منظور از مهدویت نوعی و شخصی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[خدامراد سلیمیان]]'''، در کتاب‌های ''«[[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]»'' و ''«[[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است:

:::::*«لفظ [[مهدی]] مفهوم عامی دارد و به کار بردن آن به هر فردی که [[خدا]] او را [[هدایت]] کرده باشد، جایز است. با این مفهوم، همه [[پیامبران]] و [[اوصیا]]{{عم}} [[مهدی]] هستند. حتی به کار بردن این واژه درباره افراد دیگری که در [[مکتب]] آن بزرگواران [[تربیت]] و [[هدایت]] یافته‏‌اند، جایز است. با این حال، روشن است مقصود از [[مهدی]] که بر زبان مبارک [[پیامبر خاتم|حضرت رسول]]{{صل}} جاری شده، یک عنوان خاص و [[لقب]] شخصی معین و عزیز است. [[پیامبر]]{{صل}} به [[ظهور]] او [[بشارت]] داده و [[مسلمانان]] را فراخوانده است که در ردیف [[منتظران]] [[ظهور]] او باشند.

::::::یکی از [[دانشمندان]] [[شیعه]] در این باره نوشته است: "موضوع [[مهدی]]، نه [[اندیشه]] چشم به راه نشستن کسی است که باید زاده شود و نه یک [[پیشگویی]] است که باید در [[انتظار]] مصداقش ماند؛ بلکه واقعیتی استوار و فردی مشخص است که خود نیز، در [[انتظار]] رسیدن هنگام فعالیتش به سر می‏‌برد. در میان ما- با گوشت و [[خون]] خویش- زندگی می‏‌کند؛ ما را می‏بیند و ما نیز او را می‌‏بینیم "اما نمی‌‏شناسیم‏". در فضای دردها، رنج‏ها و آرزوهای ما است و در [[اندوه]] و شادی ما شریک است ... در [[احادیث]] نیز، پیوسته به [[انتظار فرج]] و درخواست [[ظهور مهدی]]، سفارش شده است، تا [[مؤمنان]] همواره چشم به راه او باشند.

::::::یکی از [[دانشمندان]] معاصر نیز بحث "[[مهدی]] نوعی" را بر اساس دیدگاه صوفیه چنین شرح کرده است: "صوفیه [[اعتقاد]] به [[ولایت]] [[عامه]] و [[مهدویت نوعیه]] دارند و [[اولیا]] را منحصر به [[دوازده]] [[امام]] نمی‌‏دانند. امروز هم بیشتر [[عقیده]] دارند که پیر آن‏ها در زمان خود، ولی است و هر قطبی، [[منصب ولایت]] دارد. کسانی امثال با [[یزید بسطامی]]، [[منصور حلاج]]، [[محی الدین عربی]]، [[احمد غزالی]] و [[جنید بغدادی]] را "ولی" می‌‏دانند. عجب است که صوفیان [[شیعه]] با این [[عقیده]] که مخالف اساس معتقدات [[شیعه]] است، باز دم از [[تشیع]] و لاف [[محبت]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} می‏زنند و سایر [[شیعیان]] و [[علمای ربانی]] را اهل ظاهر و قشری و خود را با [[انکار]] ضمنی ولی اللّه المطلق و [[مهدی موعود]] [[جهان]] که بعد از [[امام عسکری]]{{ع}} جز او ولی و [[قطب]] و امامی نیست، اهل معنی و اهل لب و "[[اهل حق]]" می‌‏دانند.

:::::*«'''[[مهدی]] شخصی و [[مهدی]] نوعی‌'''<ref>اگرچه این اصطلاح در بعضی از کتاب‌های متأخرین به کار رفته؛ ولی در هیچ‌یک از آنها به روشنی تعریف نشده است؛ به‌گونه‌ای که به نظر می‌رسد هریک، آن را در معنایی به کار برده‌اند.</ref>:

::::::بحث درباره [[مهدی]] شخصی و نوعی، ارتباط مستقیمی با موضوع [[شناخت]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} دارد. لفظ "[[مهدی]]" مفهوم عامی دارد و به کار بردن آن به هر فردی که [[خدا]] او را [[هدایت]] کرده باشد، جایز است. با این مفهوم همه [[پیامبران]] و [[اوصیا]] {{عم}}، [[مهدی]] هستند و به کار بردن آن در [[حق]] شخص [[پیامبر]] {{صل}} و [[امیر مؤمنان]] و سایر [[امامان]] {{عم}} جایز است؛ زیرا همه [[مهدی]] و [[هدایت]] شده‌اند. حتی به کار بردن این واژه درباره افراد دیگری که در [[مکتب]] آن بزرگواران [[تربیت]] و [[هدایت]] یافته‌اند، جایز است. با این حال روشن است که مقصود از مهدی- که بر زبان مبارک [[حضرت رسول]] {{صل}} جاری شده- یک عنوان خاص و [[لقب]] شخصی معین و عزیز است. [[پیامبر]] {{صل}} به [[ظهور]] او [[بشارت]] داده و [[مسلمانان]] را فراخوانده است که در ردیف [[منتظران]] [[ظهور]] او باشند.

::::::در [[تاریخ اسلام]]، دیده شده که [[مدعیان مهدویت]]، بسیار آمدند و رفتند؛ اما چه خون‌ها که نریختند چه [[ظلم‌ها]] و [[ستم‌ها]] که نکردند! پس بایستی، [[مهدی]]، شخص معینی باشد که شناختش، برای خلق آسان باشد و اشتباهی در تشخیص او رخ ندهد.

::::::بنابراین [[شیعه]] با رد این انگاره، تنها به [[مهدی]] شخصی [[معتقد]] است. چنان‌که [[آیت الله]] حسن‌زاده آملی می‌نویسد: "[[امام زمان]] در عصر محمدی {{صل}}، [[انسان]] کاملی است که جز در [[نبوت]] تشریعی و دیگر [[مناصب]] مستأثره ختمی، حائز [[میراث]] خاتم به نحو اتم است و مشتمل بر [[علوم]] و احوال و [[مقامات]] او به‌طور اکمل است. او با [[بدن]] عنصری در عالم طبیعی و سلسله زمان موجود است؛ چنان‌که [[لقب]] شریف [[صاحب الزمان]] بدان مشعر است، هرچند [[احکام]] [[نفس]] کلیه الهیه وی بر [[احکام]] [[بدن]] طبیعی او، قاهر و نشأه عنصری او مقهور [[روح]] مجرد کلی ولوی‌ او است. و از وی به [[قائم]]، [[حجة الله]]، [[خلیفة الله]]، [[قطب]] عالم امکان، [[واسطه فیض]] و به عناوین بسیار دیگر نیز تعبیر می‌شود.

== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه ==

| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[داوود الهامی]]'''، در کتاب ''«[[آخرین امید (کتاب)|آخرین امید]]»'' در این‌باره گفته است:

::::::«در روایتی از [[امام حسین]]{{ع}} [[نقل]] شده است که فرمود: "ما [[دوازده مهدی]] داریم اول آنها امیرالمؤمنین علی بن [[ابی‌طالب]]{{ع}} و آخر آنها نهمین [[فرزند من]] است، او امامی است که [[قیام]] به [[حق]] می‌‌نماید [[خداوند]] [[زمین]] را پس از آن‌که مرده باشد، به وسیله او زنده می‌‌کند و هم به وسیله او [[دین حق]] را بر همه [[ادیان]] غالب می‌‌گرداند، هرچند [[مشرکان]] نخواهند...."<ref>{{متن حدیث|مِنَّا اثْنَا عَشَرَ مَهْدِيّاً أَوَّلُهُمْ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ آخِرُهُمُ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِي وَ هُوَ الْإِمَامُ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ يُحْيِي اللَّهُ بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَ يُظْهِرُ بِهِ دِينَ الْحَقِّ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ...}}؛ کمال الدین، به نقل از بحار، ج۵۱، ص۱۳۲.</ref>.

::::::غیر از [[کیسانیه]]، [[زیدیه]] نیز واژه [[مهدی]] را در مفهوم [[نجات‌بخش]] انتهای [[تاریخ]]، در مورد [[رهبران]] خود که علیه [[عباسیان]] [[قیام مسلحانه]] کردند، همچون [[محمد نفس زکیه]] (متوفی ۱۴۵ ه‍) [[محمد بن [[جعفر صادق]]{{ع}} (متوفی ۲۰۳ ه‍) و [[محمد بن قاسم الطالقان]] که در سال ۲۱۹ ه‍ ناپدید شد، به کار بردند <ref>مقاتل الطالبیین، ص۳۵۹؛ فرق الشیعه، ص۵۴.</ref>.  

::::::[[مهدی]] در اصطلاح [[مسلمانان]] به معنی شخصی است که در [[آخرالزمان]] [[ظهور]] خواهد کرد چنان‌که در [[حدیث]] آمده: "[[زمین]] بی‌داد و [[ستم]] گرفته را، پر از [[عدل و داد]] خواهد کرد"<ref>{{متن حدیث|يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً بَعدَ مَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً}}</ref>  

::::::از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[روایت]] شده: "ولو یک روز هم از [[عمر]] [[دنیا]] باقی باشد، [[خداوند]] مردی را از [[اهل‌بیت]] من برمی‌انگیزد و [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] می‌‌کند بعد از آن‌که از [[ظلم و جور]] پرشده باشد"<ref>{{متن حدیث|لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدَّهْرِ إِلَّا يَوْمٌ لَبَعَثَ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يَمْلَأُهَا عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً}}؛ صحیح ابوداود، ج۲، ص۳۰۷؛ البیان، یوسف گنجی، ص۹۳.</ref>. و نیز [[نقل]] شده: "اگر تنها یک روز از [[عمر]] [[دنیا]] باقی بماند، [[خداوند]] آن روز را به قدری طولانی می‌‌کند تا اینکه از [[اهل‌بیت]] من مردی که نامش همنام من است، برمی‌انگیزد [[زمین]] را از [[عدل و داد]] پر می‌کند بعد از آن‌که از [[ظلم و ستم]] پر شده باشد"<ref>{{متن حدیث|لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّى يَبْعَثَ اللَّهُ فِيهِ رَجُلًا مِنِّي أَوْ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمُ أَبِي يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً}}؛ کتاب التاج، ج۵، ص۳۴۱.</ref>.

::::::از [[شیعیان]] امامی می‌‌توان از [[عبیدالله بن محمد]] (۲۵۹ - ۳۲۲ ه‍) مؤسس [[دولت]] [[فاطمیان]] در [[مغرب]] نام برد که دعوی [[مهدویت]] کرد و [[شهر]] [[مهدیه]] را در سال ۳۰۳ ه‍ بنیاد گذارد و بعد از ۲۴ سال درگذشت<ref>مهدی از صدر اسلام تا قرن سیزدهم هجری تألیف دارمستتر، ترجمه محسن جهانسوز، تهران، ۱۳۱۷.</ref>.[[متمهدیان]] دیگری نیز در [[اسلام]] [[ظهور]] کرده‌اند که از جمله آنها [[ابوعبدالله]] [[محمد بن تومرت]] (درگذشته در ۵۲۴ ه‍) از [[مدعیان مهدویت]] است که مؤسس سلسله موحدون در [[مغرب]] بود و دیگر [[مهدی سودانی]] است که از سودان دعوی [[مهدویت]] کرد و او را [[متمهدی]] خوانده‌اند که پس از [[فتح]] خرطوم در سال ۱۸۸۵ میلادی در ام درمان درگذشت و دیگر [[میرزا]] [[غلام احمد قادیانی]] (۱۸۷۹-۱۹۰۶ م) است که در [[شهر]] [[قادیان]] [[پنجاب]] [[هند]] [[تولد]] یافت، او می‌‌گفت که [[مهدی منتظر]] و [[مسیح موعود]] است و هر دو در شخص وی [[ظهور]] کرده‌اند و خود را [[حضرت مسیح]] می‌‌خواند. [[غلام]] [[احمد]] در سال ۱۹۰۶ مرد و هنوز [[پیروان]] او در [[هندوستان]] و [[پاکستان]] و [[آفریقا]] و اندونزی بسیارند و مرکز عمده ایشان در [[شهر]] لاهور از بلاد [[پاکستان]] است <ref>دکتر مشکور، تاریخ شیعه و...، ص۱۲۸.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| پاسخ = آقای '''[[علی اصغر رضوانی]]'''، در کتاب ''«[[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]»'' در این‌باره گفته است:

::::::«گاهی در تعبیرات از [[مهدویت]] شخصی و نوعی استفاده می‌شود، مثلاً گفته می‌شود: [[اهل سنت]] [[مهدویت]] نوعی را قبول دارند و [[شیعه]] امامی [[مهدویت]] شخصی را، مقصود از این دو چیست؟ [[شیعه]] قائل به [[مهدویت]] شخصی است؛ یعنی [[معتقد]] است به اینکه [[امام مهدی|مهدی موعود]] {{ع}} شخصی است معیّن که متولد شده و تاکنون زنده است و در آینده [[ظهور]] خواهد کرد، و او کسی جز [[فرزند]] [[امام عسکری|امام حسن عسکری]] {{ع}} نیست. ولی [[اهل سنت]] [[معتقد]] به [[مهدویت]] نوعی است؛ یعنی [[معتقد]] است که در [[آخر الزمان]] شخصی از ذریه [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} به نام [[مهدی]] متولد شده، و [[ظهور]] خواهد کرد. و اوست کسی که [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] خواهد نمود همان گونه که پر از [[ظلم]] و [[جور]] شده باشد، گرچه وجود خارجی ندارد.

}}