زهد در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

زهد در اخلاق اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۴ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۱۸

۱۷٬۴۹۷ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۴ نوامبر ۲۰۲۱

←‏زهد در حلال

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۵٬۷۸۷

ویرایش

@@ خط ۵۱: / خط ۵۱: @@
 از [[ابوذر غفاری]] نیز نقل شده است از [[رسول خدا]]{{صل}} پرسیدم: ای رسول خدا! [[زاهدترین]] مردم کیست؟ [[حضرت]] فرمود: «کسی که... چیز‌های فانی و گذرا را برای رسیدن به چیز‌های ماندنی ([[ابدی]]) ترک کند.»..<ref>مستدرک الوسائل، ج۲، ص۱۰۱.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۲۵.</ref>.
+==آثار [[زهد]] در [[دنیا]] و [[آخرت]]==
+زهد، از جمله پایه‌های [[اخلاق اسلامی]] است و آثار و [[برکات]] فراوانی در دنیا و آخرت دارد. تحقیق کامل درباره آثار زهد که از مهم‌ترین مراحل [[تکامل]] [[انسانی]] است، امری دشوار است. با این حال، با مطالعه سخنان [[نورانی]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، می‌توان به برخی آثار اصلی و مهم این [[مقام معنوی]] دست یافت که عبارتند از:
+===[[شناخت]] معایب دنیا و درمان آن===
+مقصود از دنیاشناسی، شناخت [[حقیقت دنیا]]، مقایسه آن با آخرت و شناخت دردهای [[دنیوی]] و ریشه و درمان آن است. تنها کسی می‌تواند به کوچک بودن دنیا و بی‌ارزشی آن در مقایسه با آخرت پی ببرد و در دنیا راه و [[چاه]] را به خوبی باز شناسد که به این دنیا [[دلبستگی]] نداشته باشد. [[انسان]] وابسته به دنیا، اگرچه قصد دنیا‌شناسی داشته باشد، از آنجا که خود در درون آن گرفتار است، توان این شناخت را نخواهد داشت. از این‌رو، [[رسول اکرم]]{{صل}} در سفارش به [[ابوذر]]، این ثمره مهم زهد را چنین یادآور می‌شود: «ای ابوذر! هیچ بنده‌ای در دنیا زهد نورزید، مگر آنکه [[خدا]] وی را بر کاستی‌های دنیا و درد و درمان آن [[آگاه]] ساخت».<ref>{{متن حدیث|يَا أَبَا ذَرٍّ مَا زَهِدَ عَبْدٌ فِي الدُّنْيَا إِلَّا... يُبَصِّرُهُ عُيُوبَ الدُّنْيَا وَ دَاءَهَا وَ دَوَاءَهَا}}؛ بحارالأنوار، ج۷۴، ص۸۲؛ تحف العقول، ص۵۷.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۲۷.</ref>.
+===[[عاقبت به خیری]]===
+عاقبت به خیری و با [[ایمان]] سالم به [[جهان]] باقی وارد شدن، آرزوی هر انسان [[دین‌داری]] است. از آثار زهد این است که در پرتو بی‌علاقگی به دنیا، [[گناهان]] انسان کمتر می‌شود و همین عامل، زمینه مناسبی برای عاقبت به خیری است. [[حضرت محمد]]{{صل}} درباره این اثر زهد می‌فرماید: «هر که در دنیا [[اهل]] زهد باشد...، خدا وی را با [[سلامت]]، از دنیا به سوی منزلگاه همیشگی ([[بهشت]]) خارج می‌کند».<ref>{{متن حدیث|مَنْ زَهِدَ فِي الدُّنْيَا... أَخْرَجَهُ مِنَ الدُّنْيَا سَالِماً إِلَى دَارِ الْقَرَارِ}}؛ بحارالأنوار، ج۷۴، ص۸۲.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۲۷.</ref>.
+===[[آسایش]] [[جان]] و تن===
+انسان، در [[کوشش]] شبانه روزی خود در پی [[آرامش]] است و شب و [[روز]] برای رسیدن به [[آسایش]] و [[آرامش]] می‌کوشد، [[غافل]] از اینکه تلاش و تکاپو برای دست‌یابی به [[دنیا]]، همواره به دوری از آرامش می‌انجامد و تنها راه رسیدن به آرامش، دل‌کندن از دنیاست، نه [[حرص]] خوردن برای آن. [[پیامبر خدا]] در این باره می‌فرماید: {{متن حدیث|الزُّهْدُ فِي الدُّنْيَا يُرِيحُ الْقَلْبَ وَ الْبَدَنَ وَ الرَّغْبَةُ فِيهَا تَتْعَبُ الْقَلْبَ وَ الْبَدَنَ}} «[[دل]] کندن از دنیا، تن و [[جان]] را آرام و علاقه به دنیا، تن و جان را خسته می‌کند»<ref>بحارالأنوار، ج۱۰، ص۱۲۰.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۲۸.</ref>.
+===[[دوستی خدا]] و [[مردم]] ([[محبوبیت]])===
+امروزه کسب محبوبیت و [[شهرت]] به [[بیماری]] فراگیر و جهانی تبدیل شده است. بسیاری از افراد برای رسیدن به محبوبیت [[اجتماعی]] به کارهای نامعقول دست می‌زنند. همه [[انسان‌ها]] [[دوست]] دارند در میان مردم وجهه خوبی داشته باشند. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در روایتی، راه کار رسیدن به محبوبیت را [[زهد]] معرفی کرده و فرموده است: «به آنچه نزد خداست، مایل باش تا [[خدا]] تو را دوست بدارد و از آنچه در دست مردم است، [[چشم]] بپوش تا مردم تو را دوست بدارند»<ref>{{متن حدیث|ارْغَبْ فِيمَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يُحِبَّكَ اللَّهُ وَ ازْهَدْ فِيمَا عِنْدَ النَّاسِ يُحِبَّكَ النَّاسُ}}؛ بحارالأنوار، ج۶۷، ص۳۱۲.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۲۸.</ref>.
+===[[ورع]] و [[خداترسی]]===
+ورع، به شدت [[تقوا]] گفته می‌شود. دست یافتن به ورع، مرحله‌ای والا و دشوار در [[تکامل]] [[انسانی]] است و به [[کوشش]] فراوان و [[مراقبه]] و [[محاسبه]] نفس نیاز دارد، ولی آنکه زهد ورزد و آن را در جان خود نهادینه کند، به [[راحتی]] به ورع دست می‌یابد. بی‌تقوایی، نتیجه تعلق [[دل‌ها]] به دنیاست. این [[تعلق به دنیا]] زمینه [[گناه]] را فراهم می‌کند و چنانچه علاقه به دنیا با زهد از میان برود، زمینه‌های بی‌تقوایی نیز در [[انسان]] از بین می‌رود. بر این اساس، [[خداوند]] در [[حدیث معراج]] به [[پیامبر اعظم]]{{صل}} می‌فرماید: «ای احمد! اگر دوست داری در ورع، بالاتر از همه انسان‌ها باشی، در دنیا [[زاهد]] باش و در امر [[آخرت]] تلاش کن».<ref>{{متن حدیث|يَا أَحْمَدُ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَكُونَ أَوْرَعَ النَّاسِ فَازْهَدْ فِي الدُّنْيَا وَ ارْغَبْ فِي الْآخِرَةِ}}؛ میزان الحکمه، ج۴، ص۲۵۷؛ بحارالانوار، ج۷۴، ص۲۲.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۲۸.</ref>.
+===[[دانش]] و [[بصیرت]] بدون درس خواندن===
+برخی در پی دانش می‌روند و دانش، به دنبال برخی می‌رود. دانش [[حقیقی]] از دیدگاه [[آیات قرآن]] و [[حدیث‌ها]]، آن است که [[انسان]] از [[دل]] و با عنایتی [[الهی]] به آن دست یابد. چنین دانشی با درس خوانان و مطالعه حاصل نمی‌شود، ولی با [[زهد]] ورزیدن به [[راحتی]] به دست می‌آید. بر این اساس، [[پیامبر اعظم]]{{صل}} فرمود: «هر که در [[دنیا]] زهد ورزد و آرزوهایش را کوتاه کند، [[خدا]] دانشی بدون [[تعلم]] و [[هدایتی]] بدون [[طلب]] به او می‌بخشد».
+<ref>{{متن حدیث|مَنْ زَهِدَ فِي الدُّنْيَا وَ قَصَرَ أَمَلَهُ فِيهَا أَعْطَاهُ اللَّهُ عِلْماً بِغَيْرِ تَعَلُّمٍ وَ هُدًى بِغَيْرِ هِدَايَةٍ}}؛ ورام بن ابی‌فراس، مجموعة ورام، ج۱، ص۱۳۱.</ref>.
+آن [[حضرت]] در سخنی دیگر می‌فرماید: {{متن حدیث|...فَأَذْهَبَ عَنْهُ الْعَمَى وَ جَعَلَهُ بَصِيراً}} «هر که زهد ورزد...، [[هدایت]] می‌یابد و [[کوری]] ([[جهل]]) از او دور می‌شود و صاحب بصیرت می‌گردد»<ref>تحف العقول، ص۵۹.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۲۹.</ref>.
+===[[اثبات]] [[حکمت]] در [[قلب]]===
+حکمت، نعمتی است که خدا به [[پیامبران]] بخشیده و آن، رسیدن به مقامی است که [[عقل]] [[انسان کامل]] می‌شود و [[قدرت]] تشخیص [[حق و باطل]] در وی به [[بلوغ]] می‌رسد و اصول عالی [[فکر]] و عمل در او پدیدار می‌گردد. بنابراین، حکمت از نظر [[علمی]] و [[معنوی]] جایگاه بسیار والایی دارد و خدا آن را به هر کسی نمی‌دهد. [[رسول اکرم]]{{صل}} زهد را راه رسیدن به گوهر گران‌بهای حکمت معرفی می‌کند و می‌فرماید: {{متن حدیث|مَنْ زَهِدَ فِي الدُّنْيَا أَثْبَتَ اللَّهُ الْحِكْمَةَ فِي قَلْبِهِ‌، وَ أَنْطَقَ بِهَا لِسَانَهُ}} «هر که در دنیا زهد ورزد، خدا حکمت را در جانش آشکار و زبانش را با آن گویا می‌سازد».<ref>بحارالأنوار، ج۷۴، ص۱۶۳.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۳۰.</ref>.
+===چشیدن شیرینی [[ایمان]]===
+همان‌گونه که [[امور مادی]]، [[لذت]] و [[خوشی]] خاص خود را دارند، مسائل معنوی نیز از شیرینی و لذت ویژه‌ای برخوردارند، ولی همان‌گونه که [[بیمار]] نمی‌تواند از مزه و لذت [[خوراک]] به خوبی بهره‌مند شود، کسی که از [[بیماری]] [[دل]] و [[روح]] [[رنج]] می‌برد، نمی‌تواند لذت‌های [[معنوی]] را [[احساس]] کند. اگر کسی بخواهد [[لذت]] [[ایمان]] و [[نماز]] و [[معنویت]] را [[درک]] کند، نخست باید علاقه به [[دنیا]] را در دل خود بمیراند و زاها شود. [[پیامبر اعظم]]{{صل}} در این باره می‌فرماید: {{متن حدیث|لَا يَجِدُ الرَّجُلُ حَلَاوَةَ الْإِيمَانِ فِي قَلْبِهِ حَتَّى لَا يُبَالِيَ مَنْ أَكَلَ الدُّنْيَا}} «[[انسان]]، شیرینی ایمان را در [[قلب]] خود احساس نمی‌کند، مگر اینکه به [[خوردنی‌ها]] بی‌تفاوت باشد».<ref>بحارالأنوار، ج۲۳، ص۴۹؛ اصول کافی، ج۲، ص۱۲۶.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۳۰.</ref>.
+===رسیدن به [[مقام نبوت]]===
+از دیدگاه [[قرآن]]، [[پیامبران]]، بالاترین [[انسان‌ها]] و [[جانشینان]] [[خدا]] هستند. برای رسیدن به تمام [[نبوت]] به شرایطی نیاز است که هر [[انسانی]] توان کسب این شرایط را ندارد. از جمله شرایط و پیش نیاز‌های رسیدن به [[پیامبری]]، [[زهد]] است. بنابراین، یکی از آثار زهد، رسیدن به [[مقام]] پیامبران است. [[رسول اکرم]]{{صل}} در این باره می‌فرماید: {{متن حدیث|مَا اتَّخَذَ اللَّهُ نَبِيّاً إِلَّا زَاهِداً}}؛ «خدا هیچ پیامبری را برنگزید مگر اینکه [[زاهد]] بود»<ref>میزان الحکمه، ج۴، ص۲۴۸.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۳۰.</ref>.
+===آسان شدن [[مصیبت‌ها]]===
+هر که به مقام زهد دست یابد، حوادث دنیا چه خوشی‌ها و چه مصیبت‌ها در روح بلند او اثر نخواهد گذاشت و بی‌علاقگی به دنیا موجب می‌شود مصیبت‌هایی مانند [[فقر]]، [[مرگ]] عزیزان، بیماری‌های جسمی و مانند آن را به آسانی [[تحمل]] کند. [[پیامبر خدا]] در این باره می‌فرماید: {{متن حدیث|مَنْ زَهِدَ فِي الدُّنْيَا هَانَتْ عَلَيْهِ الْمُصِيبَاتُ‌}} «هر که زهد ورزد، مصیبت‌های [[روزگار]] بر وی آسان می‌شود»<ref>مستدرک الوسائل، ج۲، ص۱۰۴؛ بحارالأنوار، ج۷۴، ص۱۷۳.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۳۱.</ref>.
+===[[خودشناسی]]===
+خودشناسی، از جمله بزرگ‌ترین مراحل [[تکامل]] انسانی در [[اسلام]] است و [[خداوند]] در [[قرآن کریم]]، ما را به دلیل [[غفلت]] از آن [[توبیخ]] می‌کند و می‌فرماید: {{متن قرآن|وَفِي أَنْفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ}}<ref>«و (نیز) در خودتان، آیا نمی‌نگرید؟» سوره ذاریات، آیه ۲۱.</ref> و در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: {{متن قرآن|أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ}}<ref>«آیا با خویش نیندیشیده‌اند» سوره روم، آیه ۸.</ref>.
+بر همین اساس، خودشناسی زمینه‌ای برای [[رشد]] و [[خداشناسی]] است، چنانکه [[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ}}؛ «هر که خود را [[شناخت]]، پس همانا [[خدا]] را شناخت»<ref>بحارالانوار، ج۲، ص۳۲.</ref>. یکی از آثار مهم [[زهد]] در [[دنیا]]، رسیدن به این [[مقام]] است. بی‌میلی به دنیا موجب می‌شود [[ذهن]] و [[دل انسان]] راحت باشد و به آسانی به خود بیندیشد و با فارغ شدن از [[جهان]] خارج، به درون خود [[سفر]] کند و در کوچه‌های [[دل]] به بررسی و شناخت خویش [[همت]] گمارد. این کار [[عیب‌ها]] را به تدریج نمودار می‌سازد و [[انسان]] برای درمان آنها در پی چاره می‌گردد. [[پیامبر اعظم]]{{صل}} در این باره چنین می‌فرماید: {{متن حدیث|مَا زَهِدَ عَبْدٌ فِي الدُّنْيَا... بَصَّرَهُ عُيُوبَهَا}} «هر که در دنیا زهد ورزد، خدا او را بر عیب‌هایش [[آگاه]] می‌سازد»<ref>مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۵۱.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۳۱.</ref>.
+===[[کوتاه کردن آرزو]]===
+[[آرزوهای دور و دراز]] [[دنیوی]]، موجب دوری از [[حقیقت]]، [[زندگی]] در [[خیال]] و اوهام، [[سستی]] در [[کار و تلاش]] و استفاده از راه‌های [[حرام]] برای رسیدن به این [[آرزوها]] می‌شود، در حالی که زهد در دنیا و [[پرهیز]] از علاقه به لذت‌های دنیوی، این آرزوها را از بین می‌برد. [[پیامبر گرامی اسلام]] می‌فرماید: {{متن حدیث|فَمَنْ زَهِدَ فِي الدُّنْيَا قَصُرَ أَمَلُهُ فِيهَا وَ تَرَكَهَا لِأَهْلِهِ}} «هر که در دنیا زهد ورزد، آرزوهایش درباره دنیا کوتاه می‌شود و دنیا را به [[اهل]] دنیا وامی‌گذارد»<ref>بحارالانوار، ج۷۴، ص۹۴.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۳۲.</ref>.
 == جستارهای وابسته ==