رشد روحیه صبر و استقامت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

::::::یکی از مسئولیت‌های [[منتظران]] در [[عصر غیبت]]، [[آراستگی]] به [[بردباری]] و [[پایداری]] است؛ زیرا بر پایه [[روایت]] مفصلی که در آن شرایط [[عصر غیبت]] و اوضاع [[پیش از ظهور]] بیان شده، می‌‌توان این نکته را دریافت که در [[دوران غیبت]]، فشار زیادی بر [[منتظران]] [[مخلص]] و صدیق [[حضرت مهدی موعود]]{{ع}} وارد می‌‌شود. [[مقاومت]] و [[پایداری]] در چنین شرایطی، به [[توان]] بالای روحی [[نیاز]] دارد. [[منتظران]] باید بکوشند تا به درجات بالای [[صبر]] نائل گردند؛ صبری که طبق [[حدیث شریف]]، "رأس الایمان" است. این معنا را می‌‌توان در [[کلام پیامبر]] [[خدا]] {{صل}} خطاب به اصحابش جست‌وجو کرد: "پس از شما کسانی می‌‌آیند که به هر یک از آنان، اجر پنجاه نفر از شما را خواهند داد"<ref>{{متن حدیث| سَيَأْتِي قَوْمٌ مِنْ بَعْدِكُمْ الرَّجُلُ الْوَاحِدُ مِنْهُمْ لَهُ أَجْرُ خَمْسِينَ مِنْكُمْ}}</ref>. [[اصحاب]] گفتند: ای [[پیامبر خدا]]، ما در جنگ‌های [[بدر]]، [[احد]] و [[حنین]] با شما بودیم و آیاتی از [[قرآن]] درباره ما نازل شده است<ref>{{متن حدیث|يَا رَسُولَ اللَّهِ! نَحْنُ كُنَّا مَعَكَ بِبَدْرٍ وَ أُحُدٍ وَ حُنَيْنٍ وَ نَزَلَ فِينَا الْقُرْآنُ}}</ref> [[حضرت]] پاسخ دادند: اگر آن‌چه آنان [[تحمل]] می‌‌کنند بر شما وارد می‌‌شد، مانند [[صبر]] آنان [[صبر]] نمی‌کردید!<ref>{{متن حدیث|إِنَّكُمْ لَوْ تَحْمِلُونَ لِمَا حُمِّلُوا لَمْ تَصْبِرُوا صَبْرَهُمْ}}؛بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۳۰.</ref>.

::::::مشکلات گوناگونی که از جوانب مختلف برای [[انسان]] پیش می‌‌آید، [[فتنه‌ها]] و [[مصائب]] طاقت‌فرسایی که بر سر راه باورمندان چشم [[انتظار]] هست و احساس تنهایی، آنان را چنان می‌‌شکند که برای [[ناامید]] نشدن، استقامتی کوه‌سان می‌‌طلبد. [[امتحانات الهی]]، یکی پس از دیگری برای [[مؤمنین]] پیش می‌آید و [[میزان]] [[صبر]] و [[استقامت]] آنان را به بوته [[امتحان]] می‌گذارد. [[امام صادق]] {{ع}} می‌‌فرماید: "امر [[فرج]] بر شما نمی‌رسد، مگر پس از نابودی! نه به [[خدا]] [[سوگند]] نمی‌رسد، مگر پس از آنکه در اثر آزمایش‌های گوناگون، [[خالص]] و [[پاک]] شوید"<ref>بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۱۱.</ref>. اساساً [[انتظار]] با آن همه [[فضایل]] و برکتی که دارد، جز با [[صبر]] و [[شکیبایی]] حاصل نمی‌شود. پیامبراکرم {{صل}} فرمود: "با [[صبر]] و [[استقامت]]، [[منتظر فرج]] بودن [[عبادت]] است"<ref>{{متن حدیث|انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ عِبَادَةٌ}}؛ بحارالانوار، ج۲، ص۱۴۵.</ref>»<ref>[[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۷۵-۷۶.</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[رضا انصاری]]'''، در مقاله ''«[[پیش‌درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار (مقاله)|پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار]]»'' در این‌باره گفته است:

::::::«[[صبر]] شاه‌راه [[سعادت دنیا]] و [[آخرت]] [[انسان‌ها]] می‌باشد و انسان‌هایی می‌توانند به موفقیت و [[ظفر]] برسند که در همه امور اعم از فردی و [[اجتماعی]] [[صابر]] باشند. [[صبر]] در فرامین [[دینی]] از [[جایگاه]] بسیار مهم و بالایی برخوردار می‌باشد در روایتی که پیرامون [[صبر]] آمده است می‌خوانیم: {{متن حدیث|رَأْسُ طَاعَةِ اللَّهِ الصَّبْرُ وَ الرِّضَا عَنِ اللَّهِ فِيمَا أَحَبَّ الْعَبْدُ أَوْ كَرِهَ}}. یعنی [[صبر]] سرلوحه [[اطاعت خداوند]] در محبوبات و مکروهات می‌باشد. در برخی [[روایات]] پیرامون [[صبر]] آمده است: {{متن حدیث|لَا إِيمَانَ لِمَنْ لَا صَبْرَ لَهُ}} یا اینکه [[صبر]] برای [[ایمان]] همچون سر برای [[بدن]] می‌باشد و همان‌طور که [[بدن]] بدون سر نمی‌تواند باشد [[ایمان]] هم بدون [[صبر]] نمی‌تواند باشد»<ref>[[رضا انصاری|انصاری، رضا]]، [[پیش‌درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار (مقاله)|پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار]]، ص ؟؟</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::::[[مردم]] در [[زمان غیبت]] به سخت‌ترین امتحان‌ها دچار می‌گردند‌ و زیر و رو می‌شوند و [[انسان]] [[منتظر]] در کنار خوشی‌ها، [[رنج‌ها]] و [[سختی‌ها]] را نیز باید [[تحمل]] کند. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید‌: این‌ امر‌ تحقق نخواهد یافت، مگر پس از [[یأس]] و [[ناامیدی]] از دیگران. به‌ خدا‌ [[سوگند]]، امر [[ظهور]] به وقوع نخواهند پیوست تا زمانی که در اثر ابتلائات شدید، ماهیت افراد‌ آشکار‌ نشود‌ و صف‌بندی‌ها مشخص نگردد<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۱۱.</ref>.

::::::[[مفضل بن عمر]] نیز در‌ این‌باره‌ می‌گوید‌: [[خدمت]] [[امام صادق]]{{ع}} بودم. صحبت از [[حضرت قائم]] به میان آمد. به ایشان گفتم‌: امیدوارم‌ کار‌ [[فرج]] به آسانی به نتیجه برسد. [[حضرت]] در پاسخ فرمود: "به [[خدا]] [[سوگند]] چنین‌ نخواهد‌ شد، مگر اینکه شما و طرفدارانش در عرق و [[خون]] خود [[غرق]] شوید"<ref>نعمانی، محمد بن ابراهیم‌، الغیبة‌، ص۱۹۳‌.</ref>. سبک‌ [[زندگی]] [[انتظار]] به [[دلیل]] ایجاد نگرشی مثبت نسبت به ادامه حیات و [[آینده بشر]]، موجب‌ تقویت‌ [[روحیه]] [[مقاومت]] فرد در برابر مشکلات می‌شود. از سوی دیگر، انسانِ [[منتظر]] با‌ بهره‌گیری‌ از‌ منابع مذهبی خود، نسبت به وجود دشواری‌های پیش رو، [[آگاهی]] و [[آمادگی]] نسبی دارد که این‌ امر‌ در احساس [[قدرت]] [[پیش‌بینی]] و کنترل موقعیت‌های گوناگون [[زندگی]]، نقشی بسزا دارد و به‌ نوعی‌ سبب‌ پرورش ویژگی سرسختی می‌شود»<ref>[[رضا باقی‌زاده|باقی‌زاده، رضا]]، [[بررسی دستاوردهای روان‌شناختی سبک زندگی انتظار (مقاله)|بررسی دستاوردهای روان‌شناختی سبک زندگی انتظار]]، ص ۶۲</ref>.

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۴. حجت الاسلام و المسلمین نظری شاری؛

| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[عبدالله نظری شاری]]'''، در مقاله ''«[[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)|نقش انتظار در بهداشت روانی]]»'' در این‌باره گفته است:

::::::«یکی از مهم‌ترین [[ابعاد انتظار]]، [[صبر]] در برابر تلخی‌ها، [[استقامت]] در برابر مشکلات، و [[پایداری]] در برابر فشارهای فراگیر [[دوران غیبت]] است. [[انتظار]]، به این معنا است که [[توانایی]] و [[بردباری]] بر تأخیرها و [[شکیبایی]] بر مشکلات ناشی از [[عصر غیبت]] را داشته باشیم. [[خداوند متعال]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و بی‌گمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی دارایی‌ها و کسان و فرآورده‌ها می‌آزماییم، و شکیبایان را نوید بخش!» سوره بقره، آیه ۱۵۵.</ref>. [[صبر]]، به [[امتحان]] با بلاهای سخت، [[ترس]]، [[گرسنگی]] و فقدان عزیزان -به ویژه [[بردباری]] بر مشکلات [[زمان غیبت]] و نزدیک [[ظهور]]- [[تفسیر]] شده<ref>{{متن حدیث|قَالَ‌ الْإِمَامُ‌ الصَّادِقُ‌{{ع}}: إِنَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِغَيْبَةً فَلْيَتَّقِ‌ اللَّهَ‌ عَبْدٌ وَ لْيَتَمَسَّكْ بِدِينِهِ}} (ابن بابویه، محمد بن علی، کمال‌الدین، ج۲، ص۳۴۶، ح۵). </ref> و [[استقامت]] در این مشکلات، شرط [[آمادگی]] برای [[انتظار]] تا [[ظهور]] است<ref>آذربایجانی، مسعود، رابطه انتظار و بهداشت روان، ماهنامه موعود، خرداد ۸۶، شماره ۷۶.</ref>. به بیان [[امام رضا]]{{ع}} نه تنها انسان‌های [[منتظر]] و [[صبور]]، بلکه [[خداوند]] نیز در [[انتظار]] تحقّق فرجام نیکوی [[آفرینش]] است: {{متن حدیث|مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ! أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}: {{متن قرآن|وَارْتَقِبُوا إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ}}<ref>«و شما چشم به راه باشید من نیز با شما چشم به راه خواهم بود» سوره هود، آیه ۹۳.</ref> {{متن قرآن|فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ}}<ref>«پس چشم به راه (عذاب خداوند) بدارید که من نیز با شما از چشم به راه داشتگانم» سوره اعراف، آیه ۷۱.</ref> {{متن حدیث|فَعَلَيْكُمْ‌ بِالصَّبْرِ}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال‌الدین، ج۲، ص۶۴۵، ح۵.</ref>؛  چه [[نیکو]] است [[صبر]] و [[انتظار فرج]]، آیا سخن [[خدای تعالی]] را نشنیده‌اید که فرمود: "[[چشم به راه]] باشید که من نیز با شما چشم به راهم"، و فرمود: "[[منتظر]] باشید که من نیز با شما از منتظرانم"، "پس بر شما [[باد]] که [[صبر]] کنید"»<ref>[[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)|نقش انتظار در بهداشت روانی]] ص ۱۱۵.</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::::آن [[حضرت]] در [[روایت]] دیگری، [[استقامت]] هر یک از آن‏ها در [[دین]] خود را بسیار ستوده و به کندن خارهای «گوَن» در شب تاریک و به دست گرفتن [[آتش]] گداخته، [[تشبیه]] کرده و از آن سخت‏‌تر و شدیدتر دانسته، که از فتنه‌‏های تیره و تار مصون‏ خواهد ماند<ref>همان، ص 124، ح 8. در فراز آغازین این روایت، آن‏ها را برادران خود خوانده است</ref>. در این [[روایات]] چنان که ملاحظه می‏‌شود [[رسول اکرم]]، [[مؤمنان]] [[منتظر]] رإ؛ [[برادران]] خود خوانده و از [[صبر]] و [[شکیبایی]] و [[مقاومت]] آنان در برابر مشکلات‏ ستایش کرده و رمز آن را هم [[سختی]] و دشواری [[دوران غیبت]] و ثابت ماندن بر حق‏و [[حقیقت]] معرفی نموده است.

::::::[[امام کاظم]]{{ع}}‏  فرموده است: هر کس [[صبر]] کند و [[انتظار]] بکشد، به [[فرج]] و [[پیروزی]] می‏‌رسد و [[انتظار فرج]] بخشی ازفرج است<ref> همان، ص 143.17.</ref> در این [[روایت]] به نکته مهمی اشاره شده است و آن این که [[امام]] فرمود: هر کس ‏با [[صبر]] و [[شکیبایی]] [[انتظار]] بکشد و در این راه [[پایداری]] و [[مقاومت]] به خرج دهد، به‏ [[پیروزی]] و [[فرج]] می‌‌‏رسد؛ این نشان می‌‌‏دهد که [[انتظار راستین]]، فلسفه‌‏اش، فلسفه‏ [[زندگی]] و دستیابی به آرمان‌‏های متعالی آن است؛ زیرا [[انتظار]] در این [[روایت]]، به‏‌معنای هجران و [[فراق]] بی‏‌حاصل تصور نشده که افق روشنی نداشته باشد، بلکه به‌‏معنای [[انتظار]] تحقق اهداف [[عالی]] انسانی - [[الهی]] است و لذا در پرتو آن می‌‌‏توان و باید به آن اهداف رسید»<ref>[[عبدالله ابراهیم‌زاده آملی|ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله]]، [[ فلسفه انتظار (مقاله)|فلسفه انتظار]]، [[پیام تابستان (نشریه)|فصلنامه پیام تابستان]]، ص۶۱.</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::::آقای '''[[محسن موحدی]]'''، نویسنده مقاله ''«[[آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت (مقاله)|آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است:

::::::«[[صبر]] و [[استقامت]] یک ویژگی روانی و [[ثبات]] درونی است که نتیجة آن [[مدیریت]] [[احساسات]] و هیجانات، [[توان]] [[تحمل]] [[سختی‌ها]] و سخت کوشی در کارهاست. [[صبر]] و [[استقامت]] در [[زندگی]] [[انسان]] کارکردهای گوناگونی دارد؛ از جمله: [[انسان]] را در مقابله با تنیدگی‌ها [[یاری]] می‌دهد، موفقیت در تحصیل، شغل و [[روابط اجتماعی]] را تسهیل می‌کند، در برخورد با هیجانات و [[احساسات]] درونی توانمندتر می‌سازد و در زمینه [[دین‌داری]] [[انسان]] را [[یاری]] می‌دهد. با توجه به تحلیل برخی از [[آیات قرآن]] و نیز [[روایات]]، هفت نوع سازه روان‌شناختی به عنوان پایه‌های روان‌شناختی [[صبر]] و [[استقامت]] می‌توان به دست آورد. مشخص بودن [[هدف]]، ارزشمند بودن [[هدف]]، [[اشتیاق]] رسیدن به [[هدف]]، [[ترس]] از [[شکست]]، بی رغبتی به امور منافی [[هدف]]، [[ضرورت]] پیمودن این مسیر برای رسیدن به [[هدف]] و احتمال رسیدن به [[هدف]] به عنوان پایه ‌های  [[صبر]] و [[استقامت]] می‌‌باشند<ref> [[نجیب‌الله نوری|نوری، نجیب‌الله]] [[بررسی پایه‌های روان‌شناختی و نشانگان صبر از منظر قرآن (مقاله)|بررسی پایه‌های روان‌شناختی و نشانگان صبر از منظر قرآن]]، [[روان‌شناسی و دین (نشریه)|فصلنامه روان‌شناسی و دین]]، شماره ۴.</ref> که همگی از آموزه ی [[انتظار]] [[منجی موعود]] قابل برداشت هستند»<ref>مکاتبه اختصاصی [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::::«بنابر [[روایت]] «[[منتظران واقعی]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} در راه تحقق آرمان‌های جهانی [[امام]]، مشکلات و [[مصائب]] فراوانی را به [[جان]] می‌‌خرند، ولی از سر [[اخلاص]] و [[تواضع]] عمل خود را هیچ می‌‌پندارند و به جهت [[هجوم]] [[سختی‌ها]] و [[تحمل]] مشقت‌ها، بر [[خداوند]] منت نمی‌گزارند»<ref>ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن محمد، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۲۹-۱۳۰.</ref>. از [[رسول اکرم]] {{صل}} نیز [[روایت]] شده است که به [[اصحاب]] خود فرمود: گروهی بعد از شما می‌‌آیند که هر یک نفر از آنها ثوابش معادل [[ثواب]] پنجاه نفر از شماست؛ چرا که شما به مشقت‌های آنها [[مبتلا]] نشدید و به اندازه آنها [[صبر]] ننمودید<ref>بنی‌هاشمی، محمد، سلوک منتظران، ص۲۹۹.</ref>.

::::::کتاب مکیال المکارم [[دوازده]] نشانه برای درجه کامل [[انتظار]] بیان فرموده است. برای نمونه آورده است: [[منتظر]] در [[انتظار]] [[محبوب]] خود [[صبر]] بر شدّت‌ها و [[سختی‌ها]] نماید و آنها را در جنب این امر بزرگ سهل و سبک شمارد<ref>بنی‌هاشمی، محمد، سلوک منتظران، ص۲۹۸.</ref>. [[روایات]] نشان می‌‌دهند که [[استقامت]] در برابر مشکلات [[دوران غیبت]]، شرط [[آمادگی]] برای [[انتظار]] تا [[ظهور]] است و فرد [[منتظر]] با [[ناراحتی]] و افزایش تنش روبه‌روست»<ref>[[زهرا سادات پورسیدآقایی|سادات پورسید آقایی، زهرا]]، [[بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال (مقاله)|بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال]]، ص ۱۱۸</ref>.

{{پاسخ پرسش  

| عنوان پاسخ‌دهنده = ۸. سرکار خانم فقیهی مقدس؛

::::::همچنین در [[روایت]] دیگری که در [[تفسیر]] [[نعمانی]] بیان شده منتظرانی که [[صبر]] همراه با [[رضایت]] و بدور از شکوه و بی‌قراری دارند [[مدح]] شده و در زمره [[یاوران]] [[حقیقی]] و اهل [[نجات]] معرفی شده‌اند<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵٢، ص۱۴۴.</ref>.

::::::در نتیجه [[تحمل]] هدفمند مشکلات [[دوران غیبت]]، آستانه [[صبر]] و [[تحمل]] [[انسان]] [[منتظر]] بالا رفته و در حاصل [[توان]] [[مدیریت]] مشکلات [[زندگی]] بالا رفته و باعث ارتقاء [[رضایت]] مندی آنان در [[خانواده]] و دست‌یابی به [[سلامت روان]] می‌شود. مداومت بر اکتساب مؤلفه‌های اساسی [[انتظار]]، فرد را [[قادر]] به تسلط بر خویشتن ساخته و موجب اعتلای روحی در برابر ناملایمات و [[سختی‌ها]] می‌شود. این کار ویژه محوری نقش مؤثری در [[سلامت روان]] در [[خانواده]] دارد و تعمیم آن در [[خانواده منتظر]]، دیگر خواهی و کِبر گُریزی را به همراه دارد»<ref>[[نفیسه فقیهی مقدس|فقیهی مقدس، نفیسه]]، [[بررسی کارکرد آموزه انتظار در حوزه سلامت روان خانواده با تاکید بر روایات اسلامی (مقاله)|بررسی کارکرد آموزه انتظار در حوزه سلامت روان خانواده با تاکید بر روایات اسلامی]]، ص ؟؟</ref>.

{{پاسخ پرسش  

::::::«بر اساس [[روایات انتظار فرج]] یکی از بزرگ‌ترین عوامل [[مقاومت]] و [[پایداری]] است. و از آن رو که [[مسلمانان]] و به ویژه [[شیعیان]] را در برابر [[ظلم‌ها]]، [[فسادها]]، زورگویی‌ها و انواع [[بلاها]] و [[سختی‌ها]]، ثابت و پا برجا نگه می‌‌دارد و به آنان [[دل]] و جرأت می‌‌دهد تا در برابر تهدیدها، تطمیع‌ها و سختگیری‌های [[دشمنان اسلام]] خود را نبازند، و از هیچ‌کس نترسند، و [[مقاومت]] و [[پایداری]] خود را از دست ندهند، و در [[عقیده]] خود همچنان محکم و مستحکم، [[استوار]] و [[ثابت قدم]] بمانند، [[سرمایه]] روحی بزرگی برای [[مؤمنان]] و [[منتظران]] و [[مستضعفان]] است.  

::::::[[انتظار]] از دیدگاه [[اسلام]] مشوق [[مردم]] به [[استقامت]]، [[مقاومت]]، [[پایداری]]، و [[جهاد]] و [[مبارزه]] است. و از آنجا که چشم داشتن به [[ظهور]] یک [[قیام]] [[الهی]] و [[روحانی]] و [[اجتماعی]] در سطح [[جهان]] است، به [[منتظران]] دید وسیعی می‌‌بخشد و به آن‌ها دلگرمی می‌‌دهد و صفوف [[حق]] را در برابر ناحق فشرده‌تر می‌‌کند و حق‌طلبان و [[مصلحان]] و [[مؤمنان]] را به ادامه راه [[حق]] و [[عدل]]، در برابر [[فسادها]] و [[بی‌عدالتی‌ها]] مقاوم می‌‌نماید، و سرانجام از آنان انسان‌هایی پولادین می‌‌سازد. از همین‌رو در [[روایات اسلامی]] "[[انتظار فرج]]" [[عبادت]] شمرده شده، و حتی از بزرگ‌ترین [[عبادات]] به شمار آمده است»<ref>[[محبوبه رجایی|رجایی، محبوبه]]، [[مؤلفه­‌های انتظار توان­مند در قرآن کریم و سنت (مقاله)|مؤلفه­‌های انتظار توان­مند در قرآن کریم و سنت]].</ref>.

{{پرسمان آثار روانشناختی انتظار}}