حکمت غیبت صغری قبل از غیبت کبری چه بوده است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

::::::مانند خبر دادن از حتمی بودن [[غیبت]]، [[مخفی بودن ولادت]] [[صاحب]] [[غیبت]]، گسترش دامنه عمل سازمان [[وکلا]] و قرار دادن [[معارف اسلامی]] مورد نیاز [[امت]] در [[اختیار]] آنان، مانند قواعدی که [[استنباط]] [[احکام شرعی]] و دیگر امور بر اساس آن‌ها [[استوار]] است. اما با همه این احوال، [[زمینه سازی]] کامل برای [[غیبت]]، محتاج به گام‌های تکمیلی و نمونه‌های تطبیقی دیگری بود که بتواند این برنامه‌ها را تأکید و [[تبیین]] نماید و این همان کاری بود که [[حضرت مهدی]] {{ع}} در مدت [[غیبت صغری]] آن را به انجام رساندند. آن [[حضرت]] در این برهه از زمان که مرحله انتقال از زمان [[ظهور]] کامل [[ائمه]] {{عم}} به زمان [[غیبت]] کامل [[امام زمان]] {{ع}} می‌باشد همواره همین راه را در پیش گرفته بودند و در واقع [[غیبت صغری]] آخرین گام در راه [[زمینه سازی]] برای [[غیبت کبری]] بوده است.

::::::ما این [[حقیقت]] را از طریق تحلیل [[سیره]] و اهداف [[حضرت مهدی]] {{ع}} در زمان [[غیبت صغری]] و مقایسه این اهداف با ویژگی‌های خاص زمان [[غیبت کبری]] به روشنی در می‌یابیم. به همین [[دلیل]]، اهداف و [[سیره]] آن [[حضرت]] را در [[غیبت صغری]] از این دیدگاه بررسی می‌کنیم تا ارتباط میان [[سیره]] آن [[حضرت]] در زمان [[غیبت صغری]] و [[غیبت کبری]] آشکار گردد»<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۱۴ (کتاب)|پیشوایان هدایت، ج۱۴]]، ص ۱۸۹.</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::::[[شیخ مفید]] می‌گوید: [[امام عسکری]]{{ع}} برای برپایی [[حکومت حق]]، [[فرزند]] پسری از خود به جای نهاد در حالی که [[تولد]] ایشان از دیدگان مخفی بود و روزگار بر [[امام عسکری]]{{ع}} به [[سختی]] می‌گذشت و [[سلاطین]] [[عباسی]] مدت زمان طولانی در جستجوی طفل [[امام]] بودند، همچنین چون [[عقیده]] به [[مهدی منتظر]]{{ع}} میان [[شیعیان]] و [[انتظار]] ایشان برای [[ظهور]] [[حضرت]]، همه جا گسترش یافته بود ولادت [[فرزند امام عسکری]]{{ع}} آشکارا نبود و بعد از [[امام عسکری]]{{ع}} نیز باز هم [[امام مهدی]]{{ع}} برای همه [[مردم]] آشکار نبودند.  

::::::بعد از [[امام عسکری]]{{ع}} [[جعفر بن علی]]، [[برادر]] [[امام عسکری]]{{ع}} [[اموال]] ایشان را به [[ارث]] برد، او تلاش نمود تا [[زنان]] [[امام عسکری]]{{ع}} را محبوس نگه دارد و [[یاران امام]] را که [[منتظر]] ولادت آن [[حضرت]] بودند، شماتت می‌کرد و ادعا می‌نمود که [[امام مهدی]] است؛ او سعی بسیار نمود تا نزد [[شیعیان]] به [[مقام]] و منزلتی برسد و [[رهبر]] [[شیعیان]] گردد؛ اما احدی از [[شیعیان]] او را نپذیرفت و به او [[اعتقاد]] پیدا نکرد<ref>سیدالأمین؛ ص ۳۱۶.</ref>. اینها سخنان یکی از بزرگان علمای [[شیعه]] است که واقعیت [[غیبت]] را [[درک]] نمود؛ زیرا او در آغاز [[ولادت امام مهدی]]{{ع}} به [[دنیا]] آمد هنگامی که به [[دلایل]] [[سیاسی]] که به آنها اشاره شد، هیچ کس از احوال [[امام]] [[منتظر]]{{ع}} خبری نداشت، مگر [[اصحاب]] [[مخلص]] پدرش، [[امام عسکری]]{{ع}}»<ref>[[عبدالهادی فضلی|فضلی، عبدالهادی]]، [[در انتظار مهدی موعود (کتاب)|در انتظار مهدی موعود]]، ص 20-23.</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::::اگر بعد از [[رحلت]] [[امام عسکری]] [[غیبت]] کامل واقع می‌شد، شاید وجود [[مقدّس]] [[امام مهدی|امام زمان]] مورد [[غفلت]] واقع می‌شد و کم‌کم از اذهان می‌رفت. و شاید وجود [[حضرت]] را کاملاً منکر می‌شدند.

::::::از این جهت اوّل [[غیبت صغری]] شروع شد و ارتباط [[حضرت]] به وسیله نوّاب با [[مردم]] برقرار بود و در آن عصر [[مردم]] [[کرامات]] و معجزاتی از [[حضرت]] دیدند و ایمان‌شان کامل شد وقتی افکار مساعد شد و [[آمادگی]] پیدا شد [[غیبت]] کبرای [[حضرت]] شروع شد و طی نامه‌ای [[حضرت]] شش روز قبل از [[وفات]] [[نائب]] چهارم نوشتند و اعلام نمودند که دیگر [[نیابت]] خاصّه نیست و [[غیبت کبری]] شروع می‌شود و بعد از این، کسی را به عنوان [[نائب]] [[حضرت]] معرفی نمی‌کند، و [[مردم]] را ارجاع می‌دهند به نوّاب عام»<ref>[[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۱۸۸، ۱۸۹.</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::#بعضی از [[ائمه]] قبل از [[امام زمان]] به ویژه [[امام هادی]] و [[امام عسکری]]{{عم}} کمتر بین [[مردم]] ظاهر می‌شدند و با این کارشان می‌خواستند به تدریج [[مردم]] را با [[غیبت]] امامشان و اینکه کمتر به محضرشان رسیدن، عادت دهند. [[مسعودی]] در [[اثبات الوصیه]] می‌گوید: "[[امام هادی]]{{ع}} با [[مردم]] کم [[معاشرت]] می‌کرد، جز با [[خواص اصحاب]]، با کسی تماس نمی‌گرفت. وقتی [[امام عسکری|امام حسن عسکری]] به جایش نشست در اکثر اوقات از پشت پرده با [[مردم]] سخن می‌گفت تا [[شیعیان]] برای پذیرش [[غیبت امام مهدی|غیبت امام دوازدهم]] مهیا و مأنوس گردند"<ref> مسعودی، اثبات الوصیه، ص ۲۰۶.</ref>.

::::#اگر پس از [[رحلت]] و [[شهادت]] [[امام عسکری]] [[غیبت]] کامل شروع می‌شد، شاید وجود [[مقدس]] [[امام عصر]] مورد [[غفلت]] واقع شده و به تدریج فراموش می‌گشت، اما با وجود [[غیبت صغری]] و ارتباط [[مردم]] با [[امام]] به وسیله [[نواب خاص]]، همچنین شرفیابی برخی [[شیعیان]] به محضر [[امام]] در آن دوره از [[غیبت]]، مسأله از ولادت و حیات آن [[امام]] همام را بیشتر تثبیت کرد. اگر [[غیبت کبری]] بدون این مقدمات شروع می‌شد، شاید این مسائل تا این حد روشن نمی‌بود، همچنین ممکن بود برای برخی ایجاد [[تردید]] و اشکال کند، اما پس از این مقدمات افکار تا حدودی مساعد شد [[غیبت کبری]] آغاز گشت»<ref>[[حبیب‌الله طاهری|طاهری، حبیب‌الله]]، [[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]، ص۸۸.</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::::از [[امام صادق]]{{ع}} در این زمینه [[نقل]] شده است که فرمود: برای [[قائم]]{{ع}} دو [[غیبت]] است: یکی کوتاه و دیگری طولانی. در [[غیبت]] اول جز [[شیعیان]] مخصوص از جای او خبر ندارند و در [[غیبت]] دیگر جز، [[دوستان]] مخصوصش از جای او خبر ندارند<ref>شیخ کلینی، کافی، ج ۲، ص ۱۴۱.</ref>. در [[دوران غیبت صغرا]]، از [[سفیران چهارگانه]] ([[نواب خاص]]) کسی نزدیک‌تر به آن [[حضرت]] ذکر نشده است و ایشان هم تماما در [[عراق]] بوده و همواره با [[حضرت]] در ارتباط بوده‌اند. [[توقیعات]] فراوانی نیز از طرف [[حضرت]] به دست آنها [[شرف]] صدور یافته است؛ بنابراین می‌توان گفت دست‌کم بخشی از [[عمر]] آن [[حضرت]] در این دوران در [[عراق]] سپری شده است.

::::::دسته‌ای دیگر از [[روایات]] به صورت مطلق (بدون در نظر گرفتن صغرا و کبرا بودن [[غیبت]]) [[زندگی]] [[حضرت]] را در [[دوران غیبت]]، در [[مدینه منوره]] ذکر کرده‌اند که با توجه به‌ [[روایات]] دسته نخست، می‌توان گفت ممکن است بخشی از [[دوران غیبت صغرا]] نیز در [[مدینه]] سپری شده باشد. [[امام باقر]]{{ع}} در این‌باره فرمود: {{متن حدیث|وَ لاَ بُدَّ لَهُ فِي غَيْبَتِهِ مِنْ عُزْلَةٍ وَ نِعْمَ اَلْمَنْزِلُ طَيْبَةُ}}<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۶۲.</ref>؛ به ناگزیر برای [[صاحب]] این امر [[عزلت]] و گوشه‌گیری خواهد بود... و [[طیبه]] [مدینه‌] چه منزلگاه خوبی است! بنابراین جمع بین دو دسته [[روایات]] به این صورت است که آن [[حضرت]] در [[مدینه]] حضور داشته است؛ ولی به [[دلیل]] ارتباط با [[نواب خاص]] داشته‌اند، بخشی از [[عمر]] خود را در [[عراق]] سپری کرده است»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص ۱۴۷.</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::::بدین معنی که [[مردم]] کمتر امکان تماس با [[ائمه]] را داشته‌‏اند. زیرا [[امام هادی|حضرت هادی]] {{ع}} و [[امام عسکری]] {{ع}} از سوی دستگاه [[خلافت]] تحت [[مراقبت]] شدید و [[ممنوع]] از [[ملاقات]] با [[مردم]] بودند، و از طرفی این دو [[امام]] بزرگوار -جز با [[یاران خاصّ]] و کسانی که برای حلّ مشکلات [[زندگی]] مادّی و [[دینی]] خود به آنها مراجعه می‏‌نمودند- کمتر با [[مردم]] [[معاشرت]] می‏‌کردند. به خاطر اینکه [[دوران غیبت]] [[حضرت مهدی|امام مهدی]] {{ع}} نزدیک بود، و [[مردم]] می‏‌بایست کم‏کم بدان خو بگیرند، و جهت [[سیاسی]] و حلّ مشکلات خود را از [[اصحاب]] خاصّی که پرچمداران مرزهای مذهبی بودند بخواهند و پیش آمدن [[دوران غیبت]] در نظر آنها عجیب نیاید. [[حضرت مهدی|امام مهدی]] {{ع}} نیز در [[غیبت صغری]] خود را از [[مردم]] پنهان می‏‌‏کرد تا [[مردم]] زمینه یک [[غیبت طولانی]] را پیدا کنند. در واقع [[غیبت صغری]] مقدمّه [[غیبت کبری]] و زمینه‌‏سازی برای آن بود. و اگر یک مرتبه [[غیبت کبری]] واقع می‏‌‏شد، باعث تعجّب و حتّی [[انکار]] عدّه‏‌ای واقع شده و موجب [[انحراف]] افکار [[مردم]] می‏‌‏گردید، و قبول قطع رابطه مستقیم با [[امام]] {{ع}}، چنانکه در [[غیبت کبری]] واقع شده، برای اکثر [[مردم]] دشوار بود.

::::::امّا [[حضرت]] در مدّت ۷۰ سال [[غیبت]] کوتاه، به وسیله [[نایبان]] خاصّ خود، با [[مردم]] ارتباط برقرار می‏‌‏کرد و حتّی به بعضی از افراد [[اذن]] [[زیارت]] می‏‌‏فرمود تا به تدریج ایشان را با [[غیبت طولانی]] خود، آشنا و مأنوس گرداند. بدین ترتیب پاسخ این پرسش که: چرا برای [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} دو گونه [[غیبت]] معلوم گردید و از همان ابتدا [[غیبت کبری]] آغاز نشد؟ نیز داده شد»<ref>[[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۸۲.</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::::آقای '''[[علی اصغر رضوانی]]'''، در کتاب ''«[[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]»'' در این‌باره گفته است:

::::::«[[غیبت صغرا]] نشانگر اولین مرحله از [[امامت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} است، که [[خداوند متعال]] تقدیر نمود تا در مدتی نه چندان دور از عموم [[مردم]] مخفی بماند و امور [[شیعه]] را توسط [[سفرا]] انجام دهد امّا اینکه چرا [[غیبت صغرا]] قبل از [[غیبت کبرا]] قرار گرفت ممکن است که جهت آن این باشد که عادت [[شیعیان]] در [[طول عمر]] [[امامت]] بر این بوده که هر زمان [[اراده]] می‌کردند [[خدمت]] [[امام]] خود رسیده و از محضر او استفاده می‌بردند، و با [[غیبت]] کلّی و تام و تمام هرگز انس نداشتند. لذا برای جا افتادن این موضوع ابتدا [[غیبت صغرا]] تحقق پیدا کرد که در آن تا اندازه‌ای ارتباط قطع شد. و [[مردم]] اگر چه در ابتدا به [[شک]] و [[تردید]] و تشویش خاطر افتادند ولی بعد از مدّتی نه چندان دور [[شک]] و تردیدها زایل شده و با مشاهده [[دلایل]] قطعی، به وجود [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} [[یقین]] پیدا کردند. و بعد از مدتی نه چندان طولانی [[غیبت کبرا]] شروع شد»<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۳۲۷.</ref>.

{{پرسمان عصر غیبت صغری}}