حدیث یوم‌الدار در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = حدیث یوم‌الدار

| عنوان مدخل  = حدیث یوم‌الدار

| مداخل مرتبط = [[حدیث یوم‌الدار در کلام اسلامی]] - [[حدیث یوم‌الدار در تاریخ اسلامی]] - [[حدیث یوم‌الدار در نگاه اهل سنت]]

== مقدمه ==

«[[ولایت علوی]]» در [[ابلاغ]] و عرضه، همزاد [[رسالت]] [[نبوی]] است. [[رسول الله]]{{صل}} به [[امر الهی]] و بر اساس [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}}<ref>«و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.</ref> [[مأموریت]] یافت تا [[خویشان]] نزدیک خود را به [[اسلام]] [[دعوت]] کند. آن حضرت، با [[همکاری]] [[امام علی]]{{ع}} [[مجلسی]] تشکیل داد و خویشان خود را گرد آورد. [[پیامبر]] پس از مقدماتی این [[وظیفه]] را به انجام رسانده، می‌گوید: {{متن حدیث|فَأَيُّكُمْ يُوَازِرُنِي عَلَى هَذَا الْأَمْرِ عَلَى أَنْ يَكُونَ أَخِي وَ وَصِيِّي وَ خَلِيفَتِي فِيكُمْ}}؛ کدام یک از شما مرا در این امر [[پشتیبانی]] می‌کند تا [[برادر]] و [[وصی]] و [[جانشین]] من باشد؟ تنها کسی که در هر سه بار درخواست پیامبر را پاسخ مثبت می‌دهد، امام علی{{ع}} بود. بدین جهت، پیامبر در پایان می‌گوید: {{متن حدیث|إِنَّ هَذَا أَخِي وَ وَصِيِّي وَ وَزِيرِي وَ خَلِيفَتِي فِيكُمْ‌، فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِيعُوا}}؛ همانا این شخص، برادر و وصی و جانشین من در بین شما است. پس حرفش را گوش دهید و او را [[اطاعت]] کنید.

[[طبری]] در [[تاریخ]] و [[تفسیر]] خود، [[ابن اثیر]] در [[الکامل]] فی التاریخ، [[ابن عساکر]] در تاریخ [[دمشق]] و دیگران از [[عبدالله بن عباس]] از امام علی{{ع}} [[روایت]] کرده‌اند: چون آیه {{متن قرآن|وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}} نازل شد، پیامبر مرا خواست و گفت: [[خدا]] [[فرمان]] داده که نزدیکانم را [[بیم]] دهم و سخت دلگیرم؛ می‌دانم وقتی سخن آغاز کنم، با من [[بدی]] می‌کنند. خاموش ماندم تا [[جبرئیل]] بیامد و گفت: «ای محمد، اگر آن‌چه را فرمان یافته‌ای انجام ندهی، خدا عذابت می‌کند». اینک طعامی بساز و ران گوسفندی بر آن نه و ظرفی پر از شیر کن و [[بنی عبدالمطلب]] را فراهم آر که با آنها سخن کنم و فرمانی را که دارم برسانم.

گوید: آن‌چه فرموده بود، بکردم و [[قوم]] را بخواندم که چهل تن، یکی کم‌تر یا بیش‌تر بودند و [[عموهای پیامبر]]، [[ابوطالب]] و [[حمزه]] و عباس در آن میان بودند و چون فراهم شدند، بگفت تا طعامی را که ساخته بودم بیاوردم، و چون آن را پیش آوردم، [[پیامبر]] پاره گوشتی برگرفت و به دندان پاره کرد و در اطراف ظرف انداخت و گفت: «به نام خدای آغاز کنید». گوید: [[قوم]] غذا خوردند و چیزی کم نبود. قسم به خدایی که [[جان]] من به [[فرمان]] او است، غذایی را که برای همه آورده بودم، یکی‌شان می‌خورد. پس از آن پیامبر فرمود: «قوم را نوشیدنی بده». ظرف شیر را بیاوردم و بنوشیدند تا [[سیراب]] شدند. [[قسم به خدا]] که همه ظرف، [[خوراک]] یکی‌شان بود. چون پیامبر خواست تا با آنها سخن کند، [[ابولهب]] پیش‌دستی کرد و گفت: «رفیقتان شما را [[جادو]] کرد». و قوم متفرق شدند و پیامبر با آنها سخن نکرد.

گوید: [[روز]] دیگر پیامبر به من گفت: «این مرد چنان‌که دیدی در سخن پیش‌دستی کرد و قوم متفرق شدند؛ باز طعامی فراهم کن و قوم را [[دعوت]] کن». من نیز چنان کردم و کسان را بخواندم و پیامبر بگفت تا غذا بیاوردم و چنان کرد که روز پیش کرده بود. غذا بخوردند و چیزی کم نبود و از شیر بنوشیدند تا همگی سیراب شدند. پس از آن پیامبر سخن آغاز کرد و گفت: «ای [[بنی عبدالمطلب]]، به [[خدا]] هیچ کس از [[مردم عرب]] چیزی بهتر از آن‌چه من آورده‌ام، برای قوم خویش نیاورده است. من برای شما خیر [[دنیا]] و [[آخرت]] آورده‌ام و [[خدای تعالی]] مرا فرمان داده که شما را به سوی آن بخوانم. کدامتان مرا در این کار [[یاری]] می‌کنید که [[برادر]] و [[وصی]] و [[جانشین]] من باشید؟». گوید: و قوم خاموش ماندند و من که از همه خردسال‌تر بودم، گفتم: «ای [[پیامبر خدا]]، من [[پشتیبان]] تو خواهم بود».

و او گردن مرا بگرفت و گفت: «این برادر و وصی و جانشین من است؛ [[مطیع]] وی باشید». گوید: و قوم خندان برخاستند و به [[ابوطالب]] می‌گفتند: «به تو گفت که از پسرت [[اطاعت]] کنی»<ref>ترجمه [[تاریخ]] [[طبری]]، ج۳، ص۸۶۵. در متنی که [[شیخ مفید]] آن را در کتاب [[ارشاد]] گزارش کرده، آمده است: «[[کلام پیامبر]] و جواب مثبت [[امام علی]]{{ع}} دو بار دیگر تکرار شد؛ آن‌گاه [[پیامبر]] علی{{ع}} را [[خلیفه]] خود معرفی کرد». بعضی از [[منابع اهل سنت]] که واقعه [[دعوة]] [[العشیره]] و [[سخن پیامبر]] را نقل کرده‌اند، از این قرارند: [[محمد بن جریر طبری]]، [[تاریخ الطبری]]، ج۲، ص۳۲۱ - ۳۱۹؛ همو، [[تفسیر]] الطبری، ج۱۱، جزء ۱۹، ص۱۲۱؛ [[ابن عساکر]]، تاریخ [[دمشق]]، ج۴۲، ص۴۸؛ [[ابن اثیر]]، [[الکامل]] فی التاریخ، ج۱، ص۴۸۷؛ [[ابن کثیر]]، البدایة و النهایة، ج۳، ص۳۹؛ [[متقی هندی]]، کنزالعمال، ج۱۳، ص۱۳۱، به نقل از [[ابن اسحاق]] و [[ابن جریر]] بن ابی حاتم و [[ابن مردویه]] و [[بیهقی]] و [[ابونعیم]]؛ [[حاکم حسکانی]]، شواهد التنزیل، ج۱، ص۴۸۶؛ [[ابن ابی الحدید]]، [[شرح نهج البلاغه]]، ج۱۳، ص۲۴۴؛ [[حلبی]]، [[السیرة الحلبیة]]، ج۱، ص۲۸۶.

بعضی از منابع [[شیعی]] که این قضیه را گزارش کرده‌اند عبارتند از: [[صدوق]]، [[علل الشرائع]]، ص۱۷۰؛ مفید، [[الارشاد]]، ج۱، ص۴۸؛ [[طوسی]]، الامالی، ص۵۸۲؛ [[طبرسی]]، [[فضل بن حسن]]، [[مجمع البیان]]، ج۷، ص۳۲۷؛ همو، [[إعلام الوری]]، ج۱، ص۳۲۲؛ [[علی بن ابراهیم]]، [[تفسیر القمی]]، ج۲، ص۱۲۴؛ [[فرات]] [[کوفی]]، [[تفسیر فرات]]، ص۲۹۹ و ص۳۰۱؛ [[محمد باقر مجلسی]]، [[بحارالانوار]]، ج۳۸، ص۲۲۳.

بعضی دیگر از [[مصادر اهل سنت]]، اصل واقعه را ذکر کرده‌اند، ولی لفظ «خلیفتی» را نیاورده و به جای آن نوشته‌اند: {{متن حدیث|أَيُّكُمْ يُبَايِعُنِي عَلَى أَنْ يَكُونَ أَخِي وَ صَاحِبِي وَ وَارِثِي‌}} (ر.ک: [[ابن حنبل]]، [[مسند]]، ج۱، ص۱۵۹؛ النسائی، خصائص [[علی بن ابی طالب]]، ص۱۸)</ref>.

درباره «دعوة العشیره» و «اعلام المؤازره» نکاتی چند، درخور [[تأمل]] و دقت است:

۱. موقعیت زمانی و مکانی سخن پیامبر {{متن حدیث|فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِيعُوا}} نشان دهنده آن است که ثمره این سخنان در سالیان بعد روشن خواهد شد. حاضران در مجلس کسانی بودند که به پیامبر [[ایمان]] و [[اعتقادی]] نداشتند و نسبت به ایشان [[توهین]] و [[تمسخر]] روا می‌داشتند. معنا ندارد که پیامبر - که [[اوامر]] خودش در میان حاضران [[مطاع]] نیست - بدانان [[فرمان]] دهد که «از [[خلیفه]] و [[جانشین]] من [[اطاعت]] کنید». بنابراین باید پذیرفت که [[پیامبر]] با این سخن به [[خلافت]] و [[ولایت]] پس از خود اشاره کرده‌اند و این خطاب متوجه کسانی است که [[پیامبری]] او را پذیرفته‌اند و گوش به فرمانش دارند.

 

 

 

 

== پانویس ==

[[رده:اثبات امامت امام علی]]