آیا امام مهدی ازدواج کرده است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخهها
آیا امام مهدی ازدواج کرده است؟ (پرسش) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۸:۴۲
، ۲۴ دسامبر ۲۰۲۱ربات: جایگزینی خودکار متن (-::::# +#)
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-:::::# +#)) |
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-::::# +#)) |
||
خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
«آیا [[حضرت مهدی]]{{ع}} [[پیش از ظهور]]، همسر و فرزندانی دارد؟ این یکی از پرسشهای مرتبط با دوران[[غیبت]] به شمار میآید و تاکنون پاسخ قطعی بدان داده نشده است. برخی برآنند که [[حضرت مهدی]]{{ع}} همسر و [[فرزند]] دارد. [[دلیل]] های این گروه را بر میشمریم: | «آیا [[حضرت مهدی]]{{ع}} [[پیش از ظهور]]، همسر و فرزندانی دارد؟ این یکی از پرسشهای مرتبط با دوران[[غیبت]] به شمار میآید و تاکنون پاسخ قطعی بدان داده نشده است. برخی برآنند که [[حضرت مهدی]]{{ع}} همسر و [[فرزند]] دارد. [[دلیل]] های این گروه را بر میشمریم: | ||
#'''پایبندی به [[سنت پیامبر]]{{صل}}:''' [[ازدواج]] در [[اسلام]] بسیار اهمیت دارد و [[سنت]] [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} نه به شمار میآید. بیتردید، [[حضرت مهدی]]{{ع}} نیز مانند دیگر [[پیشوایان]] [[معصوم]]{{ع}} بدین [[سنت نبوی]] پایبند است. [[محدث نوری]] در این باره مینویسد: "چگونه [[حضرت مهدی]]{{ع}} چنین سنّت بزرگ جد بزرگوارش را ترک خواهد کرد، با آن همه ترغیب و تشویقی که در انجام دادن [[ازدواج]] و تهدیدی که در ترک آن شده است؟! سزاوارترین [[امت]] در [[تمسک]] به [[سنت پیامبر]]{{صل}}، [[امام]] هر عصر است و تاکنون کسی ترک [[ازدواج]] را از ویژگی آن [[حضرت]] نشمرده است. <ref> میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۲ </ref> عالم وارسته میرزا [[علی اکبر نهاوندیان]] نیز مینویسد: پس از پذیرش زندگی و [[غیبت]] آن بزرگوار و استحباب تناكح و تناسل و منع از رهبانیت و عزوبت، حتما آن [[حضرت]] را اهل و عیال و [[اولاد]] خواهد بود.<ref> میرزا علی اکبر نهاوندی، العبقری الحسان، ج ۲، ص ۱۳۴ </ref> | |||
#'''روايات:''' [[کفعمی]]، در کتاب مصباح روایتی [[نقل]] میکند که نشان میدهد همسر آن [[حضرت]]{{ع}} از [[فرزندان]] "عبدالعزّی" پسر [[عبدالمطلب]] است.<ref> میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۵ </ref> البته روایاتی نیز که درباره [[فرزندان حضرت]] [[نقل]] شده، بر همسر داشتن آن بزرگوار گواهی میدهد. در این بخش، با توجه به ظرفیت کتاب، توجه به نمونههایی از این [[روایات]] و احتمالات مربوط به آن، سودمند می نماید: | |||
##'''[[امام صادق]]{{ع}} فرمود:''' [[صاحب]] این [[امر]] در [[غیبت]] دارد؛ یکی از آنها چنان طولانی میشود که بعضی میگویند: [[وفات]] کرده؛ برخی میگویند: کشته شده و گروهی میگویند: آمده و رفته است، جز شماری اندک از [[شیعیان]]، هیچ کس بر باور خود [[استوار]] نیست و کسی از اقامتگاهش [[آگاهی]] ندارد. حتی فرزندانش جایگاهش را نمی دانند. فقط کسی که متصدی امور اوست، از آن خبر دارد.<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص ۶۱ و بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳ </ref> | |||
##بر اساس روایتی دیگر، آن [[حضرت]] فرمود: "گویا [[نزول]] [[قائم]]" را با اهل و عیالش در [[مسجد سهله]] میبینم».<ref> میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۵</ref> افزون بر این، [[سید بن طاووس]]، <ref> جمال الأسبوع، ص ۵۱۲. </ref> [[شیخ]] [[حر عاملی]]<ref> الايقاظ من الهجعه، ص ۳۹۲ - ۴۰۵. </ref> و [[علامه مجلسی]]<ref> بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۷ </ref> روایاتی در این باره [[نقل]] کردهاند. [[علامه مجلسی]] موضوع [[فرزندان]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} را چنان با اهمیت یافته که یکی از بابهای کتاب شریف [[بحارالانوار]] را به بحث از [[خلفا]] و [[حکومت]] [[فرزندان]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} اختصاص داده است. <ref> بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۵</ref> | |||
*البته در برابر این [[روایات]]، [[روایت]] معارض نیز وجود دارد. ترجمه این [[حدیث]] چنین است: "هر [[امام]] باید [[فرزند]] داشته باشد، جز [[حضرت مهدی]]{{ع}} که [[فرزند]] ندارد".<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص۱۳۴ </ref> بزرگانی مانند [[محدث نوری]]<ref> میرزا [[حسین نوری]]، النجم الثاقب، ص ۲۲۶</ref>، [[شیخ طوسی]]<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص ۱۳۷</ref> و [[میر محمد میرلوحی]]<ref> میر محمد میرلوحی، سیمای آفتاب، ص ۴۹۷ </ref> در مسیر رفع این تعارض گام برداشته، چنین گفتهاند: [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} مانند سایر [[پیشوایان]] [[معصوم]]، پسری که [[امام]] باشد ندارد، نه آن که هرگز [[فرزند]] (پسر) نداشته باشد. <ref> میر محمد میرلوحی، سیمای آفتاب، ص ۴۹۷.</ref> | *البته در برابر این [[روایات]]، [[روایت]] معارض نیز وجود دارد. ترجمه این [[حدیث]] چنین است: "هر [[امام]] باید [[فرزند]] داشته باشد، جز [[حضرت مهدی]]{{ع}} که [[فرزند]] ندارد".<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص۱۳۴ </ref> بزرگانی مانند [[محدث نوری]]<ref> میرزا [[حسین نوری]]، النجم الثاقب، ص ۲۲۶</ref>، [[شیخ طوسی]]<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص ۱۳۷</ref> و [[میر محمد میرلوحی]]<ref> میر محمد میرلوحی، سیمای آفتاب، ص ۴۹۷ </ref> در مسیر رفع این تعارض گام برداشته، چنین گفتهاند: [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} مانند سایر [[پیشوایان]] [[معصوم]]، پسری که [[امام]] باشد ندارد، نه آن که هرگز [[فرزند]] (پسر) نداشته باشد. <ref> میر محمد میرلوحی، سیمای آفتاب، ص ۴۹۷.</ref> | ||
#'''[[دعاها]] و [[زیارات]]:''' در فرازهایی از [[دعاها]]، [[زیارات]] و [[صلوات]] [[نقل]] شده از [[معصومان]]{{ع}} لاله واژههایی مانند: "ولد"، "ذریه"، "[[اهل بیت]]" و "آلبیت" به چشم میخورد که وجود همسر و [[فرزندان]] آن [[حضرت]] را اثبات میکند؛ برای نمونه، توجه به دو مورد ذیل سودمند است: <ref> برای آگاهی فزونتر درباره این دعاها و زیارتها، به منابع ذیل مراجعه کنید: - [[شیخ صدوق]] ، کمال الدین و تمام النعمه، ص ۵۱۲. - شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ص ۲۸۶ و ۴۰۹ - سید بن طاووس، جمال الأسبوع، ص۳۸ و نیز همو مصباح الزائر مخطوط)، ص۱۷۰ -بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۳۳۲، ج ۱۰۲، ص ۲۲۸ - حسن بن سليمان حلی، مختصر بصائر الدرجات، ۱۹۲ - ابراهيم بن علی عاملی کفعمی، مصباح الكفعمي، ص۵۴۸ </ref> | |||
##[[امام رضا]]{{ع}} در فرازی از دعای ویژهای که باید در زمان[[غیبت]] خوانده شود، [[خداوند]] را این گونه میخواند: {{عربی|"اللَّهُمَّ أَعْطِهِ فِي نَفْسِهِ وَ أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ جَمِيعِ رَعِيَّتِهِ مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ "}} <ref>خدایا! به او درباره خودش و اهل و فرزندان و امت و همه رعیتش، آنچه دیدهاش را روشن و دلش را شادمان میسازد، عطا فرما ....؛ بحارالانوار، ج ۹۹، ص ۱۱۴ </ref>. | |||
##در پایان صلواتی که از [[حضرت مهدی]]{{ع}} [[نقل]] شده است، چنین میخوانیم: {{عربی|"وَ صَلِّ عَلى وليك و ولاة عهدي و ألأئمة من وليه و مُد في أعمارهم و زد في آجالهم؛ "}}<ref>[خدایا!] بر ولی امرت و اولیای عهدش و پیشوایانی که از فرزندانش به شمار میآیند، درود فرست و عمر و مدت زندگی شان را فزونی بخش؛ شیخ طوسی، الغیبه، ص ۲۷۷ و بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۲۲ </ref>»<ref>[[عزالدین رضانژاد|رضانژاد، عزالدین]]، [[[[حیات]] امام مهدی (مقاله)|[[حیات]] امام مهدی]]، ص ۱۰۲ - ۱۰۶.</ref>. | |||
}} | }} | ||
{{پاسخ پرسش | {{پاسخ پرسش | ||
خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
:::::'''۲) [[ازدواج]] انجام گرفته، ولی [[اولاد]] ندارد:'''<ref> سید محمّد صدر، تاریخ الغیبة الکبری، مقدمه ص ۲۳.</ref>عدهای به [[دلیل]] مواجهه با اشکالاتی که بر [[زن]] و [[فرزند]] داشتن [[حضرت]] ذکر شده، گمانه وسطی را برگزیدهاند. به این بیان که [[حضرت]] به خاطر عمل به سنّت [[پیامبر]] [[ازدواج]] کرده، ولی به خاطر مصون ماندن از مشکلات [[فرزند]] داشتن، دارای [[فرزند]] نیست. غافل از اینکه اشکالات [[فرزند]] داشتن [[حضرت]]، درباره همسر [[حضرت]] همچنان باقی خواهد ماند. با این بیان که اگر قرار باشد، آن [[حضرت]] شخصی را به عنوان همسر برگزیند، یا باید بگوییم که [[عمر]] او نیز مانند [[عمر]] [[حضرت]] طولانی است- که بر این [[امر]] دلیلی نداریم- یا اینکه بگوییم مدتی با آن [[حضرت]] زندگی کرده و از [[دنیا]] رفته است. در این صورت، [[حضرت]] به سنّت [[ازدواج]] عمل کرده و پس از آن، تنها و بدون [[زن]] و [[فرزند]] زندگی را ادامه میدهد. | :::::'''۲) [[ازدواج]] انجام گرفته، ولی [[اولاد]] ندارد:'''<ref> سید محمّد صدر، تاریخ الغیبة الکبری، مقدمه ص ۲۳.</ref>عدهای به [[دلیل]] مواجهه با اشکالاتی که بر [[زن]] و [[فرزند]] داشتن [[حضرت]] ذکر شده، گمانه وسطی را برگزیدهاند. به این بیان که [[حضرت]] به خاطر عمل به سنّت [[پیامبر]] [[ازدواج]] کرده، ولی به خاطر مصون ماندن از مشکلات [[فرزند]] داشتن، دارای [[فرزند]] نیست. غافل از اینکه اشکالات [[فرزند]] داشتن [[حضرت]]، درباره همسر [[حضرت]] همچنان باقی خواهد ماند. با این بیان که اگر قرار باشد، آن [[حضرت]] شخصی را به عنوان همسر برگزیند، یا باید بگوییم که [[عمر]] او نیز مانند [[عمر]] [[حضرت]] طولانی است- که بر این [[امر]] دلیلی نداریم- یا اینکه بگوییم مدتی با آن [[حضرت]] زندگی کرده و از [[دنیا]] رفته است. در این صورت، [[حضرت]] به سنّت [[ازدواج]] عمل کرده و پس از آن، تنها و بدون [[زن]] و [[فرزند]] زندگی را ادامه میدهد. | ||
:::::'''۳) [[ازدواج]] نکرده است:''' به طور اساسی همسر [[اختیار]] کردن برای [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} با [[فلسفه غیبت]] در تعارض است. و بسیار بعید است آن [[حضرت]] [[ازدواج]] کرده باشد. اگرچه وقتی [[ادله]] قائلین به اثبات [[زن]] و [[فرزند]] داشتن [[حضرت]] ناکافی دانسته شد، نیازی به آوردن [[دلیل]] بر [[زن]] و [[فرزند]] نداشتن نخواهد بود؛ لکن کسانی که احتمال سوم را مطرح کردهاند، به ادلهای نیز [[تمسک]] کردهاند. که از جمله آنهاست: | :::::'''۳) [[ازدواج]] نکرده است:''' به طور اساسی همسر [[اختیار]] کردن برای [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} با [[فلسفه غیبت]] در تعارض است. و بسیار بعید است آن [[حضرت]] [[ازدواج]] کرده باشد. اگرچه وقتی [[ادله]] قائلین به اثبات [[زن]] و [[فرزند]] داشتن [[حضرت]] ناکافی دانسته شد، نیازی به آوردن [[دلیل]] بر [[زن]] و [[فرزند]] نداشتن نخواهد بود؛ لکن کسانی که احتمال سوم را مطرح کردهاند، به ادلهای نیز [[تمسک]] کردهاند. که از جمله آنهاست: | ||
#[[مسعودی]] در "[[اثبات الوصیه]]" [[نقل]] کرده در محضر [[امام رضا]]{{ع}} [[علی بن حمزه]] و [[ابن سراج]] و [[ابن ابی سعید مکاوی]] وارد شدند. [[علی بن ابی حمزه]] آغاز به سخن کرده گفت: برای ما از پدرانتان [[نقل]] شده که تمام [[وظائف]] [[امام]] پس از [[رحلت]] به امامی مانند او منتقل میشود. [[امام رضا]]{{ع}} به او فرمود: خبر بده مرا از [[حسین بن علی]]{{ع}} [[امام]] بود یا نه؟ گفت: [[امام]] بود. [[حضرت]] فرمود: پس چه کسی [[جانشین]] او شد؟ عرض کرد: [[علی بن حسین]]{{ع}}. این پرسش و پاسخ ادامه یافت تا اینکه [[ابن ابی حمزه]] گفت: برای ما [[روایت]] شده که [[امام]] در نخواهد گذشت تا اینکه [[جانشین]] و نسل خود را ببیند. [[امام رضا]]{{ع}} فرمود: آیا در این [[روایت]] بیش از چیزی برای شما گفته نشده؟. گفت: نه. [[حضرت]] فرمود: بله به [[خدا]] [[سوگند]] برایتان [[روایت]] شده مگر [[قائم]] [[ابی حمزه]] با حالتی شبیه اعتراض گفت: این قسمت در [[حدیث]] است؟! [[امام رضا]]{{ع}} فرمود: وای بر تو چگونه جرأت کردی به چیزی که بخشی از آن را نادیده گرفتهای بر من [[احتجاج]] کنی"<ref> ابو الحسن علی بن حسین مسعودی رحمه اللّه، اثبات الوصیة للامام علی بن ابی طالب علیه السّلام، ص ۲۰۸.</ref>. افزون بر [[مسعودی]]، [[کشی]] در [[رجال]] خود<ref> محمّد بن عمر کشی، رجال کشی، ص ۴۶۵.</ref> و [[شیخ طوسی]] در "[[اختیار]] معرفه الرجال"<ref>[[شیخ طوسی]]، اختیار معرفة الرجال، ج ۲، ص ۷۶۴.</ref> نیز این [[روایت]] را با اندک تفاوتی آوردهاند. روشن است که این [[روایت]] نه فقط داشتن [[فرزند]] برای [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} را در [[دوران غیبت]] منتفی میداند، بلکه در تمامی [[عمر]] آن [[حضرت]] چنین میداند. | |||
#[[شیخ طوسی]] در [[کتاب الغیبه]] نزدیک به همین مضمون را در روایتی دیگر آورده است. [[حسن بن علی خزاز]] گفت [[علی بن ابی حمزه]] وارد بر [[امام رضا]]{{ع}} شد. پرسید آیا شما [[امام]] هستی؟ [[حضرت]] فرمود: آری. [[علی بن ابی حمزه]] گفت: از پدر بزرگ شما [[جعفر بن محمّد]] شنیدم که: امامی نیست مگر اینکه فرزندی دارد. [[امام]] فرمود: آیا فراموش کردی یا خود را به [[فراموشی]] زدی؟ اینچنین که گفتی نفرمود. بلکه ایشان فرمود: امامی نیست مگر اینکه فرزندی داشته باشد مگر امامی که [[حسین بن علی]] برای او خارج میشود "[[رجعت]] میکند" پس همانا او فرزندی نخواهد داشت. [[علی بن ابی حمزه]] گفت راست فرمودی اینچنین فرمود جد بزرگوار شما<ref>{{عربی|"يَكُونُ الْإِمَامُ إِلَّا وَ لَهُ عَقِبٌ إِلَّا الْإِمَامُ الَّذِي يَخْرُجُ عَلَيْهِ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍ {{ع}} فَإِنَّهُ لَا عَقِبَ لَهُ "}}؛ شیخ طوسی رحمه اللّه، کتاب الغیبة، ص ۲۲۴.</ref> | |||
#روایاتی [[حضرت خضر]] را به عنوان کسی معرفی کرده که [[وحشت]] تنهایی [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} را در [[دوران غیبت]] برطرف میسازد و در حالی که اگر آن [[حضرت]] [[زن]] و [[فرزند]] داشت، نیازی به ملازم و همراه نبود. [[امام رضا]]{{ع}} فرمود: "[[حضرت خضر]]{{ع}} از [[آب]] [[حیات]] نوشید و او زنده است ... ، [[خداوند]] به واسطه او تنهایی [[قائم]] ما را در دوران غیبتش به انس تبدیل کند و غربت و تنهاییاش را با او مرتفع سازد"<ref>{{عربی|"يإِنَ الْخَضِرَ شَرِبَ مِنْ مَاءِ الْحَيَاةِ فَهُوَ حَيٌ لَا يَمُوتُ حَتَّى يُنْفَخَ فِي الصُّورِ وَ إِنَّهُ لَيَحْضُرُ الْمَوْسِمَ كُلَّ سَنَةٍ وَ يَقِفُ بِعَرَفَةَ فَيُؤَمِّنُ عَلَى دُعَاءِ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيُونِسُ اللَّهُ بِهِ وَحْشَةَ قَائِمِنَا فِي غَيْبَتِهِ وَ يَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُ "}}؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۳۸۵، ح ۱.</ref> | |||
#در [[روایات]] فراوانی از آن [[حضرت]] با [[القاب]] [[فرید]] "تک" و [[وحید]] "یگانه" یاد شده است و این با [[زن]] و [[فرزند]] داشتن منافات دارد<ref> پیشین، باب ۲۶، ح ۱۳.</ref> | |||
#دستهای از [[روایات]]، ملازمان حضرتش را در [[دوران غیبت]] فقط سی تن از [[یاران خاصّ]] آن [[حضرت]] ذکر کرده است. و سخنی از [[همراهی]] [[زن]] و [[فرزند]] ایشان با وی ننموده است. | |||
*[[امام صادق]]{{ع}} در این باره فرمود: "[[صاحب]] این [[امر]]، از غیبتی ناگزیر است و در [[غیبت]] خود ناچار از گوشهگیری و کنارهجویی از دیگران است و [[طیبه]] "[[مدینه]]" خوش منزلی است و با وجود سی تن "یا به [[همراهی]] سی نفر" در آنجا [[وحشت]] و ترسی نیست"<ref>{{عربی|"لَا بُدَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ غَيْبَةٍ وَ لَا بُدَّ لَهُ فِي غَيْبَتِهِ مِنْ عُزْلَةٍ وَ نِعْمَ الْمَنْزِلُ طَيْبَةُ وَ مَا بِثَلَاثِينَ مِنْ وَحْشَةٍ "}}؛ شیخ کلینی رحمه اللّه، کافی، ج ۱، ص ۳۴۰، ح ۱۶، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۶۲؛ محمّد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ص ۱۸۸.</ref> | *[[امام صادق]]{{ع}} در این باره فرمود: "[[صاحب]] این [[امر]]، از غیبتی ناگزیر است و در [[غیبت]] خود ناچار از گوشهگیری و کنارهجویی از دیگران است و [[طیبه]] "[[مدینه]]" خوش منزلی است و با وجود سی تن "یا به [[همراهی]] سی نفر" در آنجا [[وحشت]] و ترسی نیست"<ref>{{عربی|"لَا بُدَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ غَيْبَةٍ وَ لَا بُدَّ لَهُ فِي غَيْبَتِهِ مِنْ عُزْلَةٍ وَ نِعْمَ الْمَنْزِلُ طَيْبَةُ وَ مَا بِثَلَاثِينَ مِنْ وَحْشَةٍ "}}؛ شیخ کلینی رحمه اللّه، کافی، ج ۱، ص ۳۴۰، ح ۱۶، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۶۲؛ محمّد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ص ۱۸۸.</ref> | ||
*[[علامه]] [[محمد تقی شوشتری]] درباره فرزنددار بودن [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} نوشته است: "باید گفت: در هیچ خبری وارد نشده است که آن [[حضرت]] [[پیش از ظهور]] [[فرزند]] داشته باشد، و در خصوص فرزنددار شدن آن [[امام]] [[پس از ظهور]] هم [[اختلاف]] است"<ref> جزیره خضراء افسانه یا واقعیت؟، ص ۲۲۶، به نقل از: الاخبار الدخیلة، ج ۲، ص ۷۲.</ref> | *[[علامه]] [[محمد تقی شوشتری]] درباره فرزنددار بودن [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} نوشته است: "باید گفت: در هیچ خبری وارد نشده است که آن [[حضرت]] [[پیش از ظهور]] [[فرزند]] داشته باشد، و در خصوص فرزنددار شدن آن [[امام]] [[پس از ظهور]] هم [[اختلاف]] است"<ref> جزیره خضراء افسانه یا واقعیت؟، ص ۲۲۶، به نقل از: الاخبار الدخیلة، ج ۲، ص ۷۲.</ref> |