تفسیر بیانی در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

==متون [[تفسیری]] سنتی با رویکرد [[تفسیر بیانی]]==

برخی از مهم‌ترین [[تفاسیر]] پیشین که به طور برجسته دارای [[صبغه]] بیانی‌اند عبارتند از:

تفسیر بیانی در الکشاف به اوج خود می‌‌رسد. زمخشری دلالت [[هنری]] و [[زیبایی]] شناسانه در نظم قرآن و معانی ثانوی دلالت‌ها را که در تقدیم و تأخیرها و [[مرجع]] [[ضمیر]] و ترکیب‌های لغوی وجود دارند آشکار ساخته و به اسلوب‌های بیانی قرآن مانند کنایات، استعارات و [[تشبیه]] و مجاز و تمثیل توجه ویژه‌ای کرده است. وی در تمایزی آشکار با [[عبدالقاهر جرجانی]] که توجه خود را عمدتاً به نظم قرآن و ارتباط آن با معانی معطوف داشته بود، به مباحث بدیع ـ به معنای عام آنکه شامل [[علم]] بیان نیز می‌‌شود ـ توجه کرد، از این رو زمخشری را باید نخستین مفسری شمرد که در راه [[آشکار کردن]] [[اعجاز قرآن]] از طریق استعمال بیانی در [[تفسیر]] تلاش کرده است. وی التفات‌ها و یافته‌های [[دل]] انگیزی در سراسر تفسیر [[الکشاف]] در شیوه [[تفسیر بیانی]] دارد<ref>المبادئ العامه، ص۱۱۰ - ۱۱۲؛ نقد منهج التفسیر، ص۲۳۸ - ۲۴۳.</ref>.<ref>[[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی]] و [[محمد علی لسانی فشارکی|لسانی فشارکی]]، [[تفسیر بیانی (مقاله)|مقاله «تفسیر بیانی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>

==[[تفسیر بیانی]] در آثار جدید==

در سده چهاردهم [[هجری]]، همزمان با اوج‌گیری [[نهضت]] [[بیداری]] [[مسلمانان]]، برخی از [[دانشمندان]] نواندیش و ژرفنگر در [[جهان اسلام]] با رویکردی تحلیل گرانه و نقّادانه تفاسیری را بررسی کردند که با دیدگاه محدود فنّی به مباحث ادبی و بلاغی پرداخته و از [[اهداف]] [[نزول قرآن]] [[غافل]] ماندند. آنان شیوه ای نو را در [[تفسیر]] با تمرکز بر مقاصد نزول قرآن مشتمل بر ارائه راه حل‌های گوناگون برای مسائل و [[مشکلات]] [[فرهنگی]]، [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] [[جوامع اسلامی]] بنیان نهادند. این [[مفسّران]] از یک سو، به قدر نیاز و [[ضرورت]] به مباحث ادبی و بیانی [[قرآن]] مبتنی بر [[میراث]] گذشتگان پرداختند <ref>نک: تفسیر المنار، ج ۱، ص۱۷ - ۱۹.</ref> و از سوی دیگر، بامحور قرار دادن خودِ قرآن در [[کشف]] و راهیابی به اسلوب‌های بیانی آن به حوزه‌های جدید و مبانی نو در [[شناخت]] [[زبان قرآن]] نائل آمدند. <ref>فی ظلال القرآن، ج ۱، ص۲۷ - ۲۸؛ ر. ک: المیزان، ج۱، مقدمه. </ref> این دانشمندان برخلاف ادیبان و [[متکلّمان]] سده‌های نخستین، با نگرشی [[معتدل]] و نقّادانه به [[علوم]] ادبی و [[فنون]] بلاغی در پیِ شناختن و شناساندن قرآن بر محور ساختار زبانی و [[نظم]] بیانی و [[سیاق آیات]] و سُوَر آن و عمدتاً به دنبال دستیابی به اهداف نزول قرآن بودند. [[پیشگامان]] این رویکرد جدید، سیّد [[جمال]] الدین اسدآبادی (م. ۱۳۱۴ق) و شیخ [[محمّد]] عبدُه (م. ۱۳۲۳ ق.) بوده‌اند<ref>التفسیر والمفسرون، ج ۲، ص۵۴۷ - ۵۸۹؛ تفسیر المنار، ج ۱، ص۱۱ - ۱۴؛ المفسرون حیاتهم و منهجهم، ص۴۶ - ۴۷؛ نیز برای نگاهی آسیب شناسانه به این گونه تفاسیر، نک: آداب الصلوه، ص۱۹۴.</ref>.<ref>[[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی]] و [[محمد علی لسانی فشارکی|لسانی فشارکی]]، [[تفسیر بیانی (مقاله)|مقاله «تفسیر بیانی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>