نظریه نصب الهی امام در قرن نهم هجری: تفاوت میان نسخه‌ها

<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[نصب الهی امام (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>

==مقدمه==

[[نصب الهی امام]]، آموزه‌ای است که [[متکلمان امامیه]] در هر دوران تلاش کرده‌اند آن را [[اثبات]] کنند. آثار به جای‌مانده از علمای [[اثناعشر]]، چون [[فاضل مقداد]]<ref>ابوعبداللّه مقداد بن عبداللّه سیوری، مشهور به فاضل مقداد و فاضل سیوری، از بزرگان و متکلمان مشهور امامیه در قرن نهم است. وی در علوم مختلف، به‌خصوص در علم کلام تخصص داشت. ایشان حیات علمی خود را در شهر نجف اشرف گذراند و آثاری چون اللوامع الالهیه فی المباحث الکلامیة و النافع یوم الحشر را نگاشت. او در نجف اشرف در سال ۸۲۶ قمری وفات یافت (برای مطالعه بیشتر، ر.ک: جعفر سبحانی و دیگران، معجم طبقات المتکلمین، ج۳، ص۲۴۶- ۲۴۸).</ref>، [[نجم الدین رازی]]<ref>خضر بن محمد حبلرودی، متکلم و فقیه شیعی در قرن نهم هجری قمری، ملقب به نجم‌الدین است. زادگاهش منطقه فیروزکوه است. حبلرودی در شیراز از شمس الدین محمد، فرزند میر سیدشریف جرجانی، علوم معقول را فرا گرفت، سپس عازم عراق شد و مدتی نزد علمای حله شاگردی نموده، به نجف رفت و تا پایان عمر در آنجا به تألیف و تدریس پرداخت. او همچنین کتابدار کتابخانه حرم امام علی{{ع}} نیز بوده است. وفات او حدود سال ۸۵۰ قمری است (برای مطالعه بیشتر، ر.ک: جعفر سبحانی و دیگران، معجم طبقات المتکلمین، ج۳، ص۲۰۰-۲۰۱).</ref>، [[نباطی بیاضی]]<ref>ابو محمد علی بن یونس نباطی بیاضی، عالمی فاضل و متکلم و در عین حال، ادیبی فرزانه و شاعر و از اهالی جبل عامل لبنان بوده است. از جمله آثار وی الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم درباره اثبات واجب تعالی، صفات حق تعالی، نبوت و امامت است. او دیوان شعر هم دارد که بیشتر در مدح ائمه و اهل بیت{{عم}} و ولایت آنها می‌باشد. مرحوم بیاضی در حدود ۷۰ سالگی در سال ۸۷۷ هجری قمری در همان محل ولادتش، یعنی شهر نباطیّه از جبل عامل لبنان از دنیا رفت (برای مطالعه بیشتر، ر.ک: جعفر سبحانی و دیگران، معجم طبقات المتکلمین، ج۳، ص۲۲۳-۲۲۵).</ref> و [[ضیاء الدین جرجانی]]<ref>ضیاء الدین جرجانی از علمای امامیه قرن نهم است. درباره تاریخ ولادت، وفات و حیات علمی او اطلاعات چندانی در دست نیست؛ اما از آثارش بر می‌آید که در اصول و عقائد شیعی عالمی متبحر و به عقاید فرقه‌های دیگر آگاه بوده است. رسائل او با عنوان رسائل فارسی جرجانی به چاپ رسیده است (برای مطالعه بیشتر، ر.ک: جعفر سبحانی و دیگران، معجم طبقات المتکلمین، ج۳، ص۲۱۶-۲۱۷).</ref> در [[قرن نهم]] نیز تأییدی بر سخن یاد شده است<ref>[[سید احمد حسینی|حسینی، سید احمد]]، [[نظریه نصب الهی امام معصوم در تاریخ تفکر امامیه (کتاب)|نظریه نصب الهی امام معصوم در تاریخ تفکر امامیه]]، ص ۴۶۳.</ref>.

==[[تعریف امام]] و [[امامت]] و [[الهی]] بودن این [[منصب]]==

دیدگاه بزرگان [[امامیه]] درباره [[الهی بودن منصب امامت]] در این دوران روشن شد. بنابراین [[امام]] کسی خواهد بود که [[خداوند]] وی را برای این [[منصب]] برگزیند. [[متکلمان شیعی]] درباره اینکه [[مردم]] چگونه می‌توانند چنین امامی را بشناسند، [[نص]] وارده از سوی [[خداوند]]، [[رسول]] و [[امام]] سابق، همچنین انجام [[معجزه]] را معرفی کرده‌اند. این سخنان نیز تأییدی بر انتساب [[اعتقاد به امامت]] [[الهی]] به این [[متکلمان]] است.

طبق گفته [[فاضل مقداد]]، [[امامیه]] در این مطلب اتفاق دارند که سخن [[باری تعالی]]، [[رسول خدا]]{{صل}} و یا [[امام]] سابق، در [[تعیین امام]] کافی است<ref>ر.ک: فاضل مقداد، اللوامع الاهیه فی مباحث الکلامیه، ص۳۲۳؛ همو، الانوار الجلالیه فی شرح الفصول النصیریه، ص۱۵۹.</ref>. البته این [[نص]] باید جلی و روشن باشد<ref>ر.ک: فاضل مقداد، اللوامع الاهیه فی مباحث الکلامیه، ۳۲۳. نص جلی آن است که دلالتش بر امامت شخص مورد نظر روشن است و به قرینه و استدلال نیازی ندارد؛ اما نص خفی آن است که دلالت بر امامت آن شخص به کمک قراین و استدلال ممکن است علی بن حسین الشریف المرتضی، الشافی فی الامامه، ج۲، ص۶۷؛ ر.ک: محمد بن حسن طوسی، تلخیص الشافی، ج۲، ص۴۵-۴۶؛ فاضل مقداد، اللوامع الالهیه فی مباحث الکلامیه، ص۳۳۵ و ۳۳۷؛ همو، الانوار الجلالیه فی شرح الفصول النصیریه، ص۱۶۰).</ref>. وی [[معتقد]] است: این [[نص]]، ممکن است نصِ فعلیِ [[الهی]] باشد که مصداقش همان دادن توان [[معجزه]] به [[امام]] است؛ همچنین ممکن است [[نص]] فعلیِ [[پیامبر اعظم]]{{صل}} و یا [[نص]] فعلیِ [[امام]] سابق باشد که همان انجام افعالی است که بر [[امامت]] دیگری اشاره دارد<ref>ر.ک: فاضل مقداد، الانوار الجلالیه فی شرح الفصول النصیریه، ص۱۶۰؛ ر.ک: همو، اللوامع الاهیه فی مباحث الکلامیه، ص۳۳۴.</ref>.

مرحوم بیاضی در بیان [[باور]] [[امامیه]] می‌گوید: “آنها کسانی هستند که معتقدند [[امامت]] از طریق [[نص]] ثابت می‌شود”<ref>ر.ک: علی بن یونس نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ج۱، ص۶۵.</ref>. وی همچنین [[ظهور]] [[معجزه]] از سوی [[مدعی امامت]] را [[نص الهی]] بر [[امامت]] شخص می‌داند<ref>ر.ک: علی بن یونس نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ج۱، ص۹۴.</ref>.

====[[ادله نقلی]]====

مرحوم بیاضی همچنین به [[آیات]] ۱۲۸ و ۱۵۴ [[سوره آل‌عمران]] هم که قبلاً مورد [[تمسک]] [[علامه حلی]] بود، [[استدلال]] کرده است<ref>ر.ک: علی بن یونس نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ج۱، ص۷۴.</ref>.

بیشتر [[ادله]] نقلیِ [[متکلمان]] در این موضوع، به [[امامت امیر مؤمنان]]{{ع}} اختصاص دارد.

مرحوم بیاضی به [[آیه]] اول [[سوره]] “معارج<ref>{{متن قرآن|سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ}} «خواهنده‌ای عذابی رخ‌دهنده را خواست» سوره معارج، آیه ۱.</ref>“ و حکایت [[حارث]] بن نعمان استناد کرده است. مطابق [[نقل]]، پس از [[جریان غدیر]] و معرفی [[امیر مؤمنان]]{{ع}} به عنوان [[امام]] و [[خلیفه]] و پس از اینکه [[رسول خدا]]{{صل}} این امر را [[فرمان الهی]] خواند، شخصی به نام [[حارث]] تاب نیاورد و از [[خداوند]] خواست که او را [[عذاب]] کند؛ البته اگر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در ادعایش بر [[الهی]] بودن این جریان صادق باشد! لحظاتی نگذشت که به [[کیفر الهی]] از [[دنیا]] رفت. سپس [[آیه]] اول [[سوره معارج]] نازل گشت<ref>ر.ک: علی بن یونس نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ج۱، ص۳۱۳.</ref>.