علل غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

::::::«پیش از پرداختن بدین مسئله باید یادآور شد، [[دلیل]] اثبات قضیه‌ای با [[فلسفه]] آن تفاوت دارد. برای قانع شدن و [[ایمان]] به تحقق پدیده ای، ارائه [[دلیل]] کافی است، ولی وقتی کسی از علت تحقق می‌پرسد، بیان [[فلسفه]] و چرایی آن [[ضرورت]] دارد؛ برای مثال، [[دلیل]] [[وجوب]] [[نماز]]، [[آیه]]: {{متن قرآن|وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ }}<ref>  و نماز را به پا دارید!؛ بقره، آیه ۴۳.</ref> است، ولی [[فلسفه]] [[وجوب]] آن می‌تواند [[آیه]]: {{متن قرآن|إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ }} <ref>همانا نماز (انسان را از زشتی‌ها و گناه باز می‌دارد؛ عنکبوت، آیه ۲۵.</ref> باشد. در مسئله [[غیبت]] [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} نیز گاه از [[دلیل]] تحقق این پدیده پرسش می‌شود و زمانی از [[فلسفه]] آن. بی‌تردید، در این جا [[دلیل]] تحقق [[غیبت]] با [[فلسفه]] آن تفاوت دارد. برای اثبات تحقق [[غیبت]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} کافی است که از لحاظ تاریخی، وجود [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} احراز شود و سپس زنده بودن وی و عدم حضورش در میان [[مردم]] اثبات گردد. در این موقعیت، چنانچه [[طول عمر]] وی احراز شود، [[غیبت]] طولانی اش نیز ثابت می‌‌گردد. در بحث‌های پیشین، تولد [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} و زنده بودن وی پس از [[وفات]] پدر گران قدرش اثبات شد. زندگی [[امام]] در دیگر ادوار تاریخی نیز به وسیله بررسی [[گفتار]] و [[رفتار]] کسانی که از توفیق دیدارش برخوردار شدند، اثبات شادانی است. داستان این [[دیدارها]] و گواهی‌های متعدد نیک مردان بر زنده بودن [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} در کتاب‌های تاریخی و روایی به چشم می‌خورد. برای [[آگاهی]] از نام و گواهی این افراد مراجعه به کتاب‌های ذیل سودمند است:  

::::::«حکومت‌های عباسی، عثمانی و غیره- که مدت طولانی [[حکومت]] کردند- به طور دایم نهایت تلاش خود را به کار می‌بردند تا [[امام زمان]] {{ع}} را به [[شهادت]] برسانند، بخصوص بعد از اینکه دانستند، [[امام زمان]] {{ع}} همان کسی است که تخت‌های [[ظالمان]] را به لرزه می‌اندازد و کاخ‌های آنها را ویران و هستی آنها را نابود می‌کند و از [[برتری]] و سلطه آنها بر [[مردم]]، جلوگیری خواهد کرد. به [[تاریخ]] [[ائمه]] {{عم}} نگاه کنید، یکی از آنها را نمی‌بینید که به صورت طبیعی مرده باشند؛ بلکه [[طاغوت‌ها]]، آنها را [[شهید]] کردند که از [[امام علی|امیرالمؤمنین، علی]]{{ع}} شروع شد و تا [[امام زمان]] {{ع}} ادامه داشت؛ سپس به این مطلب می‌رسید که همگی آنها با [[شمشیر]] یا سم به [[شهادت]] رسیدند حتی [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} نیز به وسیله سم به [[شهادت]] رسید با اینکه می‌دانستند، ایشان و هیچ یک از [[ائمه]] {{عم}} پیشین، [[مهدی]]{{ع}} نیستند و درباره هیچ یک از آنها نیامده، که او [[دنیا]] را پر از [[عدل]] و داد می‌کند یا اینکه در تمام [[عالم]]، [[حکومت]] می‌نماید و یا اینکه تمام وسایل [[پیروزی]] به وفور در دسترس اوست؛ پس نمی‌بینی که [[حکومت‌ها]]، فقط کسانی که برای آنها، خطر آفرین بوده‌اند را به [[شهادت]] می‌رساندند»<ref>[[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]، ص ۱۳۰-۱۳۱.</ref>.

::::::«[[امام زمان]] اگر در بین [[مردم]] ظاهر بود و میتوانستند در مواقع احتیاج خدمتش برسند و مشکلاتشان را حل کنند، برای [[دین]] و دنیای آنان بهتر بود. پس چرا [[غائب]] شد؟.

::::::'''فائده اول''': [[امتحان]] و [[آزمایش]] است. گروهی که [[ایمان]] محکمی ندارند باطنشان ظاهر شود و کسانی که [[ایمان]] در اعماق دلشان ریشه کرده به واسطه [[انتظار فرج]] و [[صبر]] بر شدائد و [[ایمان به غیب]] ارزششان معلوم شود و به درجاتی از [[ثواب]] نائل گردند. [[موسی بن جعفر]] {{ع}} فرمود: هنگامی که پنجمین فرزند [[امام هفتم]] [[غائب]] شد، مواظب [[دین]] خود باشید، مبادا کسی شما را از [[دین]] خارج کند.‌ای پسرک من! برای [[صاحب الامر]] ناچار غیبتی خواهد بود، به‌طوری که گروهی از [[مؤمنین]] از [[عقیده]] برمی‌گردند. [[خدا]] به وسیله [[غیبت]]، بندگانش را [[امتحان]] می‌کند<ref>{{عربی|"قال موسی بن جعفر {{ع}}: اذا فقد الخامس من ولد السابع من الائمة فالله الله فی ادیانکم لا یزیلنکم عنها احد، یا بنی انه لا بد لصاحب هذا الامر من غیبة حتی یرجع عن هذا الامر من کان یقول به، انما هی محنة من الله امتحن الله بها خلقه"}}؛ بحار، ج ۵۲، ص ۱۱۳.</ref>.

::::::«در [[روایات]]، به سبب‌های مختلفی اشاره شده که می‌توان آنها را به هشت دسته، تقسیم کرد:

::::::'''دسته نخست: اجرای شیوه [[پیامبران]] {{عم}} در مورد [[حضرت مهدی]] {{ع}}:''' [[حنان بن سدیر]]، از پدرش، از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] می‌کند که فرمود: [[قائم]] ما، دارای غیبتی بس طولانی خواهد بود. عرض کردم:‌ای فرزند [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] چرا این اندازه طولانی؟ فرمود: خدای عزوجل، می‌خواهد در مورد او، شیوه‌های دیگر [[پیامبران]] را در غیبت‌هایشان جاری سازد.‌ای سدیر! قهراً مدت غیبت‌های آنها به سر آید. خدای عزوجل فرمود: {{متن قرآن|لَتَرْكَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَق‏}}<ref>همه شما پیوسته از حالی به حال دیگر منتقل می‌شوید؛

::::::«وضع زمان و عدم پذیرش [[مردم]] باعث شد که [[امام زمان ]]{{ع}} از نظرها پنهان گردد، این پنهانی که از آن به عنوان [[غیبت]] یاد می‌شود تا زمانی که [[مردم]] آماده شوند و [[شرایط ظهور]] مهیا گردد، ادامه دارد. ولی طبیعی است که وقتی [[امام]] [[مردم]] [[غایب]] شد، [[مردم]] را به حال خود نمی‌گذارد، بلکه افرادی را بین خود و [[مردم]] واسطه قرار می‌دهد، [[وظیفه]] [[مردم]] هم این است که با کنجکاوی دقیق این افراد را بشناسند و [[تکلیف]] خود را از آنها بگیرند. بر همین اساس پس از آنکه [[امام زمان ]]{{ع}} در سال ۲۶۰، هنگام [[رحلت]] پدر بزرگوارشان، از نظرها پنهان شدند (و [[غیبت صغری]] بوجود آمد) تا [[نیمه شعبان]] سال ۳۲۹، چهار تن از فقهای ربانی به ترتیب زیر از جانب آن حضرت تعیین شده و واسطه بین آن حضرت و [[مردم]] شدند:

::::::*«این مسأله را با یک مثال توضیح می‌دهم: اگر مسئولان اداره برق در منطقه‌ای لامپی را [[نصب]] کردند؛ ولی [[مردم]] آن را شکستند و مسؤولان لامپ دوم و سوم تا یازدهم را [[نصب]] کنند؛ ولی باز هم [[مردم]] تمام یازده لامپ را در چند مرحله بشکنند؛ این کار آن‌ها نشان می‌دهد که [[قدر]] [[نور]] را نمی‌دانند؛ بنابراین باید با سعی و تلاش خود نوری کم؛ ولی با هزینه‌ای سنگین تهیه کنند تا شاید ارزش واقعی برق پی ببرند. ماجرای [[امام مهدی|امام زمان]] نیز هم این گونه است. [[خداوند]] برای [[مردم]] یازده چراغ [[هدایت]] و [[امام]] معین کرد و [[احادیث]] فراوان از زبان مبارک [[پیامبر]]، نام و مشخصات آن‌ها را بیان نمود؛ ولی تمام یازده [[امام]] را یا با زهر یا با [[شمشیر]] به [[شهادت]] رساندند. [[خداوند]] نیز دوازدهمین چراغ [[هدایت]] را در پس پرده [[غیب]] نگاه داشت تا زمانی که [[جامعه]]، انواع [[حکومت]]‌ها را تجربه کند و به این باور برسد که هیچ گروهی با شعارها و انواع سیاست‌های گوناگون، توان ایجاد و گسترش [[عدالت]] واقعی را ندارد و در نتیجه [[مردم]] آن چنان به ستوه آیند که تشنه واقعی برقراری [[عدالت]] و عاشق مردی الهی بشوند تا با [[رهبری]] او، همه باطل‌ها و مستکبرین از بین بروند و [[بندگان]] [[صالح]] [[خدا]] به [[قدرت]] برسند. آری؛ [[درک]] [[حکومت]] [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} و گسترش [[عدالت]] نیازمند [[زمینه‌سازی]] است»<ref>[[محسن قرائتی|قرائتی، محسن]]، [[جهت‌نما (کتاب)|جهت‌نما]]، ص ۱۸ - ۱۹.</ref>.

::::::«هر چیزی در این [[عالم]] از جمله [[غیبت]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} بدون علّت و [[فلسفه]] نیست. چون کار [[خداوند متعال]] عبث و بیهوده نیست، لکن بعضی از امور علّتش برای ما بیان شده و برخی امور بیان نشده، و [[غیبت]] حضرت از مسائلی است که علّت آن بر ما مخفی است ولی در برخی [[روایات]] [[حکمت]] [[غیبت]] برای ما بیان شده است. که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

::::::«پیش از پرداختن به اسباب و [[علل غیبت]] [[امام مهدی]] {{ع}}، لازم به ذکر است: از [[روایات]] چنین استفاده می‏‌شود که علّت و [[فلسفه]] واقعی [[غیبت]] آن [[امام]] بر [[بشر]] پوشیده است، و جز [[خدا]] و [[پیشوایان]] [[معصوم]] {{عم}} کسی نسبت به آن اطّلاع کافی و کامل ندارد. چنانکه [[عبداللّه بن فضل هاشمی]] [[روایت]] کرده که از [[امام صادق|حضرت صادق]] شنیدم می‏‌فرمود: [[صاحب الامر]] غیبتی دارد که ناچار از آن است، به ‏طوری که [[اهل باطل]] در آن [[تردید]] می‏‌‏کنند. عرض کردم: یابن [[رسول]] اللّه! چرا [[غیبت]] می‏‌کند؟ فرمود: به علّتی که به ما اجازه نداده‏‌اند آشکار سازیم. عرض کردم: چه حکمتی در [[غیبت]] اوست؟ فرمود: همان حکمتی که در [[غیبت]] سفیران و حجّت‌های پیش از او بوده است، [[حکمت غیبت]] [[قائم]] ظاهر نمی‏‌‏شود مگر بعد از آمدن خود او، چنان‏که [[حکمت]] سوراخ کردن کشتی توسّط [[خضر]] و کشتن آن بچه و تعمیر دیوار، برای [[حضرت موسی]] {{ع}} ظاهر نگشت، مگر موقعی که خواستند از هم جدا شوند<ref> کمال الدّین و تمام النّعمه، شیخ صدوق، ص ۴۸۲</ref>.

::::::«امر [[غیبت]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} را به دو صورت می‌توان مورد ارزیابی قرار داد:

::::::«پاسخ مسئله [[غیبت]] [[امام زمان]] {{ع}} یکی از [[اسرار]] الهی است که تاکنون کسی جز [[معصومین]] {{عم}} نتوانسته است به راز آن پی ببرد. [[دانش]] [[بشر]] توان پی بردن به رازهای [[آفرینش]] هستی را ندارد. از این رو از هنگامی که مسئله [[غیبت]] مطرح گردید، با اینکه هنوز [[حضرت مهدی]] {{ع}} متولد نشده بود، [[مردم]] دراین‌باره سؤال‌های زیادی از [[پیامبر خاتم|پیامبر]] و [[معصومین]] {{عم}} نمودند، اما هرگز به علت آن پی نبردند؛ چون آنها اجازه افشای این راز را نداشتند.

::::::۱. '''جاری شدن سنت‌های [[پیامبران]] در او:''' [[خداوند]] نسبت به [[پیامبران]]، سنت‌هایی برقرار کرده بود که می‌بایست شبیه آنها در مورد [[قائم آل محمد]] {{عم}} نیز جاری شود. یکی از سنت‌ها، مسئله [[غیبت]] [[پیامبران]] بود. می‌بایست [[پیامبران]] به امر [[خداوند]]، بنابر علت‌ها و مصلحت‌هایی، مدتی از [[مردم]] فاصله بگیرند. این غیبت‌ها گاهی کوتاه مدت و گاهی طولانی بود، در [[امت اسلامی]] این مسئله به [[امام زمان]] {{ع}} اختصاص یافت.

::::::«[[غیبت امام مهدی]]{{ع}} یکی از پدیده‏‌هایی است که با [[اراده]] و [[تدبیر]] [[خداوند]] رخ داده است؛ پس به طور حتم دارای [[حکمت]] و مصلحتی مهم و قابل توجه است.

::::::*«همانطور که می‌دانیم، [[امام زمان]]{{ع}} دو [[غیبت]] دارد: یکی [[غیبت صغری]] و دیگری [[غیبت کبری]]<ref>{{عربی|"لِلْقَائِمِ غَيْبَتَانِ: إِحْدَاهُمَا طَوِيلَةٌ وَ الْأُخْرَى قَصِيرَةٌ..."}} (مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۵).</ref>. [[غیبت صغری]] مجموعا ۷۴ سال<ref>البته این در صورتی است که غیبت صغری از آغاز تولد حضرت مهدی {{ع}} حساب شود (المفید، [الشیخ‌] محمد بن محمد بن النعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، آل البیت {{عم}}، ج ۲، ص ۳۴۰) ولی اگر از زمان وفات امام عسکری {{ع}} محاسبه شود ۶۹ سال خواهد بود.</ref> طول کشیده است و پس از آن (از سال ۳۲۹ ه. ق.) [[غیبت کبری]] آغاز شده است که تاکنون و تا زمانی که بر ما پوشیده است ادامه خواهد یافت. آنچه در این سطور بیان می‌شود راز [[غیبت امام زمان]] و [[فلسفه]] آن است. باید بین "[[فلسفه غیبت]]" و "آثار [[غیبت]]" تفاوت قایل شویم. اینکه [[امام زمان]] چرا [[غایب]] شده‌اند، با این مطلب که بر [[غیبت]] آن حضرت چه فوایدی مترتب می‌شود، تفاوت دارد.

::::::«یکی از اعتقادات قطعی و خدشه‌ناپذیر [[شیعه دوازده امامی]] این است که با توجه به شرایط و عللی که به آنها اشاره خواهد شد [[امام دوازدهم]] {{ع}} از انظار عمومی پنهان و به [[امر الهی]] [[غائب]] می‌‌باشد و این زندگی مخفیانه و در پس پرده [[غیبت]] تا روزی که بستر مناسب برای حضور و [[ظهور]] آن حضرت فراهم نباشد ادامه خواهد داشت.

::::::«یکی از مهم‌ترین مباحثی که در موضوع [[مهدویت]] به آن پرداخته می‌‌شود، [[غیبت]] و [[علل غیبت]] آن [[حضرت]] هست. [[امام صادق]]{{ع}} در این باره فرموده‌اند که [[غیبت]] به امر [[پروردگار متعال]] محقق شده است و مانند [[امامان]] و [[معصومین]] دیگر از وقوع آن خبر داده‌اند و فرموده اند: "نزدیک‌ترین حالات [[مؤمنین]] نزد [[خداوند متعال]] و خشنودترین هنگام او از آنان، زمانی است که [[حجت خدا]] را نیابند و برای آنان آشکار نشود و از دیدگان آنها پوشیده بماند؛ اما در عین حال بدانند که [[حجت‌ها]] و بیّنات [[الهی]] [[باطل]] نشده و در آن هنگام، هر صبح و [[شام]] [[منتظر]] باشند و شدیدترین [[خشم]] و [[غضب]] [[خداوند]] بر دشمنانش موقعی است که [[حجت]] خود را از آنان مخفی بدارد و بر آنان آشکار نگردد و آنها نیز او را [[انکار]] کنند. و [[خداوند]] دانسته است که اولیای او در تردید واقع نمی‌شوند و اگر می‌‌دانست که آنها در [[شک]] می‌‌افتند، در یک چشم برهم زدن، [[حجت]] خویش را از آنها [[نهان]] نمی‌ساخت"<ref>کمال الدین، ج۲، ص۳۳۹.</ref>»<ref>[[رضا علی کرمی|کرمی؛ رضا علی]]، [[خانواده منتظر امام زمان (کتاب)|خانواده منتظر امام زمان]]، ص ۱۸.</ref>.

::::::«[[امام علی]] می‌فرماید: آری خداوندا! هیچ‌گاه [[زمین]] خالی نمی‌ماند از کسی که به [[دلیل]] و [[حجّت]] [[دین خدا]] را برپا دارد، حال یا آشکار و مشهور یا ترسان و پنهان، تا [[حجت‌ها]] و دلیل‌های روشن [[خدا]] [[باطل]] نشده و از بین نرود، اینان چه تعدادند و کجایند؟ به [[خدا]] [[سوگند]]! که شمار آنان اندک ولی نزد [[خدا]] [[منزلت]] والا دارند و بسیار بزرگوارند (بزرگ‌مقدارند) که [[خدا]] به وسیله آنان [[حجت‌ها]] و نشانه‌های خود را حفظ می‌کند تا به افرادی که همانندشان هستند بسپارد و در دل‌های آنان بکارد، آنان که [[علم]] و [[دانش]] را با [[نور]] حقیقت‌بینی برگرفتند و [[روح]] [[یقین]] را دریافته‌اند و آنچه خوش‌گذران‌ها دشوار شمارند، آسان و دلنشین گرفته و با آنچه نادانان [[هراس]] دارند، انس گرفته‌اند. در [[دنیا]] با بدن‌هایی [[زندگی]] می‌کنند که روح‌هایشان به [[جهان]] بالا پیوند خورده است، آنان [[جانشینان]] [[خدا]] در [[زمین]] و [[دعوت]] کنندگان به سوی [[دین]] خدایند، آه و افسوس، چه سخت [[شوق]] دیدارشان دارم! ای [[کمیل]] هرگاه خواستی بازگرد"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ بَلَى لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ؛ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً وَ إِمَّا خَائِفاً مَغْمُوراً، لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَيِّنَاتُهُ. وَ كَمْ ذَا وَ أَيْنَ أُولَئِكَ؟ أُولَئِكَ وَ اللَّهِ الْأَقَلُّونَ عَدَداً وَ الْأَعْظَمُونَ عِنْدَ اللَّهِ قَدْراً، يَحْفَظُ اللَّهُ بِهِمْ حُجَجَهُ وَ بَيِّنَاتِهِ حَتَّى يُودِعُوهَا نُظَرَاءَهُمْ وَ يَزْرَعُوهَا فِي قُلُوبِ أَشْبَاهِهِمْ، هَجَمَ بِهِمُ الْعِلْمُ عَلَى حَقِيقَةِ الْبَصِيرَةِ وَ بَاشَرُوا رُوحَ الْيَقِينِ وَ اسْتَلَانُوا مَا اسْتَوْعَرَهُ الْمُتْرَفُونَ، وَ أَنِسُوا بِمَا اسْتَوْحَشَ مِنْهُ الْجَاهِلُونَ وَ صَحِبُوا الدُّنْيَا بِأَبْدَانٍ أَرْوَاحُهَا مُعَلَّقَةٌ بِالْمَحَلِّ الْأَعْلَى. أُولَئِكَ خُلَفَاءُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ، وَ الدُّعَاةُ إِلَى دِينِهِ. آهِ آهِ شَوْقاً إِلَى رُؤْيَتِهِمْ! انْصَرِفْ يَا كُمَيْلُ إِذَا شِئْتَ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۹.</ref><ref>[[حسین ایرانی|ایرانی، حسین]]، [[منجی موعود از منظر نهج البلاغه (کتاب)|منجی موعود از منظر نهج البلاغه]]، ص:۴۸-۴۹.</ref>

::::::«سؤال مورد نظر را با بیان مقدماتی که خود آنها ما را به نتیجه قطعی می‌رساند جواب خواهیم داد:

::::::«[[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} نخستین کسانی هستند که به منظور رفع [[شبهات]]، از علت [[غیبت ]] سخن رانده‌اند و در مجموعه‌های روایی، [[احادیث]] زیادی در این باب جمع‌آوری شده است. [[نعمانی]] از [[امام علی|علی]]{{ع}} [[نقل]] می‌کند که ایشان [[دلیل]] [[غیبت ]] را: [[غربال]] انسان‌های [[صالح]] از [[گمراه]] و [[دانا]] از نادان می‌داند<ref>غیبت نعمانی، ترجمه جواد غفاری، ۲۰۲، صدوق، تهران.</ref> و بر اساس [[روایت]] دیگری، حضرت در [[منبر]] [[کوفه]] فرمود: "[[زمین]]، از [[حجت الهی]] خالی نمی‌ماند، ولی [[خداوند]] به [[دلیل]] [[ستم‌پیشه]] بودن خلق و [[ستم]] و زیاده‌روی، آنان را از وجود [[حجت]] بی‌بهره می‌سازد"<ref>غیبت نعمانی، ترجمه جواد غفاری، ۲۰۳.</ref>. [[روایات]] دیگری که بیشتر در عصر [[تقیه]] جمع‌آوری شده‌اند، حاکی از این هستند که [[بشر]] قادر به [[درک]] [[فلسفه]] حقیقی [[غیبت ]] نیست و این راز، پس از [[ظهور]] آشکار خواهد شد. در دوران [[امامت]] [[امام باقر|حضرت باقر]] (از ۹۵ تا ۱۱۴ ه.ق) و [[امام صادق|حضرت صادق]] (از ۱۱۴ تا ۱۴۸ ه.ق) باتوجه به نهضت‌های دینی و بازار گرم مناظره‌های مذهبی و [[ضرورت]] نقد [[عقاید]] [[کیسانیه]]، [[زیدیه]]، [[غلات]] و [[اسماعیلیه]]، در خصوص [[غیبت ]] [[امام]]، به [[فلسفه]] [[غیبت ]] توجه بیشتری صورت گرفت. [[روایات]] زیادی از [[امام صادق]] در این زمینه به دست ما رسیده است. [[عبید الله بن فضل هاشمی]] می‌گوید: از [[امام صادق|امام ششم]] شنیدم که فرمود: "[[صاحب الامر]]، غیبتی دارد که تخلف‌ناپذیر است و هر جوینده باطلی در آن به‌ [[شک]] می‌افتد و اجازه نداریم علت آن را بیان کنیم. [[حکمت]] [[غیبت ]] او، همان حکمتی است که در [[غیبت ]] حجت‌های پیشین وجود داشته است و پس از [[ظهور]]، روشن خواهد شد، چنانکه [[حکمت]] کارهای [[خضر]] از شکستن کشتی و کشتن پسر بچه و برپا داشتن دیوار شکسته، وقتی برای [[موسی]] روشن شد که آن‌دو، از هم جدا شدند. [[غیبت ]] امری از امور الهی و سری از [[اسرار]] و غیبتی است از غیبت‌های او"<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ۱۵۸.</ref>. از دید [[امام صادق|امام جعفر صادق]]{{ع}} [[تصدی]] [[خلافت]] توسط عباسیان به معنای غصب [[حقوق]] سیاسی ایشان، به عنوان پیشوای بر [[حق]] [[مسلمانان]] بود و عباسیان، از همان ابتدا نسبت به ایشان و [[علویان]] بدگمان شدند. [[امام]] که [[سیاست]] [[تقیه]] را در پیش گرفته بود، احادیثی را در زمینه [[غیبت ]] [[امام مهدی|امام عصر]] {{ع}} در میان [[راویان]] [[حدیث]] [[شیعه]] نشر داد و این نکته را روشن ساخت: بر [[امام]] [[منصوص]] الهی، لازم نیست، [[قیام]] کند، تا [[حقوق]] سیاسی خود را به دست آورد. او، باید [[رهبری]] روحانی خود را داشته باشد و [[وظایف]] خویش را انجام دهد، تا زمانی که [[جامعه]]، خود، به اندازه کافی از [[آگاهی]] و شعور سیاسی برخوردار شود و با مراجعه به [[ائمه]]{{عم}} خواستار برقراری [[حکومت اسلامی]] و [[شیعی]] گردد. بر مبنای همین [[عقیده]] بود که [[امام صادق]] {{ع}} آشکار اعلام کرد: "[[مهدی]]، به [[قدرت]] سیاسی دست خواهد یافت"<ref>کمال الدین، ۵۹.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}}، به گونه روشن، بیان کرد که کدام یک از فرزندان ایشان، [[مهدی]] شمرده می‌شود<ref>کافی، کلینی، ج ۱، ۴۳، دار التعارف للمطبوعات، بیروت.</ref> و پیش از ظهورش او را غیبتی باید<ref>کافی، کلینی، ج ۱، ۴۳، دار التعارف للمطبوعات، بیروت.</ref> و منشأ او چیزی جز [[خوف]] از کشته شدن‌<ref>کافی، کلینی، ج ۱، ۳۳۸.</ref> و عدم آمادگی مردمان نیست‌<ref>کافی، کلینی، ج ۱، ۳۳۸.</ref>. و به [[دوستان]] خود توصیه کرد که در هر بامداد و پسین، در [[انتظار فرج]] باشند<ref>کافی، کلینی، ج ۱، ۳۳۸.</ref>. در بیان [[امام صادق]] {{ع}} [[فلسفه غیبت ]] و [[انتظار ]] رابطه تنگاتنگی دارند و هردو، به فعل [[انسان‌ها]] بازمی‌گردند. چون این [[مردم]] هستند که [[شایستگی]] خود را برای [[ظهور]] یا عدم [[ظهور]] [[امام غایب]]، به نمایش می‌گذارند و با کارهای ناپسند خود، بین خویشتن و [[امام]] [[حجاب]] می‌گردند، ازاین‌روی، به همه [[شیعیان]] خود سفارش می‌کند: "در [[دولت]] [[باطل]] خموش و چموش باشند و در [[انتظار ]] [[دولت]] [[حق]] به سر برند و بدانند که [[خدا]]، [[حق]] را به کرسی خواهد نشاند و [[باطل]] را محو خواهد ساخت". از آنان می‌خواهد: "هدنه و [[آرامش]] بر [[دین‌داری]] خود [[صبر]] کنند"<ref>کافی، کلینی، ج ۱، ۳۳۳.</ref>.

::::::«[[امام صادق|امام جعفر صادق]] {{ع}} در حدیثی در پاسخ سؤال از "[[حکمت]] [[غیبت امام مهدی]] {{ع}}" آن را راز الهی معرفی نموده، می‌فرماید: [[حکمت]] غیبتش، همان [[حکمت]] [[غیبت]] حجت‌های پیشین [[خدای متعال]] است. [[حکمت]] این کار، جز پس از ظهورش، آشکار نمی‌شود... این امر، امری از امور [[خدا]] و [[رازی]] از رازهای او و امری [[نهان]] از نهان‌های اوست، و چون می‌دانیم که [[خدای جل جلاله]] [[حکیم]] است، [[تصدیق]] می‌کنیم که همه کارهایش حکیمانه است، هر چند [[دلیل]] آنها برایمان روشن نباشد<ref>علل الشرائع، ص ۲۴۵، ح ۸.</ref>.

::::::«'''[[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌فرماید:'''"به ناگزیر او باید [[غائب]] شود، که در آن مدت [[ترس از قتل]] هست"<ref>{{عربی|" لَا بُدَّ لِلْغُلَامِ‏ مِنْ‏ غَيْبَة، يَخَافُ الْقَتْلَ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۹۰ و شبیه آن: کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۸۹.</ref>. "مثل [[قائم]] ما، مثل [[قیام قیامت]] است که وقت آن را جز [[خدای تبارک و تعالی]] نمی‌داند و به احدی آشکار نسازد ... جز به‌صورت ناگهانی پیش نخواهد آمد"<ref>{{عربی|"  إِنَّما مَثَلُ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ كَمَثَلِ السَّاعَةُ لا يُجَلِّيها لِوَقْتِها إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّماواتِ . . . لَا يَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۵۴؛ در [[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص ۲۲۱؛ ینابیع الموده، ج ۳، ص ۱۱۶ به نقل از امام رضا {{ع}}.</ref>.

::::::«[[غیبت]] [[رهبران الهی]] کم و بیش در ملت‌های پیش نیز رخداد است و می‌توان آن را از سنت‌های [[تاریخ]] [[دینی]] دانست، مثلاً ادریس [[پیامبر]]، [[حضرت ابراهیم]]، [[صالح]]، [[یوسف]]، [[حضرت موسی]]{{ع}} مدتی از دید [[مردم]] [[غایب]] بوده‌اند. در خصوص [[غیبت امام عصر]]{{ع}} [[علل]] و فلسفه‌ای وجود دارد که برای ما پوشیده است، که در این بحث به بعضی از موارد آن اشاره می‌کنیم:

::::::«[[غیبت]] جزء [[اسرار الهی]] است و جز [[ائمه اطهار]]{{عم}} کسی از رموز آن [[آگاه]] نیست. چنان‌که [[امام صادق]]{{ع}} درباره [[دلیل]] [[غیبت]] فرمود: "موضوع [[غیبت]] سرّی است از [[اسرار]] [[خداوند]] و غیبی است از [[غیوب الهی]]، چون [[خدا]] را [[حکیم]] می‌دانیم باید اعتراف کنیم که کارهایش از روی [[حکمت]] صادر می‌شود؛ گرچه تفصیلش برای ما مجهول باشد"<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۸۲.</ref>. در جای دیگری [[امام صادق]]{{ع}} در پاسخ به این سؤال که چرا آن [[حضرت]] [[غیبت]] میکنند؟ فرمودند: "[[غیبت]] ایشان، برای امری است که ما اجازه بیان آن امر به شما را نداریم"<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۸۲.</ref>. علی‌رغم اینکه [[غیبت]] جزء [[اسرار الهی]] است ولی در پاره‌ای از [[روایات]] بعضی از [[علل]] و حکمت‌های آن بیان شده که به آنها اشاره میکنیم.

::::::«[[غیبت امام مهدی]] {{ع}} به [[اراده خداوند]] رخ داده است و بدیهی است که کارهای [[خداوند]] بر اساس عالی‌ترین [[مصالح]] و حکمت‌هاست؛ گرچه ما با [[علم]] و [[دانش]] محدود خود آن حکمت‌ها را ندانیم.

::::::«درباره علت [[غیبت]]، [[روایات]] متعدد و متنوعی موجود است که در بیشتر آن‌ها از [[فلسفه]] [[غیبت]] سؤال شده است. بعضی از [[روایات]]، علتی را برای [[غیبت]] بیان کرده‌اند؛ ولی بعضی دیگر به گونه‌ای دیگر با این پرسش برخورد کرده‌اند که قاعده‌ای است برای پیدا کردن پاسخ مشترک به بسیاری از سؤالات ما.

::::::«درباره [[غیبت]] می‌توان، دو نگاه داشت: