←معنا‌شناسی
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
|||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
[[دعا]] در لغت به معنای خواستن چیزی به وسیلۀ صدا کردن و جلب توجه کسی است که او را صدا می‌‌زند؛ اما از دیگر معانی [[دعا]] [[ترغیب]]، [[تشویق]]، [[استغاثه]] و [[تضرع]] است. | [[دعا]] در لغت به معنای خواستن چیزی به وسیلۀ صدا کردن و جلب توجه کسی است که او را صدا می‌‌زند؛ اما از دیگر معانی [[دعا]] [[ترغیب]]، [[تشویق]]، [[استغاثه]] و [[تضرع]] است. | ||
[[دعا]] در اصطلاح به معنای روی آوردن به [[خدا]] و درخواست از او با حالت [[خضوع]]، [[تضرع]] و نیز درخواست زیردست از [[مقام]] بالاتر | دعا را در اصطلاح [[شرعی]] به معنای روی آوردن به خداوند و درخواست از او با حالت خضوع دانسته‌اند. البته گاه از باب مجاز به صرف [[تمجید]] و [[ستایش خداوند]] نیز «دعا» گفته شده است؛ چه [[انسان]] در کنار آن درخواست خود را [[یادآوری]] کند و چه نکند<ref>فیض کاشانی، محسن، التحفة السنیة، ص۲۵.</ref>. [[ابواسحاق]] معتقد است دعا و درخواست از خداوند بر سه گونه است: گونه نخست، بیان [[توحید]] و [[ثنای الهی]] است؛ چنان که گویند {{متن حدیث|يَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ}}. گونه دوم درخواست [[بخشش]] و [[رحمت]] از [[خداوند]] است؛ چنان‌که گویند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ اغْفِرْلَنا}}. گونه سوم درخواست بهره [[دنیایی]] است؛ چنان‌که می‌گویند: {{متن حدیث|اللهم ارزقنی مالا و ولدا}}. به تمام این گونه‌ها [[دعا]] گفته میشود؛ زیرا [[انسان]] در آغاز درخواست خود می‌گوید: {{متن حدیث|يَا اللَّهُ يَا رَبِّ يَا رَحْمَانُ}}<ref>لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۷.</ref>. بر این اساس در معنای اصطلاحی دعا، مفهوم لغوی آن، یعنی درخواست و [[طلب]]، لحاظ شده است؛ با این تفاوت که اولاً مخاطب دعا در معنای لغوی عام است و شامل انسان‌هایی برابر یا [[برتر]] از [[داعی]] است؛ در حالی که مخاطب دعا در مفهوم اصطلاحی تنها خداوند است. ثانیاً در مفهوم لغوی دعا، [[کرنش]] و [[خضوع]] داعی لحاظ نشده است؛ چنان که درخواست از مخاطب برابر، ضرورتاً با کرنش همراه نیست؛ اما در مفهوم اصطلاحی دعا، کرنش و خضوع در برابر خداوند لحاظ شده است. | ||
با توجه به اینکه مفهوم «درخواست» در معنای اصطلاحی دعا لحاظ شده است، جواز کاربرد دعا در [[نعمت]] و ثنای الهی، کاملاً منطقی است<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[دعا - نصیری (مقاله)| مقاله «دعا»]]، [[دانشنامه امام علی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۴، ص ۳۱۸.</ref>. | |||
و نیز گفته شده است: [[دعا]] در اصطلاح نیز به معنای روی آوردن به [[خدا]] و درخواست از او با حالت [[خضوع]]، [[تضرع]] و [[ابتهال]]<ref>التحفة السنیه، ص۱۴۶؛ کشاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص ۷۸۵، "دعاء".</ref> و نیز درخواست زیردست از [[مقام]] بالاتر برای انجام کاری، همراه با [[خضوع]] و [[تواضع]] است<ref>عدة‌الداعی، ص ۹.</ref>. بر این اساس، در مفهوم لغوی [[دعا]]، کرنش و [[خضوع]] [[داعی]] لحاظ نشده، در حالی که در مفهوم اصطلاحی، کرنش و [[خضوع]]، از مقومات [[دعا]] به شمار می‌رود. | |||
[[دعا]] و [[دعوت]] در [[حقیقت]] جلب توجه مدعوّ به [[داعی]] است که غالباً با لفظ و گاهی نیز با اشاره صورت می‌گیرد، بنابراین، مدعوّ باید [[قدرت]] [[استجابت دعا]] را داشته باشد تا بتواند خواسته دعاکننده را تأمین کند، ازاین‌رو برخی، [[خواندن]] موجود بی‌درک و [[شعور]] را که نمی‌تواند خواسته دعاکننده را برآوَرَد ـ هر چند صورت [[دعا]] داشته باشد ـ دعای [[حقیقی]] ندانسته‌اند<ref>نک: المیزان، ج ۱۱، ص۳۱۷.</ref>. | |||
[[دعا]] گاهی به سود دیگران است که از آن به "دعای له" یاد میشود و گاهی به زیان آنان است که "دعای علیه" یا "نفرین" نامیده میشود و [[لعن]]، مصداقی از آن است<ref>مفردات، ص ۷۴۱، "لعن"؛ لغت‌نامه، ج۱۳، ص۲۰۰۰۷؛ فرهنگ سخن، ج۸، ص۷۸۸۸، "نفرین".</ref>.<ref>[[محمد سحرخوان|سحرخوان، محمد]] و [[حسین علی یوسف‌زاده|یوسف‌زاده، حسین علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳]].</ref> | |||
کلمۀ (دعو) و مشتقات آن ۱۲۲ بار در [[قرآن کریم]] آمده است، برخی از آنها به معنای لغوی [[دعا]] اشاره دارند؛ مانند [[آیه]] {{متن قرآن|لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضًا}}<ref>«پیامبر را میان خویش چنان فرا نخوانید که یکدیگر را فرا می‌خوانید» سوره نور، آیه ۶۳.</ref> و در مواردی نیز به معنای اصطلاحی آمده است مانند آیۀ {{متن قرآن|وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ}}<ref>«و پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا پاسختان دهم» سوره غافر، آیه ۶۰.</ref>.<ref>ر.ک: ر.ک: [[محمد سحرخوان|سحرخوان، محمد]] و [[حسین علی یوسف‌زاده|یوسف‌زاده، حسین علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۹۹ ـ ۱۰۰.</ref> | کلمۀ (دعو) و مشتقات آن ۱۲۲ بار در [[قرآن کریم]] آمده است، برخی از آنها به معنای لغوی [[دعا]] اشاره دارند؛ مانند [[آیه]] {{متن قرآن|لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضًا}}<ref>«پیامبر را میان خویش چنان فرا نخوانید که یکدیگر را فرا می‌خوانید» سوره نور، آیه ۶۳.</ref> و در مواردی نیز به معنای اصطلاحی آمده است مانند آیۀ {{متن قرآن|وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ}}<ref>«و پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا پاسختان دهم» سوره غافر، آیه ۶۰.</ref>.<ref>ر.ک: ر.ک: [[محمد سحرخوان|سحرخوان، محمد]] و [[حسین علی یوسف‌زاده|یوسف‌زاده، حسین علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۹۹ ـ ۱۰۰.</ref> | ||