سوره انشقاق در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

سوره انشقاق در علوم قرآنی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۳ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۲۸

۷٬۳۶۱ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۳ اکتبر ۲۰۲۱

←‏سوره انشقاق در دانشنامه معاصر قرآن کریم

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۲۱۳

ویرایش

@@ خط ۲۶: / خط ۲۶: @@
 ==سوره انشقاق در دانشنامه معاصر قرآن کریم==
-هشتاد و چهارمین [[سوره]] [[قرآن]] و هشتاد و سومین سوره بر اساس [[ترتیب نزول]]، سوره‌ای زمانیه و نازل شده در [[مکه]] با محتوای هشدار نسبت به [[رستاخیز]]. این سوره را انشقاق نامیده‌اند، چون در [[آیه]] اول آن از شکافته شدن [[آسمان]] در [[زمان]] [[قیامت]] خبر داده است. بر اساس [[کتابت]] موجود، [[سوره]] ۸۴ و بر اساس [[نزول]]، سوره ۸۳ است. دارای ۲۵ آیه، ۱۰۹ کلمه و ۴۷۹ حرف است. از سوره‌های مکی و زمانیه است که با کلمه اذا شروع می‌گردد. دارای سه آیه [[سوگند]] دار می‌باشد<ref>۱۶-۱۸.</ref>.
+هشتاد و چهارمین [[سوره]] [[قرآن]] و هشتاد و سومین سوره بر اساس [[ترتیب نزول]]، سوره‌ای زمانیه و نازل شده در [[مکه]] با محتوای هشدار نسبت به [[رستاخیز]].
+این سوره را انشقاق نامیده‌اند، چون در [[آیه]] اول آن از شکافته شدن [[آسمان]] در [[زمان]] [[قیامت]] خبر داده است. بر اساس [[کتابت]] موجود، [[سوره]] ۸۴ و بر اساس [[نزول]]، سوره ۸۳ است. دارای ۲۵ آیه، ۱۰۹ کلمه و ۴۷۹ حرف است. از سوره‌های مکی و زمانیه است که با کلمه اذا شروع می‌گردد. دارای سه آیه [[سوگند]] دار می‌باشد<ref>۱۶-۱۸.</ref>.
 این سوره، برخی نشانه‌های تحولات [[طبیعت]] در هنگام قیامت، [[سرنوشت]] و جزای [[نیکان]] و بدکاران در [[قیامت و ظهور]] تام [[سلطه]] و [[قدرت الهی]] در [[روز قیامت]] را بیان می‌کند. [[آیات]] [[انذار]] نسبت به آیات [[بشارت]] در این سوره بیشتر است.
+==ساختار==
 ساختار سوره متشکل از سه بخش است.
-آیات ۱-۶: دگرگونی [[عظیم]] در آسمان و [[زمین]]، [[ملاقات]] [[انسان]] با [[پروردگار]] در قیامت و رسیدگی به [[اعمال انسان‌ها]]؛
+#آیات: {{متن قرآن|إِذَا السَّمَاء انشَقَّتْ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ وَإِذَا الأَرْضُ مُدَّتْ وَأَلْقَتْ مَا فِيهَا وَتَخَلَّتْ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ يَا أَيُّهَا الإِنسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلاقِيهِ }}<ref>«هنگامی که آسمان شکاف بردارد، و گوش به (فرمان) پروردگارش بسپارد و (همین) او را سزیده باد، و هنگامی که زمین کشیده شود، و هر چه درون آن است فرا افکند و تهی گردد، و گوش به (فرمان) پروردگارش سپارد و (همین) او را سزیده باد؛ (آنگاه رستخیز برپا شود). ای انسان! بی‌گمان تو به سوی پروردگارت سخت کوشنده‌ای، پس به لقای او خواهی رسید» سوره انشقاق، آیه ۱-۶.</ref> دگرگونی [[عظیم]] در آسمان و [[زمین]]، [[ملاقات]] [[انسان]] با [[پروردگار]] در قیامت و رسیدگی به [[اعمال انسان‌ها]]؛
-آیات ۷-۱۵: [[حسابرسی]] نسبت به اعمال انسان‌ها، نیکان مسرور گردند و بدکاران [[حسرت]] ورشکسته شدن خورند و به [[دوزخ]] روند؛
+#آیات: {{متن قرآن| فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا وَيَنقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُورًا وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ وَرَاء ظَهْرِهِ فَسَوْفَ يَدْعُو ثُبُورًا وَيَصْلَى سَعِيرًا  إِنَّهُ كَانَ فِي أَهْلِهِ مَسْرُورًا إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن يَحُورَ بَلَى إِنَّ رَبَّهُ كَانَ بِهِ بَصِيرًا }}<ref>«اما آن کس که کارنامه‌اش را به دست راست وی دهند،به زودی با حسابی آسان به حساب او رسیدگی می‌شود، و شادان نزد خانواده‌اش باز می‌گردد، و اما آنکه کارنامه‌اش را از پس پشت وی به او دهند، به زودی (به لابه)، مرگ (خود) را فرا می‌خواند، و بر آتشی افروخته درمی‌آید. بی‌گمان، او در میان خانواده‌اش شادان بود، او می‌پنداشت هرگز (به پیشگاه خداوند) باز نمی‌گردد. چرا، (باز می‌گردد) به راستی پروردگارش بر (احوال) او بیناست» سوره انشقاق، آیه ۷-۱۵.</ref> [[حسابرسی]] نسبت به اعمال انسان‌ها، نیکان مسرور گردند و بدکاران [[حسرت]] ورشکسته شدن خورند و به [[دوزخ]] روند؛
-آیات ۱۶- ۲۵: سوگند به شفق، [[شب]] و ماه، گذار از [[حیات]] [[دنیا]] به حیات [[آخرت]]، [[کافران]] قرآن را [[تکذیب]] کنند، [[عذاب]] دردناک کافران، [[پاداش]] یافتن بی‌نهایت [[مؤمنین]] و [[صالحین]] در قیامت.
+#آیات: {{متن قرآن| فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ وَاللَّيْلِ وَمَا وَسَقَ وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٍ فَمَا لَهُمْ لا يُؤْمِنُونَ وَإِذَا قُرِئَ عَلَيْهِمُ الْقُرْآنُ لا يَسْجُدُونَ بَلِ الَّذِينَ كَفَرُواْ يُكَذِّبُونَ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُوعُونَ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ }}<ref>«پس، نه، سوگند به سرخی شامگاه افق، و سوگند به شب و آنچه فرا پوشاند، و سوگند به ماه چون کامل گردد، که شما از حالی به حالی دیگرگون می‌شوید، و چگونه‌اند که ایمان نمی‌آورند؟ و چون بر آنان قرآن بخوانند به سجده درنمی‌آیند، بلکه کافران دروغ می‌انگارند، و خداوند بر آنچه در ظرف دل می‌انبارند، آگاه‌تر است. پس، آنان را به عذابی دردناک نوید بخش! جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، که آنان را پاداشی بی‌منت  است» سوره انشقاق، آیه ۱۶-۲۵.</ref> سوگند به شفق، [[شب]] و ماه، گذار از [[حیات]] [[دنیا]] به حیات [[آخرت]]، [[کافران]] قرآن را [[تکذیب]] کنند، [[عذاب]] دردناک کافران، [[پاداش]] یافتن بی‌نهایت [[مؤمنین]] و [[صالحین]] در قیامت.
-۲۵ آیه [[سوره انشقاق]] از جهت ساختار کلی به سه بخش تقسیم می‌گردد. بخش اول شامل آیات ۱ تا ۶، بخش دوم شامل آیات ۷ تا ۱۵ و بخش سوم شامل آیات ۱۶ تا ۲۵ است. در ۶ آیه بخش اول، [[خداوند]] نشانه‌های تحولات شگفت‌انگیز و بی‌سابقه‌ای که در طبیعت رخ می‌دهد و منجر به قیامت کبری می‌شود تبیین می‌کنند. دو آیه اول، درباره [[انقلاب]] عظیم در آسمان است و ۳ آیه بعدی، درباره تحولات در زمین و زیر و رو شدن آن می‌باشد. ۶ آیه صدر سوره، [[همبستگی]] و [[انتظام]] شگفت و بسیار [[زیبایی]] از جهت ترکیب کلمات و هارمونی آهنگ و ملودی قدسی کلمات دارا می‌باشد. دو [[آیه]] با کلمه «اذا زمانیه» شروع می‌شود. ضرب آهنگ کلمات [[آیات]] و هر آیه به طور جداگانه، [[القاء]] کننده ضربات و تحولات شگرف پیش روی [[طبیعت]] در هنگام [[قیامت]] کبری است.
+۲۵ آیه [[سوره انشقاق]] از جهت ساختار کلی به سه بخش تقسیم می‌گردد:
+بخش اول شامل آیات ۱ تا ۶،
+بخش دوم شامل آیات ۷ تا ۱۵
+بخش سوم شامل آیات ۱۶ تا ۲۵ است.
+در ۶ آیه بخش اول، [[خداوند]] نشانه‌های تحولات شگفت‌انگیز و بی‌سابقه‌ای که در طبیعت رخ می‌دهد و منجر به قیامت کبری می‌شود تبیین می‌کنند. دو آیه اول، درباره [[انقلاب]] عظیم در آسمان است و ۳ آیه بعدی، درباره تحولات در زمین و زیر و رو شدن آن می‌باشد. ۶ آیه صدر سوره، [[همبستگی]] و [[انتظام]] شگفت و بسیار [[زیبایی]] از جهت ترکیب کلمات و هارمونی آهنگ و ملودی قدسی کلمات دارا می‌باشد. دو [[آیه]] با کلمه «اذا زمانیه» شروع می‌شود. ضرب آهنگ کلمات [[آیات]] و هر آیه به طور جداگانه، [[القاء]] کننده ضربات و تحولات شگرف پیش روی [[طبیعت]] در هنگام [[قیامت]] کبری است.
 آیه اول متشکل از سه کلمه است. {{متن قرآن|انْشَقَّتِ}} که فعل آیه اول است بر اساس آیات {{متن قرآن|وَيَوْمَ تَشَقَّقُ السَّمَاءُ بِالْغَمَامِ}}<ref>«و (از) روزی (یاد کن) که آسمان با ابر بشکافد و فرشتگان با فرو فرستادنی ویژه، فرو فرستاده شوند» سوره فرقان، آیه ۲۵.</ref>، {{متن قرآن|فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ وَرْدَةً كَالدِّهَانِ}}<ref>«آنگاه که آسمان بشکافد و سرخ‌فام چون چرم سرخ شود» سوره الرحمن، آیه ۳۷.</ref>، {{متن قرآن|وَفُتِحَتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَابًا}}<ref>«و آسمان گشوده گردد و به گونه دروازه‌هایی درآید،» سوره نبأ، آیه ۱۹.</ref> به معنای شکافته شدن و پاره پاره شدن است. پس از این حادثه شکافته شدن [[آسمان]] است که [[ستارگان]] [[زمین]] و آب دریاها دگرگون شوند و دار فنا ویران و منجر به [[برانگیخته شدن]] [[انسان‌ها]] از قبرهای‌شان می‌شود. در آیه پایانی بخش اول، تأکید می‌شود که [[سیر]] [[انسان]] در این [[زمان]] به نقطه برجسته‌اش می‌رسد که مسئله بسیار مهم [[ملاقات]] با [[پروردگار]] خویش است؛ لذا آیه آخر، جزای شرط آیه اول است و بدین‌سان آیه آغاز و پایان بخش ۱ در تقارن با یکدیگرند.
-بخش دوم که شامل آیات ۷ تا ۱۵ است از جهت ساختاری در مرکز [[سوره]] قرار دارد و حاوی [[پیام]] مرکزی سوره است که پیرامون عملکرد انسان در [[زندگی]] دنیوی‌اش می‌باشد. انسان‌ها از جهت وضع آخرتی‌شان در این بخش، به دو دسته تقسیم می‌گردند، [[نیکوکاران]] که [[نامه]] اعمال‌شان را به دست راست‌شان می‌دهند، این گروه [[محاسبه]] اعمال‌شان آسان است و شادمان به سوی [[اهل]] خود در [[بهشت]] میروند. در مقابل نیکوکاران، بدکاران هستند که زیانکارند، کسانی که نامه اعمال‌شان را به دست چپ آنان می‌دهند، آنگاه [[حسرت]] عمر بر باد رفته خود را میخورند، ولی دیگر دیر است و به [[آتش دوزخ]] [[اعمال]] خود گرفتار میشوند. [[آیه]] ۱۴ {{متن قرآن|إِنَّهُ ظَنَّ أَنْ لَنْ يَحُورَ}}<ref>«او می‌پنداشت هرگز (به پیشگاه خداوند) باز نمی‌گردد» سوره انشقاق، آیه ۱۴.</ref>[[انسان]] را [[توبیخ]] می‌کند که چگونه با همه نشانه‌های آشکاری که برای [[هدایت]] تو فرستادیم [[گمان]] کردی که به سوی [[خدا]] باز نخواهی گشت و به [[گناه]] و [[نافرمانی]] پرداختی، حاوی [[پیام]] اصلی این بخش است. این بخش در بین بخش اول و سوم قرار گرفته است که بیانگر حوادث [[عظیم]] در [[طبیعت]] پیش از [[قیامت]] و آنچه که بر [[انسان]] در قیامت میگذرد می‌باشد و به خوبی رابطه‌ای وثیق بین [[آیات]] بخش ۱ و بخش ۳ را برقرار می‌کند.
-بخش سوم که شامل آیات ۱۶ تا ۲۵ است به بیان [[سرنوشت انسان‌ها]] در [[زندگی]] [[ابدی]] بر اساس عملکردشان در زندگی دنیوی‌شان پرداخته است. بخش ۳ با بخش ۱ در [[همبستگی]] و [[ارتباط]] تقارن استعلایی است. بدین شکل که رویدادهای [[معنوی]] عینی، پس از رویدادهای مادی در عالم طبیعت را نشان می‌دهد و با بخش ۲ در ارتباط صوری و محتوایی است. بدین شکل که بیانگر نتیجه [[کردار]] [[انسان‌ها]] است. سه [[سوگند]] در سه آیه اول بخش ۳ آمده است که برای تأکید تفخیم، وقوع و حتمیت و [[برتری]] [[روز جزا]] است که به خوبی بیانگر اهمیت والای روز جزا و قیامت و بازگشت انسان به سوی خدا در [[جهان‌بینی اسلامی]] و در این [[سوره]] است. محتوای {{متن قرآن|لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَنْ طَبَقٍ}}<ref>«که شما از حالی به حالی دیگرگون می‌شوید،» سوره انشقاق، آیه ۱۹.</ref> جواب همه سوگندهای قبلی است و خطاب در آن به [[مردم]] است و منظور از آن، مراحل زندگی انسان از [[حیات دنیوی]] تا [[حسابرسی]] است. و این [[سوگندها]]، هم تأکید مضمون آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ}}<ref>«ای انسان! بی‌گمان تو به سوی پروردگارت سخت کوشنده‌ای، پس به لقای او خواهی رسید» سوره انشقاق، آیه ۶.</ref> و [[آیات]] بعد است که خبر از [[برانگیخته شدن]] [[انسان]] می‌دهد و هم [[زمینه‌چینی]] است برای [[آیه]] {{متن قرآن|فَمَا لَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ}}<ref>«و چگونه‌اند که ایمان نمی‌آورند؟» سوره انشقاق، آیه ۲۰.</ref> که به عنوان [[تعجب]] و به منظور [[توبیخ]] می‌فرماید: پس چه می‌شود ایشان را که [[ایمان]] نمی‌آورند؟ و هم برای آیه {{متن قرآن|فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ}}<ref>«به عذابی دردناک نوید ده!» سوره انشقاق، آیه ۲۴.</ref> که مشتمل است بر [[تهدید]] و [[بشارت]].
+بخش دوم که شامل آیات {{متن قرآن| فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا وَيَنقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُورًا وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ وَرَاء ظَهْرِهِ فَسَوْفَ يَدْعُو ثُبُورًا وَيَصْلَى سَعِيرًا  إِنَّهُ كَانَ فِي أَهْلِهِ مَسْرُورًا إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن يَحُورَ بَلَى إِنَّ رَبَّهُ كَانَ بِهِ بَصِيرًا }}<ref>«اما آن کس که کارنامه‌اش را به دست راست وی دهند،به زودی با حسابی آسان به حساب او رسیدگی می‌شود، و شادان نزد خانواده‌اش باز می‌گردد، و اما آنکه کارنامه‌اش را از پس پشت وی به او دهند، به زودی (به لابه)، مرگ (خود) را فرا می‌خواند، و بر آتشی افروخته درمی‌آید. بی‌گمان، او در میان خانواده‌اش شادان بود، او می‌پنداشت هرگز (به پیشگاه خداوند) باز نمی‌گردد. چرا، (باز می‌گردد) به راستی پروردگارش بر (احوال) او بیناست» سوره انشقاق، آیه ۷-۱۵.</ref> است از جهت ساختاری در مرکز [[سوره]] قرار دارد و حاوی [[پیام]] مرکزی سوره است که پیرامون عملکرد انسان در [[زندگی]] دنیوی‌اش می‌باشد.
-آیه ۲۳، [[علم مطلق خداوند]] به امور آشکار و [[نهان]] را یادآوری می‌کند. کلمه {{متن قرآن|وَاللَّهُ أَعْلَمُ}}<ref>«و خداوند بر آنچه در ظرف دل می‌انبارند، آگاه‌تر است» سوره انشقاق، آیه ۲۳.</ref> با {{متن قرآن|كَانَ بِهِ بَصِيرًا}}<ref>«چرا، (باز می‌گردد) به راستی پروردگارش بر (احوال) او بیناست» سوره انشقاق، آیه ۱۵.</ref> در تقارن است و یکی از نشانه‌های تقارن دو بخش است. آیات بعد تأکید می‌کند که در [[روز جزا]] [[حاکمیت خداوند]] [[ظهور]] تام دارد. و [[عذاب]] دردناک [[مخالفان]] عنود [[قرآن]] حتمی است و در مقابل، کسانی که ایمان آورده‌اند و [[عمل صالح]] انجام داده‌اند به پاداشی بی‌انتها خواهند رسید. با ابتدا کردن جمله با حرف فاء {{متن قرآن|فَبَشِّرْهُمْ}}<ref>«به عذابی دردناک نوید ده!» سوره انشقاق، آیه ۲۴.</ref>، میفهماند این تهدید نتیجه [[تکذیب]] است. {{متن قرآن|إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا}}<ref>«جز آنان که ایمان آورده‌اند» سوره انشقاق، آیه ۲۵.</ref> این استثنا به اصطلاح استثنای منقطع است، یعنی داخل در مستثنی منه نبوده، تا خارج شود، چون مستثنی منه آن، [[ضمیر]] در {{متن قرآن|فَبَشِّرْهُمْ}} است که به [[کفار]] تکذیب‌گر بر می‌گردد و [[مؤمنین]] جزو آنان نبودند تا با استثنا خارج شوند. در بخش ۲ به [[صراحت]] از [[کافران]] و [[مؤمنان]] نامی ذکر نشده است، اما در بخش ۳ که تفصیل بخش ۲ و در تقارن با آن است به صراحت بیان و [[آینده]] [[اخروی]] آنها به روشنی تصریح شده است. [[ثواب و عقاب]] کافران و مؤمنین در [[قیامت]] که پس از شکافتن [[آسمان]] و [[درهم]] پاشیدن [[زمین]] داده می‌شود، بدین وسیله به قول البقاعی در [[تفسیر]] [[نظم]] الدرر آخر [[سوره]] به اول سوره برمی‌گردد.
-غرض سوره بیان [[همبستگی]] [[دنیا]] و [[آخرت]] و مبدأ، [[معاد]] و [[انسان]] است. [[خداوند]] [[حاکم]] مطلق [[جهان]] است و کامروایی [[ابدی]] انسان بستگی تام به [[کردار]] او در [[زندگی دنیوی]] دارد. هشدار به انسان نسبت به فرو رفتن در [[غفلت]] در این سوره [[غلبه]] دارد.
+انسان‌ها از جهت وضع آخرتی‌شان در این بخش، به دو دسته تقسیم می‌گردند، [[نیکوکاران]] که [[نامه]] اعمال‌شان را به دست راست‌شان می‌دهند، این گروه [[محاسبه]] اعمال‌شان آسان است و شادمان به سوی [[اهل]] خود در [[بهشت]] می‌روند. در مقابل نیکوکاران، بدکاران هستند که زیانکارند، کسانی که نامه اعمال‌شان را به دست چپ آنان می‌دهند، آنگاه [[حسرت]] عمر بر باد رفته خود را می‌خورند، ولی دیگر دیر است و به [[آتش دوزخ]] [[اعمال]] خود گرفتار می‌شوند. [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّهُ ظَنَّ أَنْ لَنْ يَحُورَ}}<ref>«او می‌پنداشت هرگز (به پیشگاه خداوند) باز نمی‌گردد» سوره انشقاق، آیه ۱۴.</ref> [[انسان]] را [[توبیخ]] می‌کند که چگونه با همه نشانه‌های آشکاری که برای [[هدایت]] تو فرستادیم [[گمان]] کردی که به سوی [[خدا]] باز نخواهی گشت و به [[گناه]] و [[نافرمانی]] پرداختی، حاوی [[پیام]] اصلی این بخش است. این بخش در بین بخش اول و سوم قرار گرفته است که بیانگر حوادث [[عظیم]] در [[طبیعت]] پیش از [[قیامت]] و آنچه که بر [[انسان]] در قیامت می‌گذرد می‌باشد و به خوبی رابطه‌ای وثیق بین [[آیات]] بخش ۱ و بخش ۳ را برقرار می‌کند.
+بخش سوم که شامل آیات {{متن قرآن| فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ وَاللَّيْلِ وَمَا وَسَقَ وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٍ فَمَا لَهُمْ لا يُؤْمِنُونَ وَإِذَا قُرِئَ عَلَيْهِمُ الْقُرْآنُ لا يَسْجُدُونَ بَلِ الَّذِينَ كَفَرُواْ يُكَذِّبُونَ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُوعُونَ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ }}<ref>«پس، نه، سوگند به سرخی شامگاه افق، و سوگند به شب و آنچه فرا پوشاند، و سوگند به ماه چون کامل گردد، که شما از حالی به حالی دیگرگون می‌شوید، و چگونه‌اند که ایمان نمی‌آورند؟ و چون بر آنان قرآن بخوانند به سجده درنمی‌آیند، بلکه کافران دروغ می‌انگارند، و خداوند بر آنچه در ظرف دل می‌انبارند، آگاه‌تر است. پس، آنان را به عذابی دردناک نوید بخش! جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، که آنان را پاداشی بی‌منت  است» سوره انشقاق، آیه ۱۶-۲۵.</ref> است به بیان [[سرنوشت انسان‌ها]] در [[زندگی]] [[ابدی]] بر اساس عملکردشان در زندگی دنیوی‌شان پرداخته است.
+بخش ۳ با بخش ۱ در [[همبستگی]] و [[ارتباط]] تقارن استعلایی است. بدین شکل که رویدادهای [[معنوی]] عینی، پس از رویدادهای مادی در عالم طبیعت را نشان می‌دهد و با بخش ۲ در ارتباط صوری و محتوایی است. بدین شکل که بیانگر نتیجه [[کردار]] [[انسان‌ها]] است. سه [[سوگند]] در سه آیه اول بخش ۳ آمده است که برای تأکید تفخیم، وقوع و حتمیت و [[برتری]] [[روز جزا]] است که به خوبی بیانگر اهمیت والای روز جزا و قیامت و بازگشت انسان به سوی خدا در [[جهان‌بینی اسلامی]] و در این [[سوره]] است. محتوای {{متن قرآن|لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَنْ طَبَقٍ}}<ref>«که شما از حالی به حالی دیگرگون می‌شوید،» سوره انشقاق، آیه ۱۹.</ref> جواب همه سوگندهای قبلی است و خطاب در آن به [[مردم]] است و منظور از آن، مراحل زندگی انسان از [[حیات دنیوی]] تا [[حسابرسی]] است. و این [[سوگندها]]، هم تأکید مضمون آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ}}<ref>«ای انسان! بی‌گمان تو به سوی پروردگارت سخت کوشنده‌ای، پس به لقای او خواهی رسید» سوره انشقاق، آیه ۶.</ref> و [[آیات]] بعد است که خبر از [[برانگیخته شدن]] [[انسان]] می‌دهد و هم [[زمینه‌چینی]] است برای [[آیه]] {{متن قرآن|فَمَا لَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ}}<ref>«و چگونه‌اند که ایمان نمی‌آورند؟» سوره انشقاق، آیه ۲۰.</ref> که به عنوان [[تعجب]] و به منظور [[توبیخ]] می‌فرماید: پس چه می‌شود ایشان را که [[ایمان]] نمی‌آورند؟ و هم برای آیه {{متن قرآن|فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ}}<ref>«به عذابی دردناک نوید ده!» سوره انشقاق، آیه ۲۴.</ref> که مشتمل است بر [[تهدید]] و [[بشارت]].
+آیه {{متن قرآن|وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُوعُونَ}}<ref>«و خداوند بر آنچه در ظرف دل می‌انبارند، آگاه‌تر است» سوره انشقاق، آیه ۲۳.</ref>، [[علم مطلق خداوند]] به امور آشکار و [[نهان]] را یادآوری می‌کند. کلمه {{متن قرآن|وَاللَّهُ أَعْلَمُ}}<ref> سوره انشقاق، آیه ۲۳.</ref> با {{متن قرآن|كَانَ بِهِ بَصِيرًا}}<ref> سوره انشقاق، آیه ۱۵.</ref> در تقارن است و یکی از نشانه‌های تقارن دو بخش است. آیات بعد تأکید می‌کند که در [[روز جزا]] [[حاکمیت خداوند]] [[ظهور]] تام دارد. و [[عذاب]] دردناک [[مخالفان]] عنود [[قرآن]] حتمی است و در مقابل، کسانی که ایمان آورده‌اند و [[عمل صالح]] انجام داده‌اند به پاداشی بی‌انتها خواهند رسید. با ابتدا کردن جمله با حرف فاء {{متن قرآن|فَبَشِّرْهُمْ}}<ref>«به عذابی دردناک نوید ده!» سوره انشقاق، آیه ۲۴.</ref>، می‌فهماند این تهدید نتیجه [[تکذیب]] است. {{متن قرآن|إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا}}<ref>«جز آنان که ایمان آورده‌اند» سوره انشقاق، آیه ۲۵.</ref> این استثنا به اصطلاح استثنای منقطع است، یعنی داخل در مستثنی منه نبوده، تا خارج شود، چون مستثنی منه آن، [[ضمیر]] در {{متن قرآن|فَبَشِّرْهُمْ}} است که به [[کفار]] تکذیب‌گر بر می‌گردد و [[مؤمنین]] جزو آنان نبودند تا با استثنا خارج شوند. در بخش ۲ به [[صراحت]] از [[کافران]] و [[مؤمنان]] نامی ذکر نشده است، اما در بخش ۳ که تفصیل بخش ۲ و در تقارن با آن است به صراحت بیان و [[آینده]] [[اخروی]] آنها به روشنی تصریح شده است. [[ثواب و عقاب]] کافران و مؤمنین در [[قیامت]] که پس از شکافتن [[آسمان]] و [[درهم]] پاشیدن [[زمین]] داده می‌شود، بدین وسیله به قول البقاعی در [[تفسیر]] [[نظم]] الدرر آخر [[سوره]] به اول سوره برمی‌گردد.
+غرض سوره بیان [[همبستگی]] [[دنیا]] و [[آخرت]] و مبدأ، [[معاد]] و [[انسان]] است.
+[[خداوند]] [[حاکم]] مطلق [[جهان]] است و کامروایی [[ابدی]] انسان بستگی تام به [[کردار]] او در [[زندگی دنیوی]] دارد. هشدار به انسان نسبت به فرو رفتن در [[غفلت]] در این سوره [[غلبه]] دارد.
 [[سوره انشقاق]] از جهت محتوا و ساختار در تشابه با [[سوره انفطار]] است.
-در [[مجمع البیان]] [[طبرسی]] [[آیه]] {{متن قرآن|لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَنْ طَبَقٍ}}<ref>«که شما از حالی به حالی دیگرگون می‌شوید،» سوره انشقاق، آیه ۱۹.</ref> به معنای شدت بعد شدت، [[حیات]] پس از [[مرگ]]، سپس [[بعثت]] و در پایان جزای [[اخروی]] تفسیر شده است. [[علامه طباطبایی]] در [[المیزان]] به معنای [[سیر]] پله‌ای انسان از [[حیات]] [[دنیا]] به مرگ، [[حیات برزخی]]، آخرت، حیات آخرت و حساب و [[جزاء]] تفسیر کرده است. و در این آیه اشاره‌ای است به این که مراحلی که انسان در مسیرش به سوی پروردگارش طی می‌کند، مراحلی مترتب و با یکدیگر متطابق است.
-[[گنابادی]] [[تفسیری]] [[عرفانی]] از سوره ارائه داده است و آیه ۶ را تنبه انسان جهت [[بیداری]] از غفلت و متوجه شدن به این [[واقعیت]] که او حتماً به سوی پروردگارش باز می‌گردد تفسیر کرده است. در مورد {{متن قرآن|لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَنْ طَبَقٍ}} هم گفته است که یعنی شما در حال طی کردن مراتب اخروی در دنیا هستید، اما از آن غافلید.
+در [[مجمع البیان]] [[طبرسی]] [[آیه]] {{متن قرآن|لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَنْ طَبَقٍ}}<ref>«که شما از حالی به حالی دیگرگون می‌شوید،» سوره انشقاق، آیه ۱۹.</ref> به معنای شدت بعد شدت، [[حیات]] پس از [[مرگ]]، سپس [[بعثت]] و در پایان جزای [[اخروی]] تفسیر شده است.
+[[علامه طباطبایی]] در [[المیزان]] به معنای [[سیر]] پله‌ای انسان از [[حیات]] [[دنیا]] به مرگ، [[حیات برزخی]]، آخرت، حیات آخرت و حساب و [[جزاء]] تفسیر کرده است. و در این آیه اشاره‌ای است به این که مراحلی که انسان در مسیرش به سوی پروردگارش طی می‌کند، مراحلی مترتب و با یکدیگر متطابق است.
-<ref>[[سید سلمان صفوی|صفوی، سید سلمان]]، [[سوره انشقاق (مقاله)|مقاله «سوره انشقاق»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>
+[[گنابادی]] [[تفسیری]] [[عرفانی]] از سوره ارائه داده است و آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ}}<ref>«ای انسان! بی‌گمان تو به سوی پروردگارت سخت کوشنده‌ای، پس به لقای او خواهی رسید» سوره انشقاق، آیه ۶.</ref> را تنبه انسان جهت [[بیداری]] از غفلت و متوجه شدن به این [[واقعیت]] که او حتماً به سوی پروردگارش باز می‌گردد تفسیر کرده است. در مورد {{متن قرآن|لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَنْ طَبَقٍ}} هم گفته است که یعنی شما در حال طی کردن مراتب اخروی در دنیا هستید، اما از آن غافلید.<ref>[[سید سلمان صفوی|صفوی، سید سلمان]]، [[سوره انشقاق (مقاله)|مقاله «سوره انشقاق»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>
 ==منابع==