ملکوت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

در بحث مراتب [[ملکوت آفاقی]]، اشاره شد که مراتب طولی عالم در یک نگاه کلی، به چهار مرتبه تقسیم شده است. در این میان، عالم [[انسانی]] را جدای از سایر عوالم می‌‌دانند و آن را «کون جامع» می‌‌نامند؛ زیرا نفس انسانی در مراتب گوناگون خود، واجد همه کمالات مراتب هستی است و لذا همه مراتب مادی و مجردِ تام و نیمه تمام، در وجود [[انسان]] به [[ودیعه]] نهاده شده است؛ از [[جبروت]] و [[عقل]] گرفته تا عالم [[وهم]] و [[خیال]] و مثال، عوالم غیرمادی انسان است؛ تا [[بدن]] عنصری، که مرتبۀ مادی [[آدمی]] را تشکیل می‌‌دهد<ref>ملاصدرا در مراتب عالم انسانی می‌‌گوید: {{عربی|ان النفس الإنسانية ليس لها مقام معلوم في الهوية و لا لها درجة معينة في الوجود كسائر الموجودات الطبيعية و النفسية و العقلية التي كل له مقام معلوم، بل النفس الإنسانية ذات مقامات و درجات متفاوتة، و لها نشآة سابقة و لاحقة، و لها في كل مقام و عالم صورة أخرى كما قيل: «لقد صار قلبي قابلا كل صورة ** فمرعى لغزلان و ديرا لرهبان»‌ و ما هذا شأنه صعب إدراك حقيقته و عسر فهم هويته}}. (الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة (ط. دار احیاء التراث. ۱۹۸۱ م)، ج۸، ص۳۴۳).</ref>. در یک نگاه کلی، همۀ مراتب تجردی [[انسان]]، [[ملکوت انفسی]] نامیده می‌‌شود<ref> ر.ک: الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة (ط. دار احیاء التراث، ۱۹۸۱م)، ج۴، ص۱۵۷، فصل ۱۴؛ همچنین عبارت ملاصدرا در کتاب «المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیة» (ط. بنیاد حکمت صدرا، ۱۳۸۷ ه.ش)، ص ۱۱۸، چنین است: {{عربی|لما علمت أن الإنسان «عالم صغير» و أحواله أنموذج من أحوال «الإنسان الكبير»، و مفتاح معرفة هذه الحقائق معرفة النفس الإنسانية}}. همچنین بیان آیت‌الله حسن‌زاده آملی پیرامون مراتب نفس انسانی چنین است: {{عربی| للإنسان عند الحكماء سبع مراتب: هي العقل الهيولانى، و العقل بالملكة، و العقل بالفعل، و العقل المستفاد، و المحو و الطمس و المحق؛ و عند العارفين لطائف سبع: هي الطبع و النفس و القلب و الروح و السرّ و الخفي و الأخفى. فالطبع باعتبار مبدئيته للحركة و السكون. و النفس باعتبار مبدئيته للإدراكات الجزئية. و القلب باعتبار مبدئيته للإدراكات الكلية التفصيلية. و الروح باعتبار الملكة البسيطة الخلاقة للتفاصيل فيه. و السرّ باعتبار فنائه في العقل الفعّال. و الخفي باعتبار فنائه في الواحدية. و الأخفى باعتبار فنائه في الأحدية. و المرتبة الأحدية عندهم اعتبار الذات مع انتفاء الأسماء و الصفات و النسب و التعيّنات. و المرتبة الواحدية اعتبار الذات مع الأسماء و الصفات الملزومة للأعيان الثابتة}}. (عیون مسائل النفس و سرح العیون فی شرح العیون (ط. دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۲۱ ه.ق)، ص ۵۶۹).</ref>. در [[قرآن]]، هر یک از اسامی گوناگونی که برای نفس [[انسانی]] شمرده شده، اشاره به مرتبه‌ای از مراتب آن دارد؛ چنان‌که [[نفس اماره]]، مدبّر جهات حیوانی [[انسان]] و [[بدن]] عنصری او است و [[نفس لوّامه]]، [[تربیت]] [[اخلاق دینی]] او را بر عهده دارد و [[نفس مطمئنه]]، عالی‌ترین مرتبه نفس در توجه و سکون به [[توحید]] است.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۲ ص ۲۳۶.</ref>

{{منابع}}

# [[پرونده:11123.jpg|22px]] [[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[فقه نظام سیاسی اسلام ج۱ (کتاب)|'''فقه نظام سیاسی اسلام ج۱''']]