امامت از دیدگاه غلات: تفاوت میان نسخه‌ها

آنچه در میان گروه‌ها و محافل مختلف [[غلات شیعه]] در سده‌های نخستین جلب‌نظر می‌کند، صورت‌پردازی تاریخی‌متناسب با [[اعتقادات]] در میان آنان است‌. در این تاریخ‌نگری [[اعتقادی]] طبعاً اسطوره‌ای‌، موضوع امامت‌، محوری‌ترین جایگاه را در «[[تاریخ]] مقدس‌» از آن خود کرده است‌؛ ادوار پیش از «تاریخ‌» و پس از «تاریخ‌» در این تاریخ‌نگری [[مقدس]] نقش اساسی را داراست‌؛ به طوری که از یک سو تصویری که [[غلات]] از عالم پیش از این [[جهان]] عرضه می‌کرده‌اند و نقشی که برای [[امامان]]{{عم}} در آن می‌یافته‌اند، با اندیشه آنان درباره خدا و نحوه [[ظهور]] [[اسماء]] و [[صفات ]][[باری تعالی]] و تجلی [[نور]] [[الهی]] در [[مخلوقات]] متناسب است‌؛ از سوی دیگر تصویرپردازی غلات از مراحل بعد از «تاریخ‌» که در موضوع [[رجعت]] خود را نشان می‌دهد، چنانکه می‌دانیم یکی از محوری‌ترین اندیشه‌های غلات را می‌سازد. منظر آخرت‌شناسی غلات‌، [[هدف]] و [[غایت]] تاریخ و جهان و انسان را نشان می‌دهد و در واقع [[فلسفه]] [[تاریخ]] را تبیین می‌کند. تاریخ در کنار روشنی‌های خود که همانا زنجیره [[هدایت‌]] [[انبیا]] و اوصیای ایشان است‌، شاهد ظلمت‌ها و تاریکی‌هایی است که به سبب دوری از محور [[هدایت]] انبیا و اوصیای آنان‌، ایجاد شده است و در نهایت‌، در پس تاریخ‌، نور بر [[ظلمت]] چیره می‌شود و جهان را [[نورانیت]] فرامی‌گیرد. در این [[تفکر]] [[ثنویت]] اندیش‌، مفاهیم مهدویت‌، [[غیبت]] و رجعت حتی گاه مستند به سنت‌های [[اسلامی]] بالیده و فربه شده است‌. [[مهدویت]] در [[اندیشه]] [[غُلات]] شیعه‌، [[وظیفه]] نهایی زنجیره [[انبیا]] و [[اوصیا]] و [[امامان]]{{عم}} را برعهده دارد و از این رو، محوریت [[اندیشه امامت]] را می‌توان در این بخش از تصویر پردازی اسطوره‌ای و ایدئولوژیک [[غلات]] از [[تاریخ]] باز یافت‌. غلات همچنین در منظومه [[دینی]] خود و در تحلیل [[باطنی]] خود از شریعت‌، دیگر بار نقش اساسی را برای [[امامت]] قائل می‌شده‌اند و اندیشه [[اباحی]] آنان درست در [[ارتباط]] مستقیم با منظری بود که نسبت به موضوع امامت داشتند. اساساً برای غلات جوهره [[ایمان]] چیزی جز «معرفت‌» نبود و مراد از [[معرفت]] نیز [[شناخت]] [[امام]] بود؛ چه‌، آنان [[معتقد]] بودند که شناخت صحیح نسبت به [[خداوند]]، در گرو معرفت [[حقیقت امامت]] است‌. طبعاً در این منظومه [[فکری]] جایگاه ایمان و [[کفر]] نیز نسبت به امام در نظر گرفته می‌شد.

روشن است که بررسی اندیشه امامت در میان تمامی‌گروه‌های [[غُلات شیعه]] در یک مقاله امکان‌پذیر نیست‌، ولی توجه به یک نکته تصویر روشن‌تری از [[غلات]] به دست خواهد داد و آن اینکه اگرچه غلات اصولاً از تنوع بسیاری برخوردار بوده‌اند و می‌توان در میان محافل [[شیعی]] [[کوفه]] و سپس شهرهای دیگر [[اسلامی]] از جمله [[بغداد]]، از طیفهای گوناگونی از [[غُلات شیعه]] [[سخن]] گفت‌، ولی این گروه‌ها عمدتاً از ماهیت [[فکری]] و [[دینی]] مشابهی برخوردار بوده‌اند، چندان‌که می‌توان خطی مشخص از غلات [[کیسانی]] و حتی شاید پیش از آن [[سبائیه]] و سپس غلات شیعی [[عباسی]] و گروه‌های وابسته به آنان از یک سو و غلات [[علوی]] از دیگر سو تا غلات نیمه قرن ۲ق که به محافل [[امامیه]] نزدیک بوده‌اند و گروه عمده آنان یعنی خطابیه‌، پس از انشعاب از امامیه‌، زمینه را برای [[اسماعیلیه]] و [[قرامطه]] فراهم کردند و نیز تا غلات نیمه اول قرن ۳ق که به ویژه پس از برخی تحولات و دگرگونی‌های دینی و فکری که تحت تأثیر شرایط [[تاریخی]] ایجاد شد، خود را در [[فرقه]] [[غالیانه]] نصیریه که هم اینک نیز [[پیروان]] بسیاری دارد، باز یافتند، ترسیم کرد و به [[درستی]] [[تحول]] تاریخی [[عقاید]] و باورهای غالیانه آنان را نشان داد. حتی می‌توان تأثیر عقاید غلات را در صوفیانی نزدیک به محافل امامی چون [[حلاج]] و یا در قرنهای بعدی در فرقه‌های [[حروفیه]] و جز آن ملاحظه کرد.