محل سکونت امام مهدی کجاست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
ربات: جایگزینی خودکار متن (-::::# +#)
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-:::::# +#))
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-::::# +#))
خط ۱۵۰: خط ۱۵۰:


«از مسائلی که درباره زندگی [[امام زمان]] {{ع}}، مورد بحث گفت‌وگوست، مکان و محل سکونت ایشان است. آیا آن حضرت، در مکان خاصی سکونت دارد، یا نه؟ اگر در مکان ویژه‌ای است آن مکان کجاست؟ اگر مسکن خاصی ندارد، پس چگونه زندگی می‌کند و شناخته نمی‌شود؟ [[روایات]] و اخباری که در این زمینه است گوناگون و گاه، مخالف یکدیگرند. پیش از بررسی این [[احادیث]]، یادآوری یک نکته ضروری است: آیا منظور از [[غیبت ]] [[امام مهدی|حضرت حجت]]{{ع}}، [[غیبت ]] شخصی است، یا [[غیبت ]] عنوانی؟ به عبارت دیگر، آیا آن حضرت، به گونه‌ای زندگی می‌کند که هیچ‌گاه با [[مردم]] در تماس نیست و امکان ندارد کسی مکان ایشان را پیدا کند؟ یا این‌که آن حضرت با [[مردم]] در حشر و نشر است، با آنان زندگی می‌کند و معاشرت دارد، لکن به گونه ناشناس. او، [[مردم]] را می‌شناسد، ولی [[مردم]] ایشان را نمی‌شناسند. در عین‌ حال، مکانی را برای سکونت [[برگزیده]] است. بحث از مکان و مسکن آن حضرت، در هردو فرض قابل بررسی است. روایاتی که در این زمینه وجود دارد چند دسته‌اند:
«از مسائلی که درباره زندگی [[امام زمان]] {{ع}}، مورد بحث گفت‌وگوست، مکان و محل سکونت ایشان است. آیا آن حضرت، در مکان خاصی سکونت دارد، یا نه؟ اگر در مکان ویژه‌ای است آن مکان کجاست؟ اگر مسکن خاصی ندارد، پس چگونه زندگی می‌کند و شناخته نمی‌شود؟ [[روایات]] و اخباری که در این زمینه است گوناگون و گاه، مخالف یکدیگرند. پیش از بررسی این [[احادیث]]، یادآوری یک نکته ضروری است: آیا منظور از [[غیبت ]] [[امام مهدی|حضرت حجت]]{{ع}}، [[غیبت ]] شخصی است، یا [[غیبت ]] عنوانی؟ به عبارت دیگر، آیا آن حضرت، به گونه‌ای زندگی می‌کند که هیچ‌گاه با [[مردم]] در تماس نیست و امکان ندارد کسی مکان ایشان را پیدا کند؟ یا این‌که آن حضرت با [[مردم]] در حشر و نشر است، با آنان زندگی می‌کند و معاشرت دارد، لکن به گونه ناشناس. او، [[مردم]] را می‌شناسد، ولی [[مردم]] ایشان را نمی‌شناسند. در عین‌ حال، مکانی را برای سکونت [[برگزیده]] است. بحث از مکان و مسکن آن حضرت، در هردو فرض قابل بررسی است. روایاتی که در این زمینه وجود دارد چند دسته‌اند:
::::#برخی از آنها محل خاصی را تعیین نمی‌کند و [[جایگاه]] حضرت را در بیابان‌ها و کوه‌ها معرفی می‌کند. از آن جمله [[حضرت مهدی]] {{ع}}، به پسر [[مهزیار]] می‌فرماید: "فرزند [[مهزیار]]! پدرم [[امام عسکری]]{{ع}}، از من [[پیمان]] گرفت ... و [[فرمان]] داد که برای سکونت کوه‌های سخت و سرزمین‌های خشک و دوردست را برگزینم"<ref>{{عربی|"يَا ابْنَ الْمَازِيَارِ أَبِي أَبُو مُحَمَّدٍ عَهِدَ إِلَيَّ ... وَ أَمَرَنِي أَنْ لَا أَسْكُنَ مِنَ الْجِبَالِ إِلَّا وَعْرَهَا وَ مِنَ الْبِلَادِ إِلَّا عَفْرَهَا..."}}؛ کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۲۶۶.</ref>. این بخش از [[روایات]]، گویای آن است که حضرت از حوزه دسترسی [[مردم]] به دور است و به سختی و دشواری زندگی می‌کند و کسی از محل سکونت وی [[آگاه]] نیست. این‌که در کدام منطقه و کدام سرزمین است، مشخص نیست.
#برخی از آنها محل خاصی را تعیین نمی‌کند و [[جایگاه]] حضرت را در بیابان‌ها و کوه‌ها معرفی می‌کند. از آن جمله [[حضرت مهدی]] {{ع}}، به پسر [[مهزیار]] می‌فرماید: "فرزند [[مهزیار]]! پدرم [[امام عسکری]]{{ع}}، از من [[پیمان]] گرفت ... و [[فرمان]] داد که برای سکونت کوه‌های سخت و سرزمین‌های خشک و دوردست را برگزینم"<ref>{{عربی|"يَا ابْنَ الْمَازِيَارِ أَبِي أَبُو مُحَمَّدٍ عَهِدَ إِلَيَّ ... وَ أَمَرَنِي أَنْ لَا أَسْكُنَ مِنَ الْجِبَالِ إِلَّا وَعْرَهَا وَ مِنَ الْبِلَادِ إِلَّا عَفْرَهَا..."}}؛ کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۲۶۶.</ref>. این بخش از [[روایات]]، گویای آن است که حضرت از حوزه دسترسی [[مردم]] به دور است و به سختی و دشواری زندگی می‌کند و کسی از محل سکونت وی [[آگاه]] نیست. این‌که در کدام منطقه و کدام سرزمین است، مشخص نیست.
::::#دسته دوم روایاتی است که منطقه خاصی را به عنوان محل سکونت آن حضرت، نام می‌برند و محدوده آن را نیز تعیین می‌کنند.
#دسته دوم روایاتی است که منطقه خاصی را به عنوان محل سکونت آن حضرت، نام می‌برند و محدوده آن را نیز تعیین می‌کنند.
::::##[[مدینه]] و پیرامون آن: [[ابی بصیر]] می‌گوید از [[امام باقر]]{{ع}} شنیدم که فرمود: "[[صاحب الزمان]]{{ع}} را عزلت و غیبتی است که در آن، [[غیبت ]]، نیرومند است به سی نفری که با حضرت هستند و وحشت و تنهایی را از وی دور می‌کنند. و به قوت وی می‌افزایند و خوب جایگاهی است [[مدینه|مدینه‌ طیبه]]"<ref>{{عربی|"لَا بُدَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ عُزْلَةٍ وَ لَا بُدَّ فِي عُزْلَتِهِ مِنْ قُوَّةٍ وَ مَا بِثَلَاثِينَ مِنْ وَحْشَةٍ وَ نِعْمَ الْمَنْزِلُ طَيْبَةُ"}}؛ کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۱۶۲؛ بحار الأنوار، ج ۵۲، ۱۵۳؛ اصول کافی، ج ۱، ۳۴۰.</ref>. از ظاهر [[روایت]] استفاده می‌شود که حضرت در [[مدینه|مدینه منوره]]، منزل دارد و افرادی هم همواره با ایشان هستند، به صورت ناشناس. البته این مسأله با [[غیبت ]] عنوانی سازگارتر است، تا [[غیبت ]] شخصی. [[امام]]{{ع}} مانند سایر [[مردم]] زندگی می‌کند، لکن کسی او را نمی‌شناسد و افراد خاصی با او در ارتباط هستند. ولی جمله: "سی نفر با حضرت هستند" با [[فلسفه]] [[غیبت ]] ناسازگار است؛ چه این‌که از این چند نفر، اگر کوچک‌ترین سخنی در رابطه با مکان و منزل حضرت شنیده شود، به تدریج، آن راز معلوم می‌گردد و [[فلسفه]] [[غیبت ]] از بین می‌رود. روایت‌ دیگری است که مکان حضرت را کوه "[[رضوی]]" در اطراف [[مدینه]]، نام می‌برد. [[عبد الأعلی آل سام]] می‌گوید: "با [[امام صادق]] {{ع}} از [[مدینه]] خارج شدیم، به روحاء (اطراف [[مدینه‌]]) که رسیدیم حضرت نگاهش را به کوهی دوخت و مدت زمانی ادامه داد ... و فرمود: این کوه "[[رضوی]]" نام دارد. خوب پناهگاهی است برای خائف [[[امام زمان]]] در [[غیبت  صغرا]] و [[غیبت کبرا]]"<ref>کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۱۶۲.</ref>. رجالی معاصر [[علامه شوشتری]] نیز می‌گوید در [[نصوص]] معتبره رسیده است که [[جایگاه]] حضرت، در [[غیبت صغری]] و [[غیبت کبری]] کوه "[[رضوی]]" است. و اما این‌که "[[کیسانیه]]" [[کوه رضوی]] را مقر [[محمد حنفیه]] می‌دانند، لازمه‌اش این نیست که [[جایگاه]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} نباشد، چون "[[کیسانیه]]" اخباری که از [[پیامبر|پیغمبر]]{{صل}} شنیده بودند و به [[تواتر]] ثابت شده بود که [[مهدی]]{{ع}} غیبتی دارد، آن را بر [[محمد حنفیه]] تطبیق کردند و گفتند مکان او در [[کوه رضوی]] است. اصولا، هر [[انحراف]] و شبهه‌ای منشأش، مطلب حقی است که مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد<ref>مجموعه مقالات و گفتارها پیرامون [[حضرت مهدی]]، ۶۴، واحد برگزاری مراسم نیمه شعبان مسجد آیت الله انگجی، تبریز.</ref>.
##[[مدینه]] و پیرامون آن: [[ابی بصیر]] می‌گوید از [[امام باقر]]{{ع}} شنیدم که فرمود: "[[صاحب الزمان]]{{ع}} را عزلت و غیبتی است که در آن، [[غیبت ]]، نیرومند است به سی نفری که با حضرت هستند و وحشت و تنهایی را از وی دور می‌کنند. و به قوت وی می‌افزایند و خوب جایگاهی است [[مدینه|مدینه‌ طیبه]]"<ref>{{عربی|"لَا بُدَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ عُزْلَةٍ وَ لَا بُدَّ فِي عُزْلَتِهِ مِنْ قُوَّةٍ وَ مَا بِثَلَاثِينَ مِنْ وَحْشَةٍ وَ نِعْمَ الْمَنْزِلُ طَيْبَةُ"}}؛ کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۱۶۲؛ بحار الأنوار، ج ۵۲، ۱۵۳؛ اصول کافی، ج ۱، ۳۴۰.</ref>. از ظاهر [[روایت]] استفاده می‌شود که حضرت در [[مدینه|مدینه منوره]]، منزل دارد و افرادی هم همواره با ایشان هستند، به صورت ناشناس. البته این مسأله با [[غیبت ]] عنوانی سازگارتر است، تا [[غیبت ]] شخصی. [[امام]]{{ع}} مانند سایر [[مردم]] زندگی می‌کند، لکن کسی او را نمی‌شناسد و افراد خاصی با او در ارتباط هستند. ولی جمله: "سی نفر با حضرت هستند" با [[فلسفه]] [[غیبت ]] ناسازگار است؛ چه این‌که از این چند نفر، اگر کوچک‌ترین سخنی در رابطه با مکان و منزل حضرت شنیده شود، به تدریج، آن راز معلوم می‌گردد و [[فلسفه]] [[غیبت ]] از بین می‌رود. روایت‌ دیگری است که مکان حضرت را کوه "[[رضوی]]" در اطراف [[مدینه]]، نام می‌برد. [[عبد الأعلی آل سام]] می‌گوید: "با [[امام صادق]] {{ع}} از [[مدینه]] خارج شدیم، به روحاء (اطراف [[مدینه‌]]) که رسیدیم حضرت نگاهش را به کوهی دوخت و مدت زمانی ادامه داد ... و فرمود: این کوه "[[رضوی]]" نام دارد. خوب پناهگاهی است برای خائف [[[امام زمان]]] در [[غیبت  صغرا]] و [[غیبت کبرا]]"<ref>کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۱۶۲.</ref>. رجالی معاصر [[علامه شوشتری]] نیز می‌گوید در [[نصوص]] معتبره رسیده است که [[جایگاه]] حضرت، در [[غیبت صغری]] و [[غیبت کبری]] کوه "[[رضوی]]" است. و اما این‌که "[[کیسانیه]]" [[کوه رضوی]] را مقر [[محمد حنفیه]] می‌دانند، لازمه‌اش این نیست که [[جایگاه]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} نباشد، چون "[[کیسانیه]]" اخباری که از [[پیامبر|پیغمبر]]{{صل}} شنیده بودند و به [[تواتر]] ثابت شده بود که [[مهدی]]{{ع}} غیبتی دارد، آن را بر [[محمد حنفیه]] تطبیق کردند و گفتند مکان او در [[کوه رضوی]] است. اصولا، هر [[انحراف]] و شبهه‌ای منشأش، مطلب حقی است که مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد<ref>مجموعه مقالات و گفتارها پیرامون [[حضرت مهدی]]، ۶۴، واحد برگزاری مراسم نیمه شعبان مسجد آیت الله انگجی، تبریز.</ref>.
::::##[[مکه]] و پیرامون آن: از برخی [[روایات]]، استفاده می‌شود که آن حضرت در مکانی به نام: "[[ذی طوی]]" پیرامون [[مکه]] زندگی می‌کند و از همان‌جا نیز همراه‌ یارانش [[قیام]] خواهد کرد، از آن جمله: [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرماید: "[[امام زمان]] {{ع}} را غیبتی است در بعضی از دره‌ها و اشاره کرد به منطقه [[ذی طوی]]"<ref>{{عربی|" يَكُونُ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَةٌ فِي بَعْضِ هَذِهِ الشِّعَابِ وَ أَوْمَأَ بِيَدِهِ إِلَى نَاحِيَةِ ذِي طُوًى‏..."}}؛ کتاب الغیبة، نعمانی، ۱۸۲.</ref>. در ادامه این [[روایت]] و [[روایات]] دیگر، محل [[ظهور]] و [[خروج]] آن حضرت و مرکز تجمع [[یاران]] و [[دوستان]] وی نیز، همین منطقه یاد شده است<ref>کتاب الغیبة، نعمانی، ۳۱۵.</ref>.
##[[مکه]] و پیرامون آن: از برخی [[روایات]]، استفاده می‌شود که آن حضرت در مکانی به نام: "[[ذی طوی]]" پیرامون [[مکه]] زندگی می‌کند و از همان‌جا نیز همراه‌ یارانش [[قیام]] خواهد کرد، از آن جمله: [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرماید: "[[امام زمان]] {{ع}} را غیبتی است در بعضی از دره‌ها و اشاره کرد به منطقه [[ذی طوی]]"<ref>{{عربی|" يَكُونُ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَةٌ فِي بَعْضِ هَذِهِ الشِّعَابِ وَ أَوْمَأَ بِيَدِهِ إِلَى نَاحِيَةِ ذِي طُوًى‏..."}}؛ کتاب الغیبة، نعمانی، ۱۸۲.</ref>. در ادامه این [[روایت]] و [[روایات]] دیگر، محل [[ظهور]] و [[خروج]] آن حضرت و مرکز تجمع [[یاران]] و [[دوستان]] وی نیز، همین منطقه یاد شده است<ref>کتاب الغیبة، نعمانی، ۳۱۵.</ref>.
::::#دسته سوم اخباری است که مانند دسته اول، [[جایگاه]] خاصی را نام نمی‌برد، ولی از وی به عنوان فردی که با [[مردم]] حشر و نشر دارد و به گونه ناشناس زندگی می‌کند، نام برده است. [[امام صادق]] می‌فرماید: "[[امام مهدی|صاحب الأمر]]{{ع}} شباهتی نیز به [[حضرت یوسف|یوسف پیامبر]]{{ع}} دارد ... جای [[انکار]] نیست که [[خداوند]] با [[حجت]] خود، همان کاری را انجام دهد که با [[یوسف]] داد. [[امام مهدی|صاحب الزمان]]{{ع}}، آن مظلوم [[حق]] از دست داده، درمیان [[مردم]] رفت‌ وآمد می‌کند در بازار قدم می‌نهد و گاهی بر فرش منزل‌های [[دوستان]] می‌نشیند، لکن او را نمی‌شناسند تا زمانی که [[خداوند]] به وی [[اذن]] دهد تا وی خود را معرفی کند، آن‌گونه که [[حضرت یوسف|یوسف]]{{ع}} را اجازه داد هنگامی که برادرانش گفتند: تو یوسفی؟ گفت: آری، من یوسفم"<ref>{{عربی|"إِنَّ فِي صَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ لَشَبَهاً مِنْ يُوسُفَ ... فَمَا تُنْكِرُ هَذِهِ الْأُمَّةُ أَنْ يَكُونَ اللَّهُ يَفْعَلُ بِحُجَّتِهِ مَا فَعَلَ بِيُوسُفَ وَ أَنْ يَكُونَ صَاحِبُكُمُ الْمَظْلُومُ الْمَجْحُودُ حَقَّهُ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ يَتَرَدَّدُ بَيْنَهُمْ وَ يَمْشِي فِي أَسْوَاقِهِمْ وَ يَطَأُ فُرُشَهُمْ وَ لَا يَعْرِفُونَهُ حَتَّى يَأْذَنَ اللَّهُ لَهُ أَنْ يُعَرِّفَهُمْ نَفْسَهُ كَمَا أَذِنَ لِيُوسُفَ حِينَ قَالَ لَهُ إِخْوَتُهُ إِنَّكَ لَأَنْتَ يُوسُفُ قالَ أَنَا يُوسُف‏"}}؛ کتاب الغیبة، نعمانی، ۱۶۴.</ref>. این [[روایت]]، صراحت در این معنی دارد که [[غیبت ]] [[امام مهدی|حضرت حجت]]{{ع}}، غیبتی است عنوانی. در میان جمع و [[جامعه]] است، با [[مردم]] حشر و نشر دارد، زندگی طبیعی و معمولی را می‌گذراند، در مراسم مذهبی و مناسک [[حج]] شرکت می‌جوید، ولی ناشناخته است و این امری است که سابقه داشته و دارد. فردی سال‌ها در محلی زندگی می‌کند و با [[مردم]] نشست‌وبرخاست و رفت‌وآمد دارد، لکن او را به گونه‌ای می‌شناسند که در واقع آن نیست و هیچ مشکلی هم به وجود نمی‌آید.
#دسته سوم اخباری است که مانند دسته اول، [[جایگاه]] خاصی را نام نمی‌برد، ولی از وی به عنوان فردی که با [[مردم]] حشر و نشر دارد و به گونه ناشناس زندگی می‌کند، نام برده است. [[امام صادق]] می‌فرماید: "[[امام مهدی|صاحب الأمر]]{{ع}} شباهتی نیز به [[حضرت یوسف|یوسف پیامبر]]{{ع}} دارد ... جای [[انکار]] نیست که [[خداوند]] با [[حجت]] خود، همان کاری را انجام دهد که با [[یوسف]] داد. [[امام مهدی|صاحب الزمان]]{{ع}}، آن مظلوم [[حق]] از دست داده، درمیان [[مردم]] رفت‌ وآمد می‌کند در بازار قدم می‌نهد و گاهی بر فرش منزل‌های [[دوستان]] می‌نشیند، لکن او را نمی‌شناسند تا زمانی که [[خداوند]] به وی [[اذن]] دهد تا وی خود را معرفی کند، آن‌گونه که [[حضرت یوسف|یوسف]]{{ع}} را اجازه داد هنگامی که برادرانش گفتند: تو یوسفی؟ گفت: آری، من یوسفم"<ref>{{عربی|"إِنَّ فِي صَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ لَشَبَهاً مِنْ يُوسُفَ ... فَمَا تُنْكِرُ هَذِهِ الْأُمَّةُ أَنْ يَكُونَ اللَّهُ يَفْعَلُ بِحُجَّتِهِ مَا فَعَلَ بِيُوسُفَ وَ أَنْ يَكُونَ صَاحِبُكُمُ الْمَظْلُومُ الْمَجْحُودُ حَقَّهُ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ يَتَرَدَّدُ بَيْنَهُمْ وَ يَمْشِي فِي أَسْوَاقِهِمْ وَ يَطَأُ فُرُشَهُمْ وَ لَا يَعْرِفُونَهُ حَتَّى يَأْذَنَ اللَّهُ لَهُ أَنْ يُعَرِّفَهُمْ نَفْسَهُ كَمَا أَذِنَ لِيُوسُفَ حِينَ قَالَ لَهُ إِخْوَتُهُ إِنَّكَ لَأَنْتَ يُوسُفُ قالَ أَنَا يُوسُف‏"}}؛ کتاب الغیبة، نعمانی، ۱۶۴.</ref>. این [[روایت]]، صراحت در این معنی دارد که [[غیبت ]] [[امام مهدی|حضرت حجت]]{{ع}}، غیبتی است عنوانی. در میان جمع و [[جامعه]] است، با [[مردم]] حشر و نشر دارد، زندگی طبیعی و معمولی را می‌گذراند، در مراسم مذهبی و مناسک [[حج]] شرکت می‌جوید، ولی ناشناخته است و این امری است که سابقه داشته و دارد. فردی سال‌ها در محلی زندگی می‌کند و با [[مردم]] نشست‌وبرخاست و رفت‌وآمد دارد، لکن او را به گونه‌ای می‌شناسند که در واقع آن نیست و هیچ مشکلی هم به وجود نمی‌آید.
:::::این سه دسته از [[روایات]] را چگونه می‌توان پذیرفت و آیا راه جمعی بین آنها هم هست یا نه؟ به نظر می‌رسد، اصل اولی که با [[عقل]] و عرف سازگار است، زندگی به شیوه عادی و معمولی است؛ زیرا این‌گونه زندگی، حساسیت‌ برانگیز نیست و برای حضرت نیز، آسان‌تر و طبیعی‌تر است. البته این منافات ندارد که آن حضرت در بیشتر وقت‌ها، و یا در روزگار ویژه، در [[مکه]] و [[مدینه]] [[حضور]] داشته باشد. طبیعی است که گاهی شرایطی پیش آید که زندگی معمولی خطرآفرین شود و با [[فلسفه]] [[غیبت ]] منافات داشته باشد. دراین صورت، عزلت و دوری گزیدن از [[جامعه]] ضروری می‌نماید و شاید [[دستور]] [[امام عسکری]]{{ع}} به فرزندش که کوه‌ها و بیابان‌ها را برگزین (به قرینه ذیل [[روایت]]) در آن مواردی باشد که نیاز به این شکل زندگی کردن پیش آید. بنابراین، بین این سه دسته از [[روایات]]، تضاد و تنافی نیست و نام بردن مکانی خاص، با زندگی به شکل ناشناس قابل جمع است. [[انتخاب]] کوه‌ها و مکان‌های دست‌نیافتنی در حال [[ضرورت]] و نیاز نیز، امری است طبیعی و موافق با اصل [[تقیه]]»<ref>[[ابوالقاسم یعقوبی|یعقوبی، ابوالقاسم]]، [[نگاهی به تولد و زندگی امام زمان (مقاله)|نگاهی به تولد و زندگی امام زمان]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۳۴۷ - ۳۵۱.</ref>.
:::::این سه دسته از [[روایات]] را چگونه می‌توان پذیرفت و آیا راه جمعی بین آنها هم هست یا نه؟ به نظر می‌رسد، اصل اولی که با [[عقل]] و عرف سازگار است، زندگی به شیوه عادی و معمولی است؛ زیرا این‌گونه زندگی، حساسیت‌ برانگیز نیست و برای حضرت نیز، آسان‌تر و طبیعی‌تر است. البته این منافات ندارد که آن حضرت در بیشتر وقت‌ها، و یا در روزگار ویژه، در [[مکه]] و [[مدینه]] [[حضور]] داشته باشد. طبیعی است که گاهی شرایطی پیش آید که زندگی معمولی خطرآفرین شود و با [[فلسفه]] [[غیبت ]] منافات داشته باشد. دراین صورت، عزلت و دوری گزیدن از [[جامعه]] ضروری می‌نماید و شاید [[دستور]] [[امام عسکری]]{{ع}} به فرزندش که کوه‌ها و بیابان‌ها را برگزین (به قرینه ذیل [[روایت]]) در آن مواردی باشد که نیاز به این شکل زندگی کردن پیش آید. بنابراین، بین این سه دسته از [[روایات]]، تضاد و تنافی نیست و نام بردن مکانی خاص، با زندگی به شکل ناشناس قابل جمع است. [[انتخاب]] کوه‌ها و مکان‌های دست‌نیافتنی در حال [[ضرورت]] و نیاز نیز، امری است طبیعی و موافق با اصل [[تقیه]]»<ref>[[ابوالقاسم یعقوبی|یعقوبی، ابوالقاسم]]، [[نگاهی به تولد و زندگی امام زمان (مقاله)|نگاهی به تولد و زندگی امام زمان]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۳۴۷ - ۳۵۱.</ref>.
}}
}}
خط ۱۹۶: خط ۱۹۶:
*بحث از محل اقامت و سکونت [[امام مهدی]] {{ع}} و در زمان [[غیبت]] در هر دو فرض مطرح می‌شود، ولی به نظر می‌رسد در فرض دوم، این موضوع کمتر جای بحث دارد و آن حضرت با مخفی داشتن هویت خود، هر کجا که بخواهد، می‌تواند زندگی کند.
*بحث از محل اقامت و سکونت [[امام مهدی]] {{ع}} و در زمان [[غیبت]] در هر دو فرض مطرح می‌شود، ولی به نظر می‌رسد در فرض دوم، این موضوع کمتر جای بحث دارد و آن حضرت با مخفی داشتن هویت خود، هر کجا که بخواهد، می‌تواند زندگی کند.
*در زمینه محل اقامت [[امام مهدی]] {{ع}}، روایت‌های گوناگونی وجود دارد که با توجه به آنها، محل‌های احتمالی اقامت آن حضرت را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:  
*در زمینه محل اقامت [[امام مهدی]] {{ع}}، روایت‌های گوناگونی وجود دارد که با توجه به آنها، محل‌های احتمالی اقامت آن حضرت را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:  
::::#'''محل‌های دوردست و ناآشنا:''' برخی [[روایات]]، محل خاصی را برای اقامت [[امام مهدی]] {{ع}} از تعیین نمی‌کنند و [[جایگاه]] ایشان را در بیابان‌ها و کوه‌ها، مکان‌های دوردست و محل‌هایی می‌دانند که هیچ کس از آن [[آگاهی]] ندارد. از جمله در روایتی که از خود آن حضرت [[نقل]] شده است، ایشان خطاب به [[علی بن مهزیار]] می‌فرماید: "ای پسر مهزیار! پدرم [[ابو محمد]] از من [[پیمان]] گرفت که هرگز با قومی که [[خداوند]] بر آنها [[خشم]] گرفته، آنها را لعنت کرده، برای آنها در [[دنیا]] و [[آخرت]] بیچارگی رقم خورده و عذابی دردناک در [[انتظار]] آنان است، همنشین نباشم و به من [[دستور]] داد که برای اقامت، کوه‌های سخت و سرزمین‌های خشک و دوردست را برگزینم<ref>کتاب الغیبة (طوسی)، ص ۱۶۱.</ref>. همچنین آن حضرت در [[توقیع]] شریفی که خطاب به [[شیخ مفید]] صادر شده است، در این زمینه می‌فرماید: ما بر اساس آنچه [[خدای تعالی]] برای ما و [[شیعیان]] [[مؤمنان]] [[مصلحت]] دیده، تا زمانی که [[دولت]] [[دنیا]] از آن [[فاسقان]] است، در سرزمین‌های دوردستی که از [[جایگاه]] [[ستمگران]] دور است، سکنا گزیده‌ایم، ولی از آنچه بر شما می‌گذرد، آگاهیم و هیچ یک از [[اخبار]] شما بر ما پوشیده نمی‌ماند<ref>احمد بن علی طبرسی، الاحتجاج، تحقیق: ابراهیم البهادری، محقا، مادی به، اشراف: جعفر سبحانی، چاپ اول، قم، اسوه، ۱۴۱۳ ه . ق، ج ۲، صص ۵۹۷ و ۵۹۸؛ بحار الأنوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶.</ref>. در روایتی که پیش از این از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] شد، آن حضرت، [[جایگاه]] [[امام مهدی]] {{ع}} را جایی ناشناس معرفی می‌کند که جز معدود افرادی از آن [[آگاهی]] ندارند: و هیچ کس از [[دوست]] و بیگانه از جایگاهش [[آگاهی]] نمی‌یابد، مگر همان خدمت‌گزاری که به کارهای او می‌رسد<ref>کتاب الغیبة (نعمانی)، ص ۱۷۲، ح ۵.</ref>. این گونه [[روایات]]، گویای آن است که [[امام مهدی]] {{ع}} بر اساس [[امر الهی]]، در مکان‌هایی ناشناخته، دور از دسترس، به دور از شهرها و آبادی‌ها زندگی می‌کند و کسی از محل اقامت آن حضرت [[آگاه]] نیست.
#'''محل‌های دوردست و ناآشنا:''' برخی [[روایات]]، محل خاصی را برای اقامت [[امام مهدی]] {{ع}} از تعیین نمی‌کنند و [[جایگاه]] ایشان را در بیابان‌ها و کوه‌ها، مکان‌های دوردست و محل‌هایی می‌دانند که هیچ کس از آن [[آگاهی]] ندارد. از جمله در روایتی که از خود آن حضرت [[نقل]] شده است، ایشان خطاب به [[علی بن مهزیار]] می‌فرماید: "ای پسر مهزیار! پدرم [[ابو محمد]] از من [[پیمان]] گرفت که هرگز با قومی که [[خداوند]] بر آنها [[خشم]] گرفته، آنها را لعنت کرده، برای آنها در [[دنیا]] و [[آخرت]] بیچارگی رقم خورده و عذابی دردناک در [[انتظار]] آنان است، همنشین نباشم و به من [[دستور]] داد که برای اقامت، کوه‌های سخت و سرزمین‌های خشک و دوردست را برگزینم<ref>کتاب الغیبة (طوسی)، ص ۱۶۱.</ref>. همچنین آن حضرت در [[توقیع]] شریفی که خطاب به [[شیخ مفید]] صادر شده است، در این زمینه می‌فرماید: ما بر اساس آنچه [[خدای تعالی]] برای ما و [[شیعیان]] [[مؤمنان]] [[مصلحت]] دیده، تا زمانی که [[دولت]] [[دنیا]] از آن [[فاسقان]] است، در سرزمین‌های دوردستی که از [[جایگاه]] [[ستمگران]] دور است، سکنا گزیده‌ایم، ولی از آنچه بر شما می‌گذرد، آگاهیم و هیچ یک از [[اخبار]] شما بر ما پوشیده نمی‌ماند<ref>احمد بن علی طبرسی، الاحتجاج، تحقیق: ابراهیم البهادری، محقا، مادی به، اشراف: جعفر سبحانی، چاپ اول، قم، اسوه، ۱۴۱۳ ه . ق، ج ۲، صص ۵۹۷ و ۵۹۸؛ بحار الأنوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶.</ref>. در روایتی که پیش از این از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] شد، آن حضرت، [[جایگاه]] [[امام مهدی]] {{ع}} را جایی ناشناس معرفی می‌کند که جز معدود افرادی از آن [[آگاهی]] ندارند: و هیچ کس از [[دوست]] و بیگانه از جایگاهش [[آگاهی]] نمی‌یابد، مگر همان خدمت‌گزاری که به کارهای او می‌رسد<ref>کتاب الغیبة (نعمانی)، ص ۱۷۲، ح ۵.</ref>. این گونه [[روایات]]، گویای آن است که [[امام مهدی]] {{ع}} بر اساس [[امر الهی]]، در مکان‌هایی ناشناخته، دور از دسترس، به دور از شهرها و آبادی‌ها زندگی می‌کند و کسی از محل اقامت آن حضرت [[آگاه]] نیست.
::::#'''محل‌های خاص و شناخته شده:''' در برخی [[روایات]]، از مکان‌هایی خاص به عنوان اقامت‌گاه [[امام مهدی]] {{ع}} در دوران [[غیبت]] یاد شده است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
#'''محل‌های خاص و شناخته شده:''' در برخی [[روایات]]، از مکان‌هایی خاص به عنوان اقامت‌گاه [[امام مهدی]] {{ع}} در دوران [[غیبت]] یاد شده است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
::::##'''[[مدینه]]:''' در برخی [[روایات]]، از [[مدینه|مدینه منوره]] به عنوان محل اقامت [[امام زمان|امام عصر]] {{ع}} یاد شده است. در روایتی که از [[امام محمد باقر]] {{ع}} [[نقل]] شده است، در این زمینه چنین می‌خوانیم: [[صاحب]] این [[امر]] ناگزیر از کناره گیری است و او در [زمان] کناره‌گیری خود، ناگزیر از داشتن نیرو و توانی است. او با وجود آن سی نفر هیچ هراسی ندارد. چه خوب جایگاهی است [[[مدینه]]] [[طیبه]]<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، چاپ چهاردهم: تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج ص ۳۴۰؛ کتاب الغیبه (طوسی)، ص ۱۰۲؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳، ح ۶.</ref>. در کتاب شریف بحار الأنوار ذیل این [[روایت]] چنین آمده است: [[طیبه]] یکی از نام‌های [[مدینه]] است. این [[روایت]] دلالت می‌کند که آن [[امام مهدی|حضرت]] {{ع}} غالباً در این شهر و در حوالی آن است. همچنین دلالت می‌کند که همواره با ایشان سی نفر از [[یاران]] خاصشان هستند و اگر یکی از آنها بمیرد، کس دیگری جایگزین او می‌شود<ref>بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳</ref>. در [[روایت]] دیگری که از [[امام حسن عسکری]] {{ع}} از [[نقل]] شده است، آن حضرت در پاسخ این پرسش [[راوی]] که می‌پرسد: "اگر حادثه‌ای برای شما روی دهد، سراغ فرزندتان را از کجا بگیریم؟" می‌فرماید: "در [[مدینه]]" <ref> الکافی، ج ۱، ص ۳۲۸، ح ۲؛ کتاب الغیبة (طوسی)، ص ۱۳۹؛ بحارالأنوار، ج ۵۱، ص۱۶۱، ح۱۱.</ref>.  
##'''[[مدینه]]:''' در برخی [[روایات]]، از [[مدینه|مدینه منوره]] به عنوان محل اقامت [[امام زمان|امام عصر]] {{ع}} یاد شده است. در روایتی که از [[امام محمد باقر]] {{ع}} [[نقل]] شده است، در این زمینه چنین می‌خوانیم: [[صاحب]] این [[امر]] ناگزیر از کناره گیری است و او در [زمان] کناره‌گیری خود، ناگزیر از داشتن نیرو و توانی است. او با وجود آن سی نفر هیچ هراسی ندارد. چه خوب جایگاهی است [[[مدینه]]] [[طیبه]]<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، چاپ چهاردهم: تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج ص ۳۴۰؛ کتاب الغیبه (طوسی)، ص ۱۰۲؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳، ح ۶.</ref>. در کتاب شریف بحار الأنوار ذیل این [[روایت]] چنین آمده است: [[طیبه]] یکی از نام‌های [[مدینه]] است. این [[روایت]] دلالت می‌کند که آن [[امام مهدی|حضرت]] {{ع}} غالباً در این شهر و در حوالی آن است. همچنین دلالت می‌کند که همواره با ایشان سی نفر از [[یاران]] خاصشان هستند و اگر یکی از آنها بمیرد، کس دیگری جایگزین او می‌شود<ref>بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳</ref>. در [[روایت]] دیگری که از [[امام حسن عسکری]] {{ع}} از [[نقل]] شده است، آن حضرت در پاسخ این پرسش [[راوی]] که می‌پرسد: "اگر حادثه‌ای برای شما روی دهد، سراغ فرزندتان را از کجا بگیریم؟" می‌فرماید: "در [[مدینه]]" <ref> الکافی، ج ۱، ص ۳۲۸، ح ۲؛ کتاب الغیبة (طوسی)، ص ۱۳۹؛ بحارالأنوار، ج ۵۱، ص۱۶۱، ح۱۱.</ref>.  
::::##'''[[کوه رضوی]]:''' برخی [[روایات]]، "[[کوه رضوی]]" در نزدیکی "[[مدینه]]" را پناهگاه و اقامتگاه [[امام زمان|امام عصر]] {{ع}} معرفی کرده‌اند که [[روایت]] زیر از آن جمله است: [[عبدالاعلی مولی آل سام]] می‌گوید: به همراه ابی [[عبدالله]] [ [[امام صادق]] {{ع}}]، از [[مدینه]] خارج شدیم. زمانی که به روحاء در اطراف [[مدینه]] رسیدیم، آن حضرت دقایقی نگاهش را به کوهی که در آن منطقه بود، دوخت و آن‌گاه فرمود: این کوه را می‌بینی؟ این کوه، "[[کوه رضوی|رضوی]]" نام دارد و از کوه‌های [[فارس]] است. چون ما را [[دوست]] داشت، [[خداوند]] آن را به سوی ما منتقل کرد. در آن، همه درخت‌های میوه‌دار وجود دارد و در دو مرحله، پناهگاهی خوب برای خائف [[امام زمان]] است. [[آگاه]] باش که برای [[صاحب]] این [[امر]] دو [[غیبت]] است که یکی از آنها کوتاه و دیگری بلند است<ref>کتاب الغیبه (طوسی)، ص ۱۰۳؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳، ح ۷.</ref>. در [[دعای ندبه]] نیز از این مکان نام برده شده است<ref>ر.ک: بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۱۰۸</ref>. [[یاقوت حموی]] در مورد منطقه "[[رضوی]]" می‌نویسد: [[رضوی]]، کوهی است میان "[[مکه]]" و "[[مدینه]]" در نزدیکی "[[ینبع]]" و دارای [[آب]] فراوان و درختان زیادی است. [[کیسانیه]]<ref>"کیسانیه" پیروان مختار بن ابوعبیده ثقفی بودند. او نخست برای پیشرفت کار خود دعوت به علی ابن الحسین {{ع}} سپس دعوت به محمد حنفیه می‌کرد. البته کار او مبتنی بر اعتقاد وی به اهل بیت نبود، بلکه می‌خواست از آن بهره‌برداری سیاسی کرده باشد و چون کارش بالا گرفت، خود دعوی دریافت وحی از خداوند کرد و عباراتی مسجع و مقفی دارای سجع و قافیه به تقلید [[قرآن]] به زبان می‌راند. (فرهنگ فرق اسلامی، ص ۳۷۳).</ref> می‌پندارند، که [[محمد بن حنفیه]] در آن جا زنده و مقیم است<ref>یاقوت حموی، مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ ه.ق، ج ۲، ص ۶۲۰.</ref>. گفتنی است در [[احادیث]] فراوانی، از "[[رضوی]]" یاد شده و از آن بسیار [[ستایش]] شده است<ref>ر.ک: بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۳۰۶؛ ج ۵۳، ص ۹۷.</ref>.
##'''[[کوه رضوی]]:''' برخی [[روایات]]، "[[کوه رضوی]]" در نزدیکی "[[مدینه]]" را پناهگاه و اقامتگاه [[امام زمان|امام عصر]] {{ع}} معرفی کرده‌اند که [[روایت]] زیر از آن جمله است: [[عبدالاعلی مولی آل سام]] می‌گوید: به همراه ابی [[عبدالله]] [ [[امام صادق]] {{ع}}]، از [[مدینه]] خارج شدیم. زمانی که به روحاء در اطراف [[مدینه]] رسیدیم، آن حضرت دقایقی نگاهش را به کوهی که در آن منطقه بود، دوخت و آن‌گاه فرمود: این کوه را می‌بینی؟ این کوه، "[[کوه رضوی|رضوی]]" نام دارد و از کوه‌های [[فارس]] است. چون ما را [[دوست]] داشت، [[خداوند]] آن را به سوی ما منتقل کرد. در آن، همه درخت‌های میوه‌دار وجود دارد و در دو مرحله، پناهگاهی خوب برای خائف [[امام زمان]] است. [[آگاه]] باش که برای [[صاحب]] این [[امر]] دو [[غیبت]] است که یکی از آنها کوتاه و دیگری بلند است<ref>کتاب الغیبه (طوسی)، ص ۱۰۳؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳، ح ۷.</ref>. در [[دعای ندبه]] نیز از این مکان نام برده شده است<ref>ر.ک: بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۱۰۸</ref>. [[یاقوت حموی]] در مورد منطقه "[[رضوی]]" می‌نویسد: [[رضوی]]، کوهی است میان "[[مکه]]" و "[[مدینه]]" در نزدیکی "[[ینبع]]" و دارای [[آب]] فراوان و درختان زیادی است. [[کیسانیه]]<ref>"کیسانیه" پیروان مختار بن ابوعبیده ثقفی بودند. او نخست برای پیشرفت کار خود دعوت به علی ابن الحسین {{ع}} سپس دعوت به محمد حنفیه می‌کرد. البته کار او مبتنی بر اعتقاد وی به اهل بیت نبود، بلکه می‌خواست از آن بهره‌برداری سیاسی کرده باشد و چون کارش بالا گرفت، خود دعوی دریافت وحی از خداوند کرد و عباراتی مسجع و مقفی دارای سجع و قافیه به تقلید [[قرآن]] به زبان می‌راند. (فرهنگ فرق اسلامی، ص ۳۷۳).</ref> می‌پندارند، که [[محمد بن حنفیه]] در آن جا زنده و مقیم است<ref>یاقوت حموی، مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ ه.ق، ج ۲، ص ۶۲۰.</ref>. گفتنی است در [[احادیث]] فراوانی، از "[[رضوی]]" یاد شده و از آن بسیار [[ستایش]] شده است<ref>ر.ک: بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۳۰۶؛ ج ۵۳، ص ۹۷.</ref>.
::::##'''[[ذی طوی]]:''' مکان دیگری که در [[روایات]] از آن به عنوان محل اقامت [[امام زمان|امام عصر]] {{ع}} یاد شده، "[[ذی طوی]]" است. [[ذی طوی]]، نام کوهی در اطراف "[[مکه]]" است. در روایتی که از [[امام محمد باقر]] {{ع}} [[نقل]] شده، چنین آمده است: [[صاحب]] این [[امر]] را در یکی از این دره‌ها غیبتی است. [در این حال، آن حضرت] با دست خود به [[ناحیه]] [[ذی طوی]] اشاره کرد<ref>کتاب الغیبه (نعمانی)، ص ۱۸۲</ref>. گفتنی است در [[دعای ندبه]] نیز به نام این مکان اشاره شده<ref>ر.ک: کتاب الغیبة ([[نعمانی]])، ص ۳۱۵؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۳۰۶، ح ۸۰ ص ۳۰۷، ح ۸۱.</ref> و در برخی [[روایات]]، از همین منطقه به عنوان محل تجمع [[یاران امام مهدی]] یاد شده است<ref>ر.ک: بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۱۰۸.</ref>.  
##'''[[ذی طوی]]:''' مکان دیگری که در [[روایات]] از آن به عنوان محل اقامت [[امام زمان|امام عصر]] {{ع}} یاد شده، "[[ذی طوی]]" است. [[ذی طوی]]، نام کوهی در اطراف "[[مکه]]" است. در روایتی که از [[امام محمد باقر]] {{ع}} [[نقل]] شده، چنین آمده است: [[صاحب]] این [[امر]] را در یکی از این دره‌ها غیبتی است. [در این حال، آن حضرت] با دست خود به [[ناحیه]] [[ذی طوی]] اشاره کرد<ref>کتاب الغیبه (نعمانی)، ص ۱۸۲</ref>. گفتنی است در [[دعای ندبه]] نیز به نام این مکان اشاره شده<ref>ر.ک: کتاب الغیبة ([[نعمانی]])، ص ۳۱۵؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۳۰۶، ح ۸۰ ص ۳۰۷، ح ۸۱.</ref> و در برخی [[روایات]]، از همین منطقه به عنوان محل تجمع [[یاران امام مهدی]] یاد شده است<ref>ر.ک: بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۱۰۸.</ref>.  
::::#'''در میان [[مردم]]:''' دسته سوم از [[روایات]] مانند دسته اول، از [[جایگاه]] و مکان خاصی نام نمی‌برند و از آنها استفاده می‌شود که [[امام مهدی]] {{ع}} به صورت ناشناس در میان [[مردم]] زندگی می‌کند. در روایتی که از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] شده است، در این زمینه، چنین می‌خوانیم: چگونه این [[مردم]]، این موضوع را [[انکار]] می‌کنند، که [[خداوند]] با حجتش همان گونه [[رفتار]] می‌کند که با [[یوسف]] [[رفتار]] کرد؟ همچنین چگونه [[انکار]] می‌کنند که [[صاحب]] مظلوم شما به همان که از حقش محروم شده و [[صاحب]] این [[امر]] [[حکومت]] است . در میان ایشان رفت و آمد می‌کند، در بازارهایشان راه می‌رود و بر فرش‌های آنها قدم می‌نهد، ولی او را نمی‌شناسند، تا زمانی که [[خداوند]] به او اجازه دهد که خودش را معرفی کند، چنان که به [[یوسف]] اجازه داد، آن زمان که برادرانش از او پرسیدند: " آیا تو [[یوسف]] هستی؟" پاسخ دهد که "آری، من [[یوسف]] هستم"<ref>کتاب الغیبه (نعمانی)، ص ۱۶۴، الکافی، ج ۱، صص ۳۳۶ و ۳۳۷، ح ۴</ref>.  
#'''در میان [[مردم]]:''' دسته سوم از [[روایات]] مانند دسته اول، از [[جایگاه]] و مکان خاصی نام نمی‌برند و از آنها استفاده می‌شود که [[امام مهدی]] {{ع}} به صورت ناشناس در میان [[مردم]] زندگی می‌کند. در روایتی که از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] شده است، در این زمینه، چنین می‌خوانیم: چگونه این [[مردم]]، این موضوع را [[انکار]] می‌کنند، که [[خداوند]] با حجتش همان گونه [[رفتار]] می‌کند که با [[یوسف]] [[رفتار]] کرد؟ همچنین چگونه [[انکار]] می‌کنند که [[صاحب]] مظلوم شما به همان که از حقش محروم شده و [[صاحب]] این [[امر]] [[حکومت]] است . در میان ایشان رفت و آمد می‌کند، در بازارهایشان راه می‌رود و بر فرش‌های آنها قدم می‌نهد، ولی او را نمی‌شناسند، تا زمانی که [[خداوند]] به او اجازه دهد که خودش را معرفی کند، چنان که به [[یوسف]] اجازه داد، آن زمان که برادرانش از او پرسیدند: " آیا تو [[یوسف]] هستی؟" پاسخ دهد که "آری، من [[یوسف]] هستم"<ref>کتاب الغیبه (نعمانی)، ص ۱۶۴، الکافی، ج ۱، صص ۳۳۶ و ۳۳۷، ح ۴</ref>.  
*حال این پرسش مطرح می‌شود که کدام یک از این سه دسته [[روایت]] قابل پذیرش هستند و آیا راهی برای جمع کردن میان آنها وجود دارد یا [[خیر]]؟
*حال این پرسش مطرح می‌شود که کدام یک از این سه دسته [[روایت]] قابل پذیرش هستند و آیا راهی برای جمع کردن میان آنها وجود دارد یا [[خیر]]؟
*به نظر می‌رسد میان این سه دسته [[روایت]]، تعارضی وجود ندارد و آن حضرت بسته به شرایط و موقعیت‌های مختلفی که پیش می‌آید، زندگی به صورت ناشناس در میان [[مردم]] و اقامت در مکان‌هایی چون "[[مدینه|مدینه منوره]]" یا دوری گزیدن از [[مردم]] و اقامت در مناطق دور از دسترس را [[انتخاب]] می‌کند. به بیان دیگر، بر اساس دومین معنایی که برای [[غیبت]] قابل تصور است؛ یعنی ناشناس بودن [[امام مهدی]] {{ع}}، آن حضرت، الزامی برای اقامت در محلی خاص یا دور از دسترس ندارد و می‌تواند به صورت طبیعی در میان [[مردم]] زندگی کند. البته ممکن است رعایت مصالحی دیگر، آن حضرت را وادار کند که بر اساس سفارش پدر بزرگوارشان، کوه‌ها و بیابان‌ها را اقامتگاه خود برگزیند. بدیهی است اگر قرار باشد آن حضرت به صورت ناشناس در میان [[مردم]] سد، مکان‌هایی چون "[[مدینه|مدینه منوره]]" در کنار قبر جد بزرگوارش، [[بهترین]] مکان خواهد بود»<ref>[[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی؛ ابراهیم]]، [[پرسش از موعود (کتاب)|پرسش از موعود]]، ص ۳۶-۴۲.</ref>.
*به نظر می‌رسد میان این سه دسته [[روایت]]، تعارضی وجود ندارد و آن حضرت بسته به شرایط و موقعیت‌های مختلفی که پیش می‌آید، زندگی به صورت ناشناس در میان [[مردم]] و اقامت در مکان‌هایی چون "[[مدینه|مدینه منوره]]" یا دوری گزیدن از [[مردم]] و اقامت در مناطق دور از دسترس را [[انتخاب]] می‌کند. به بیان دیگر، بر اساس دومین معنایی که برای [[غیبت]] قابل تصور است؛ یعنی ناشناس بودن [[امام مهدی]] {{ع}}، آن حضرت، الزامی برای اقامت در محلی خاص یا دور از دسترس ندارد و می‌تواند به صورت طبیعی در میان [[مردم]] زندگی کند. البته ممکن است رعایت مصالحی دیگر، آن حضرت را وادار کند که بر اساس سفارش پدر بزرگوارشان، کوه‌ها و بیابان‌ها را اقامتگاه خود برگزیند. بدیهی است اگر قرار باشد آن حضرت به صورت ناشناس در میان [[مردم]] سد، مکان‌هایی چون "[[مدینه|مدینه منوره]]" در کنار قبر جد بزرگوارش، [[بهترین]] مکان خواهد بود»<ref>[[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی؛ ابراهیم]]، [[پرسش از موعود (کتاب)|پرسش از موعود]]، ص ۳۶-۴۲.</ref>.
خط ۲۱۱: خط ۲۱۱:
| پاسخ = آقای '''[[مجتبی تونه‌ای]]'''، در کتاب ''«[[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]»'' در این‌باره گفته است:
| پاسخ = آقای '''[[مجتبی تونه‌ای]]'''، در کتاب ''«[[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]»'' در این‌باره گفته است:
*«از مسائلى که درباره [[امام زمان]] {{ع}} مطرح است، مکان و محل زندگى ایشان است. روایاتى که در این زمینه وجود دارد سه دسته‌اند:
*«از مسائلى که درباره [[امام زمان]] {{ع}} مطرح است، مکان و محل زندگى ایشان است. روایاتى که در این زمینه وجود دارد سه دسته‌اند:
::::#برخى از آن‌ها محل خاصى را تعیین نمى‌کند و [[جایگاه]] حضرت را در بیابان‌ها و کوه‌ها معرفى مى‌کند. از آن جمله، [[امام مهدی|حضرت مهدى]] {{ع}} به پسر مهزیار مى‌فرماید: "فرزند مهزیار! پدرم [[امام حسن]] {{ع}} از من [[پیمان]] گرفت... و [[فرمان]] داد که براى سکونت، کوه‌هاى سخت و سرزمین‌هاى خشک و دوردست را برگزینم"<ref>غیبة طوسى، ص ۲۶۶</ref>. این بخش از [[روایات]] گویاى آن است که حضرت از حوزه دسترسى [[مردم]] به دور است و به سختى و دشوارى زندگى مى‌کند و کسى از محل زندگى وى [[آگاه]] نیست.  
#برخى از آن‌ها محل خاصى را تعیین نمى‌کند و [[جایگاه]] حضرت را در بیابان‌ها و کوه‌ها معرفى مى‌کند. از آن جمله، [[امام مهدی|حضرت مهدى]] {{ع}} به پسر مهزیار مى‌فرماید: "فرزند مهزیار! پدرم [[امام حسن]] {{ع}} از من [[پیمان]] گرفت... و [[فرمان]] داد که براى سکونت، کوه‌هاى سخت و سرزمین‌هاى خشک و دوردست را برگزینم"<ref>غیبة طوسى، ص ۲۶۶</ref>. این بخش از [[روایات]] گویاى آن است که حضرت از حوزه دسترسى [[مردم]] به دور است و به سختى و دشوارى زندگى مى‌کند و کسى از محل زندگى وى [[آگاه]] نیست.  
::::#برخى [[روایات]]، منطقه خاصى را به‌عنوان محل سکونت آن حضرت نام مى‌برند و محدوده آن را نیز تعیین مى‌کنند:
#برخى [[روایات]]، منطقه خاصى را به‌عنوان محل سکونت آن حضرت نام مى‌برند و محدوده آن را نیز تعیین مى‌کنند:
::::##[[مدینه]] و پیرامون آن: ابى بصیر مى‌گوید از [[امام باقر]] {{ع}} شنیدم که فرمود: "[[صاحب الزمان]] را عزلت و غیبتى است که در آن، نیرومند است به سى نفرى که با حضرت هستند و وحشت و تنهایى را از وى دور مى‌کنند؛ و خوب جایگاهى است [[مدینه]]"<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳؛ اصول کافى، ج ۱، ص ۳۴۰. </ref>. [[روایت]] دیگرى است که مکان حضرت را کوه "[[رضوى]]" در اطراف [[مدینه]] نام مى‌برد. راوى مى‌گوید: "با [[امام صادق]] {{ع}} از [[مدینه]] خارج شدیم، به روحاء اطراف [[مدینه]] که رسیدیم، حضرت نگاهش را به کوهى دوخت و مدت زمانى ادامه داد. . . و فرمود: این کوه "رضوى" نام دارد. خوب پناهگاهى است براى خائف [[امام زمان]] {{ع}} در [[غیبت صغری]] و کبرى"<ref>غیبة طوسى، ص ۱۶۲. </ref>.  
##[[مدینه]] و پیرامون آن: ابى بصیر مى‌گوید از [[امام باقر]] {{ع}} شنیدم که فرمود: "[[صاحب الزمان]] را عزلت و غیبتى است که در آن، نیرومند است به سى نفرى که با حضرت هستند و وحشت و تنهایى را از وى دور مى‌کنند؛ و خوب جایگاهى است [[مدینه]]"<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳؛ اصول کافى، ج ۱، ص ۳۴۰. </ref>. [[روایت]] دیگرى است که مکان حضرت را کوه "[[رضوى]]" در اطراف [[مدینه]] نام مى‌برد. راوى مى‌گوید: "با [[امام صادق]] {{ع}} از [[مدینه]] خارج شدیم، به روحاء اطراف [[مدینه]] که رسیدیم، حضرت نگاهش را به کوهى دوخت و مدت زمانى ادامه داد. . . و فرمود: این کوه "رضوى" نام دارد. خوب پناهگاهى است براى خائف [[امام زمان]] {{ع}} در [[غیبت صغری]] و کبرى"<ref>غیبة طوسى، ص ۱۶۲. </ref>.  
::::##[[مکه]] و پیرامون آن: از برخى [[روایات]] استفاده مى‌شود که آن حضرت در مکانى به نام "[[ذی طوی]]" پیرامون [[مکه]] زندگى مى‌کند و از همان‌جا نیز همراه یارانش [[قیام]] خواهد کرد. [[امام باقر]] {{ع}} فرمود: "[[امام زمان]] {{ع}} را غیبتى است در بعضى از دره‌ها و اشاره کرد به منطقه ذى طوى"<ref>غیبة نعمانى، ص ۱۸۲. </ref>. در ادامه این [[روایت]] و [[روایات]] دیگر، محل [[ظهور]] و [[خروج]] آن حضرت و مرکز تجمع [[یاران]] و [[دوستان]] وى نیز، همین منطقه یاد شده است<ref>همان، ص ۳۱۵. </ref>.  
##[[مکه]] و پیرامون آن: از برخى [[روایات]] استفاده مى‌شود که آن حضرت در مکانى به نام "[[ذی طوی]]" پیرامون [[مکه]] زندگى مى‌کند و از همان‌جا نیز همراه یارانش [[قیام]] خواهد کرد. [[امام باقر]] {{ع}} فرمود: "[[امام زمان]] {{ع}} را غیبتى است در بعضى از دره‌ها و اشاره کرد به منطقه ذى طوى"<ref>غیبة نعمانى، ص ۱۸۲. </ref>. در ادامه این [[روایت]] و [[روایات]] دیگر، محل [[ظهور]] و [[خروج]] آن حضرت و مرکز تجمع [[یاران]] و [[دوستان]] وى نیز، همین منطقه یاد شده است<ref>همان، ص ۳۱۵. </ref>.  
::::#دسته سوم اخبارى است که مانند دسته اول، جایگاهى خاص را نام نمى‌برد، ولى از وى به‌عنوان فردى که با [[مردم]] حشر و نشر دارد و به گونه ناشناس زندگى مى‌کند، نام برده است. [[امام صادق]] {{ع}} مى‌فرماید: "[[صاحب الامر]] {{ع}} در میان [[مردم]] رفت‌وآمد مى‌کند، در بازار قدم مى‌زند، لکن او را نمى‌شناسند تا زمانى که [[خداوند]] به وى [[اذن]] دهد تا خود را معرفى کند... "<ref>همان، ص ۱۶۴. </ref>.  
#دسته سوم اخبارى است که مانند دسته اول، جایگاهى خاص را نام نمى‌برد، ولى از وى به‌عنوان فردى که با [[مردم]] حشر و نشر دارد و به گونه ناشناس زندگى مى‌کند، نام برده است. [[امام صادق]] {{ع}} مى‌فرماید: "[[صاحب الامر]] {{ع}} در میان [[مردم]] رفت‌وآمد مى‌کند، در بازار قدم مى‌زند، لکن او را نمى‌شناسند تا زمانى که [[خداوند]] به وى [[اذن]] دهد تا خود را معرفى کند... "<ref>همان، ص ۱۶۴. </ref>.  
::::::بین این سه دسته از [[روایات]]، تضاد و تنافى نیست و نام بردن مکانى خاص، با زندگى به شکل ناشناس قابل جمع است. [[انتخاب]] کوه‌ها و مکان‌هاى دست‌نیافتنى در حال [[ضرورت]] و نیاز نیز، امرى است طبیعى و موافق با اصل تقیّه<ref>چشم‌به‌راه مهدى، ص ۳۵۱. </ref>»<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۱۳.</ref>.
::::::بین این سه دسته از [[روایات]]، تضاد و تنافى نیست و نام بردن مکانى خاص، با زندگى به شکل ناشناس قابل جمع است. [[انتخاب]] کوه‌ها و مکان‌هاى دست‌نیافتنى در حال [[ضرورت]] و نیاز نیز، امرى است طبیعى و موافق با اصل تقیّه<ref>چشم‌به‌راه مهدى، ص ۳۵۱. </ref>»<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۱۳.</ref>.
*«"طوی" در لغت به‌معنای پیچیدن و درنوردیدن است<ref>معجم مقاییس اللغة، ج ۳، ص ۴۳۰.</ref>. "[[ذی طوی]]" نام منطقه‌ای است در یک فرسخی [[مکه]] که داخل [[حرم]] قرار دارد<ref>مجمع البحرین، ج ۱، ص ۲۷۹.</ref> و طبق برخی [[روایات]]، [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} در آن‌جا زندگی می‌کند و از همان‌جا نیز همراه یارانش [[قیام]] خواهد کرد. در برخی [[روایات]]، محل [[ظهور]] و [[خروج]] آن حضرت و مرکز تجمع [[یاران]] و [[دوستان]] وی نیز، همین منطقه یاد شده است<ref>غیبة نعمانی، ص ۱۸۲.</ref>. در روایتی آمده است که: "[[هنگام ظهور]] [[امام]] [[قائم]] {{ع}} آن حضرت قبل از آن‌که کنار [[کعبه]] برود و صدای خود را بلند کرده و به جهانیان برساند، در این مکان در [[انتظار]] ٣١٣ نفر از [[یاران]] خاصش توقف می‌کند، تا این‌که آن‌ها می‌آیند و به آن حضرت می‌پیوندند..."<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۴.</ref>. در [[دعای ندبه]] هم می‌خوانیم: {{عربی|"لَيْتَ شِعْرِي أَيْنَ اسْتَقَرَّتْ بِكَ النَّوَى، بَلْ أَيُّ أَرْضٍ تُقِلُّكَ أَوْ ثَرَى أَ بِرَضْوَى أَمْ غَيْرِهَا أَمْ ذِي طُوًى..."}}<ref>مفاتیح الجنان، دعای ندبه.</ref>.ای کاش می‌دانستم که کجا دل‌ها به [[ظهور]]، آرام و قرار خواهد یافت، در کدامین سرزمین اقامت داری‌؟ در سرزمین "[[رضوی]]" یا غیر آن، یا در دیار "[[ذی طوی]]" مسکن کرده‌ای‌؟  
*«"طوی" در لغت به‌معنای پیچیدن و درنوردیدن است<ref>معجم مقاییس اللغة، ج ۳، ص ۴۳۰.</ref>. "[[ذی طوی]]" نام منطقه‌ای است در یک فرسخی [[مکه]] که داخل [[حرم]] قرار دارد<ref>مجمع البحرین، ج ۱، ص ۲۷۹.</ref> و طبق برخی [[روایات]]، [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} در آن‌جا زندگی می‌کند و از همان‌جا نیز همراه یارانش [[قیام]] خواهد کرد. در برخی [[روایات]]، محل [[ظهور]] و [[خروج]] آن حضرت و مرکز تجمع [[یاران]] و [[دوستان]] وی نیز، همین منطقه یاد شده است<ref>غیبة نعمانی، ص ۱۸۲.</ref>. در روایتی آمده است که: "[[هنگام ظهور]] [[امام]] [[قائم]] {{ع}} آن حضرت قبل از آن‌که کنار [[کعبه]] برود و صدای خود را بلند کرده و به جهانیان برساند، در این مکان در [[انتظار]] ٣١٣ نفر از [[یاران]] خاصش توقف می‌کند، تا این‌که آن‌ها می‌آیند و به آن حضرت می‌پیوندند..."<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۴.</ref>. در [[دعای ندبه]] هم می‌خوانیم: {{عربی|"لَيْتَ شِعْرِي أَيْنَ اسْتَقَرَّتْ بِكَ النَّوَى، بَلْ أَيُّ أَرْضٍ تُقِلُّكَ أَوْ ثَرَى أَ بِرَضْوَى أَمْ غَيْرِهَا أَمْ ذِي طُوًى..."}}<ref>مفاتیح الجنان، دعای ندبه.</ref>.ای کاش می‌دانستم که کجا دل‌ها به [[ظهور]]، آرام و قرار خواهد یافت، در کدامین سرزمین اقامت داری‌؟ در سرزمین "[[رضوی]]" یا غیر آن، یا در دیار "[[ذی طوی]]" مسکن کرده‌ای‌؟  
۴۱۵٬۰۷۸

ویرایش