فرق بین علایم ظهور با اشراط الساعة چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| پاسخ = آیت‌الله '''[[محمد محمدی ری‌شهری]]'''، در کتاب ''«[[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]»'' در این‌باره گفته است:

::::::«[[نزول حضرت عیسی]]{{ع}} و [[ظهور دجال]] - که به عنوان نشانه [[ظهور]] [[مهدی]]{{ع}} شهرت دارند - در غالب منابع [[اهل سنت]]، [[نشانه قیامت]] معرفی می‌شوند<ref>ر.ک: مسند ابن حنبل، ج ۴، ص ۶، الفتن، ص ۳۵۶.</ref>. [[شیخ مفید]]، [[طلوع خورشید از مغرب]]، فرو رفتن زمینی در [[مشرق]] و [[مغرب]] را ذیل [[نشانه‌های ظهور]] آورده<ref>الإرشاد، ج ۲، ص ۳۶۸.</ref>؛ ولی این سه، در [[احادیث]] [[اهل سنت]]، از [[نشانه‌های قیامت]] به شمار می‌روند<ref>مسند ابن حنبل، ج ۴، ص ۶.</ref>. همچنین در موضوع [[نشانه‌های ظهور]]، از ترکان و [[رومیان]] سخن به‌ میان آمده که در منابع [[اهل سنت]]، به عنوان [[نشانه‌های قیامت]] یاد می‌شود<ref>ر.ک: الارشاد، ج ۲، ص ۳۶۸. مقایسه کنید با: الفتن، ص ۴۶۱.</ref>. [[مطالعه]] [[احادیث]] [[علائم ظهور]] و در کنار آن، [[احادیث]] [[اشراط الساعه]]، به خوبی نشانگر شباهت آن دو دسته [[اخبار]] به یکدیگر است. علت این امر را در چند مطلب می‌توان جستجو کرد: یکی این که در برخی [[احادیث]]، کلمه "الساعه" به [[ظهور]] [[مهدی]]{{ع}} [[تأویل]] شده‌<ref>معجم أحادیث المهدی، ج ۵، ص ۳۹۵ و ۴۰۵ و ۴۱۱.</ref> و راه استفاده [[احادیث]]، [[اشراط الساعه]] برای [[نشانه‌های ظهور]]، باز شده است. یکی از نویسندگان معاصر، [[احادیث]] [[اشراط الساعه]] را در باب [[علائم ظهور]] آورده و سپس می‌نویسد: "از آن جا که در برخی از [[روایات]]، الساعه به [[ظهور]] [[حضرت]] [[تأویل]] شده، [[روایات]] [[اشراط الساعه]] را به [[نشانه‌های ظهور]] [[تفسیر]] کردیم"<ref>چشم اندازی به حکومت مهدی، ص ۲۹. نیز، ر.ک: ص ۱۵.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| پاسخ = [[حجت الاسلام و المسلمین]] دکتر '''[[مهدی علی‌زاده]]'''، در کتاب ''«[[نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار]]»'' در این‌باره گفته است:

::::::«بر پایه مستندات [[اسلام]]ی، در روند تسلسل تاریخی حوادث عظیم جهانی، نخست [[انقلاب]] [[مصلح کل]] [[حضرت]] [[امام مهدی|اباصالح المهدی]] {{ع}} رخ می‌دهد و در پی آن [[دولت کریمه مهدوی]] شکل می‌گیرد و آنگاه پس از سپری شدن عصر طلایی [[ظهور]]، فرجام [[تاریخ]] فرا می‌رسد و بساط [[دنیا]] درهم ریخته و [[قیامت]] برپا می‌گردد و پیش از حادث شدن [[قیامت]]، نشانه‌هایی ظاهر می‌شود که از بروز [[قیامت]] خبر می‌دهد، این [[نشانه‌ها]] در [[فرهنگ]] [[اسلام]]ی ما "[[اشراط الساعه]]" نامیده شده‌اند (اشراط جمع "شَرَط" به معنای "علامت" است).

::::::حال این که نشانه‌های بروز [[قیامت]] یا "[[اشراط الساعه]]" چه اموری هستند، بحثی است که در ادامه و ضمن بیان "نکات" مربوط به [[علائم ظهور]] بدان خواهیم پرداخت. به هر روی باید توجه کرد که هر دو واقعه "[[ظهور]] [[حضرت]] [[بقیة الله|بقیة الله الأعظم]] {{ع}}" و "پدیدار شدن [[رستاخیز]]" در مقطع تاریخی موسوم به "[[آخر الزمان]]" صورت می‌پذیرد و احتمال اشتباه شدن آن‌ها می‌رود. بر این پایه لازم است با هوشیاری کامل، آن‌ها را شناسایی نموده و از یکدیگر تفکیک کرد و از درهم آمیختن و جابجایی آن‌ها - خطایی که برخی از نویسندگان بدان مبتلا شده‌اند - دوری گزید.

}}

::::::در [[روایات]] "[[اشراط الساعه]]"، زنجیره‌ای از پدیده‌های انسانی و طبیعی شمرده شده که از زمان [[بعثت رسول اکرم]] {{صل}} آغاز و تا فروپاشی کامل [[نظام]] طبیعت ادامه می‌یابد و البته همه آنها را می‌توان نشانه‌هایی از نزدیک شدن [[رستاخیز بزرگ]] دانست. علاوه بر واژه "اشراط" از واژه‌هایی چون "علامات" نیز برای [[نشانه‌های قیامت]] استفاده شده است<ref>شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، ج۱۵، ص۵۶.</ref>.  

::::::در منابع [[اهل سنت]] [[روایات]] فراوانی درباره [[نشانه‌های قیامت]] [[نقل]] شده است<ref>جایگاه این بحث در میان اهل سنت سبب شده تا شمار قابل توجهی از آثار روایی آنان با همین عنوان و عنوان‌های مشابه آن نام گذاری شود. نک: اشراط الساعه اثر مجدی سید ابراهیم، اشراط الساعه نوشته خالد الغامدی، اشراط الساعه الکبری تألیف البنکانی، اشراط الساعه و امور الآخره نگاشته محمد بن احمد کنعان، الموسوعه فی الفتن و الملاحم و اشراط الساعه، نوشته محمد احمد مبیض، صحیح الفتن و اشراط الساعه، اثر ابو انس صدیق، علامات القیامه و اشراطها اثر الجمیلی و نهایه العالم و اشراط الساعه نوشته منصور عبدالحکیم فقط بخشی از آثار با این عنوان است.</ref>. [[بخاری]] در صحیح خود از [[حذیفه]] [[نقل]] کرده است: ما در حال گفت وگو بودیم که [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] {{صل}} حاضر شد و فرمود: از چه سخن می‌گویید؟ گفتیم از [[قیامت]]؛ فرمود: {{متن حدیث|"انها لَن تَقُوم حتی تَرَونَ قبلَها عشر آیاتٍ فَذَکر الدُخان والدجال والدابهَ و طلوعَ الشمسِ من مغربِها و نزولَ عیسی بن مریم {{ع}} و یأجوجَ و مأجوجَ و ثلاثه خسوفٍ: خَسفٌ بالمشرقِ و خسفٌ بالمغرب و خَسفٌ بجزیره العرب و آخر ذلک نار تَخرُج من الیَمن تَطردُ الناسَ الی مَحشَرهم"}}<ref>مسلم بن حجاج قشیری، صحیح مسلم، ج ۲، ص ۶۶۶.</ref>؛ [[قیامت]] آشکار نمی‌شود، مگر اینکه ده نشانه پیش از آن ببینید: [[دود]]، [[دجال]]، [[جنبنده]]، طلوع [[خورشید]] از سمت [[مغرب]]، [[نزول عیسی]] {{ع}}، [[یأجوج و مأجوج]]، لرزش [[زمین]] در [[مشرق]] و [[مغرب]] و در جزیره العرب و آخرین نشانه آتشی است که از سوی [[یمن]] آشکار شود و [[مردم]] را به سوی [[محشر]] سوق دهد. آن [[حضرت]] در [[روایت]] دیگری درباره [[نشانه‌های قیامت]] می‌فرماید:{{متن حدیث|"عَشْرٌ قَبْلَ الساعَهِ لَا بُد مِنْهَا السفْیَانِی وَ الدجالُ وَ الدخَانُ وَ الدابهُ وَ خُرُوجُ الْقَائِمِ وَ طُلُوعُ الشمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا وَ نُزُولُ عِیسَی {{ع}}وَ خَسْفٌ بِالْمَشْرِقِ وَ خَسْفٌ بِجَزِیرَهِ الْعَرَبِ وَ نَارٌ تَخْرُجُ مِنْ قَعْرِ عَدَنٍ تَسُوقُ الناسَ إِلَی الْمَحْشَرِ"}}<ref>طوسی، کتاب الغیبه، ص۴۳۶، ح۴۲۶؛ ر.ک: ابن حبان، الصحیح، ج۱۵، ص۲۵۷.</ref>؛ به ناگزیر ده چیز، پیش از [[برپایی قیامت]]، رخ خواهد داد: [[خروج سفیانی]]، [[دجال]]، [[پیدا شدن دود]]، [[جنبنده]]، [[خروج قائم]] {{ع}}، [[طلوع خورشید از مغرب]] آن، [[فرود آمدن عیسی]] {{ع}}، فرو رفتن [در [[زمین]]] در [[ناحیه]] [[مشرق]] و فرو رفتن در منطقه جزیرهالعرب و آتشی که از انتهای عدن بر می‌خیزد و مردمان را به سوی صحرای [[محشر]] [[راهنمایی]] می‌کند. از آنجایی که [[روایات]] مربوط به [[نشانه‌های قیامت]]، در منابع اسلامی به‌ویژه [[اهل سنت]] گستره بسیار وسیعی را به خود اختصاص داده و بررسی همه آنها فرصتی فراخ‌تر را می‌طلبد، در اینجا مبنای درس را بر [[روایت]] [[نقل]] شده از [[شیخ طوسی]] قرار می‌دهیم.

:::::#تحولات انسانی که در حلقه پایانی زندگی [[دنیا]] رخ می‌دهد و عبارت است از: [[خروج سفیانی]]، [[دجال]]، [[جنبنده]]، [[خروج قائم]] و [[فرود آمدن حضرت عیسی]].

:::::#دگرگونی‌های کیهانی که به فروپاشی [[نظام]] [[دنیا]] و [[ظهور]] [[قیامت]] می‌انجامد که عبارت است از: [[پیدا شدن دود]]، طلوع [[خورشید]] از مغربِ آن، فرو رفتن [در [[زمین]]] در [[ناحیه]] [[مشرق]]، فرو رفتن در منطقه جزیرهالعرب و [[آتش]] عدن<ref>از نگاه‌های دیگر، تقسیم بندی‌های دیگری نیز قابل ارائه است؛ مانند تقسیم از نظر زمان وقوع.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]،  ج۳ ، ص ۱۰۶.</ref>.  

:::::*در [[روایات]] <ref> با توجه به جایگاه و اهمیت این بحث برخی از بزرگان بخش مستقلی از کتاب خود را با این عنوان یاد کرده‌اند: روضة الواعظین، ج۲، ص۴۸۴، با عنوان «مجلس فی ذکر اشراط الساعة»؛ حسن بن ابی الحسن دیلمی، ارشاد القلوب، ج۱، ص۶۶، با عنوان "الباب السادس عشر فی اشراط الساعة"؛ بحار الانوار، ج۶، ص۲۹۵، با عنوان «باب اشراط الساعة و قصة یأجوج و مأجوج».</ref> به‌ویژه [[احادیث]] [[اهل سنت]] بر [[تحولات اجتماعی]] و دگرگونی‌های کیهانی که پیش از [[قیامت]] واقع می‌شود، "[[اشراط الساعه]]" اطلاق شده است<ref>المصنف، ج ۱۱، ص ۲۷۴؛ مسند، ص ۲۴۸؛ المصنف، ج ۸، ص ۲۶۷؛ کتاب الاوائل، ص ۱۱۴؛ السنن الکبری، ج ۱، ص۲۵۵؛ المعجم الکبیر، ج ۹، ص ۲۹۶.</ref>. بنابراین برخی از [[نشانه‌ها]]، به [[ظهور]]<ref>مانند: ندای آسمانی، خروج یمانی و قتل نفس زکیه.</ref> و برخی به [[قیامت]] <ref>مانند: پیدا شدن دود و خروج جنبده از زمین.</ref>، اختصاص دارند و برخی نیز در هر دو مشترک‌اند<ref>مانند: سفیانی.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| پاسخ = '''[[پژوهشگران مؤسسه آینده روشن]]'''، در کتاب ''«[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]»'' در این‌باره گفته‌اند:

::::::«علایم از واژه عَلَم و به معنای نشانه‌هاست که برای [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} است و احادیثی با عنوان همین موضوع در کتاب‌ها آماده است. اما اشراط جمع شرط به معنای نشانه و سرآغاز است. اهل لغت می‌گویند: اولین ستاره بهاری را شَرَط می‌گویند؛ لذا سرآغاز هر چیزی را شَرَط نامیده‌اند و [[اشراط الساعة]] یعنی نشانه‌های آن<ref>العین، ص۴۱۱؛ معجم مقائیس اللغة، ج۳، ص۲۶۰</ref> الساعة به معنای [[قیامت]] و [[رستاخیز]] است. [[اشراط الساعة]] یعنی [[نشانه‌های قیامت]] که کتاب‌هایی با همین عنوان وجود دارد. یکی از مشهورترین آن‌ها کتاب [[اشراط الساعة]]، تألیف بزرنجی، متوفای ۱۱۰۳ است.

}}