد و سپس به دست دربندی رسید؛ نسخه‌ای که به گفته محدث نوری، از کثرت اشتمال بر اکاذیب واضح و اخبار واهی، احتمال نمی‌رود که از مؤلفات یک عالِم باشد[۱]. وی، در جایی دیگر، این کتاب را دستاویز مخالفان برای دروغگو خواندن شیعه دانسته است[۲].

سخن محدث نوری را بسیاری از عالمان دیگر، تأیید کرده‌اند و بسیاری از نقل‌های نادرست و غیر قابل باور کتاب را به عنوان گواه، ارائه کرده‌اند. از این میان می‌توان به میرزا محمد تنکابنی، شاگرد فاضل دربندی[۳]، شیخ ذبیح الله محلاتی[۴]، سید محسن امین[۵]، میرزا محمد علی مدرس تبریزی[۶]، شیخ آقا بزرگ تهرانی[۷] و استاد علامه شهید مرتضی مطهری[۸] اشاره نمود. گفتنی است بسیاری از تحلیل‌های نویسنده کتاب، برای قابل پذیرش کردن گزارش‌هایی است که به سادگی قابل قبول نیستند[۹][۱۰]

فهرست کتاب

در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.

دربارهٔ پدیدآورنده

فاضل دربندی
آقا بن عابد بن رمضان علی بن زاهد شروانی معروف به «فاضل دربندی» (متوفای ۱۲۸۵ یا۱۲۸۶ ق)، فقیه، اصولی، رجالی، محدث، متکلم و واعظ شیعی امامی، تحصیلات خود را نزد اساتیدی همچون: شیخ علی کاشف الغطاء، محمد شریف مازندرانی به اتمام رساند. «خزائن الاحکام»، «خزائن الاصول»، «جوهر الصناعة»، «درایة الحدیث و الرجال» و « إکسیر العبادات فی أسرار الشهادات» برخی از این آثار است[۱۱]

پانویس

  1. لؤلؤ و مرجان، ص۲۵۰.
  2. «کار به آنجا رسید که [مخالفان] در کتب خود، نوشته‌اند که: شیعه، بیت کذب است و اگر کسی منکِر شود، کافی است ایشان را برای اثبات این دعوی، آوردن کتاب أسرار الشهادة را به میدان» (لؤلؤ و مرجان، ص۲۸۹).
  3. «اخبار غیرمعتبره در این کتاب (أسرار الشهادة) بسیار[ند] و ضعاف، بلکه اخباری که مظنون، کذب آنهاست، بلکه گویا بعضی از آنها قطعی الکذب باشند نیز بسیارند و این، مایه کسر قدر آن کتاب گردید» (ر. ک: قصص العلماء، ص۱۰۸).
  4. «فاضل دربندی در أسرار الشهادة، خبر طولانی راجع به عطش سکینه و آب آوردن بریر و پاره شدن مشک و ریختن آب، نقل کرده است. حقیر، چون به کلی اعتماد بر آن کتاب ندارم، فلذا عنان قلم از نقل آن باز کشیدم» (ریاحین الشریعة، ج۳، ص۲۷۲).
  5. وبالجملة قد أکثر فی مؤلفاته النقلیة من الاخبار الواهیة بل اورد ما لا تقبله العقول ولم تصدقه النقول (أعیان الشیعة، ج۲، ص۸۸).
  6. «به حکم انصاف، این کتاب او، بلکه دیگر تألیفاتی که در موضوع مقتل نگارش داده، همانا در اثر آن همه محبت مفرط که داشته است، حاوی غث و سمین بوده [است]» (ریحانة الأدب، ج۲، ص۲۱۷).
  7. و من شدة خلوصه و صفاء نفسه نقل فی هذا الکتاب أمورا لا توجد فی الکتب المعتبرة و انما أخذها عن بعض المجامیع المجهولة اتکالا علی قاعدة التسامح فی أدلة السنن (الذریعة، ج۲، ص۲۷۹، ش۱۱۳۴).
  8. در شصت هفتاد سال پیش، مرحوم ملاآقای دربندی پیدا شد. تمام حرف‌های روضة الشهدا را به اضافه چیزهای دیگری پیدا کرد و همه را یک جا جمع کرد و کتابی نوشت به نام أسرار الشهادة. واقعاً مطالب این کتاب، انسان را وادار می‌کند که به اسلام بگرید» (حماسه حسینی، ج۱، ص۵۵ و ص۱۰۶).
  9. گزارش‌های غیر قابل باور، مانند: کشته شدن بیست و پنج هزار نفر به دست عباس و ۳۳۰ هزار نفر به دست امام حسین (ع) (چاپ قدیم، ص۳۴۵) و یا قصه‌پردازی درباره چگونگی بیرون آمدن امام حسین (ع) از مدینه که به زی پادشاهان شبیه کرده است (ج ۳، ص۵۰۹) و یا ارائه رقم ۰۰۰/۶۰۰/۱ نفری برای سپاه عمر سعد (حماسه حسینی، ج۳، ص۳۹).
  10. محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین، ص: ۳۹-۴۱.
  11. دایرة المعارف بزرگ اسلامی

دریافت متن