تجارت: تفاوت میان نسخه‌ها

تجارت (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۴ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۳۰

۲٬۴۰۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۴ آوریل ۲۰۲۲

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{نبوت}}
 <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[تجارت در قرآن]] - [[تجارت در حدیث]] - [[تجارت در کلام اسلامی]]</div>
+<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[تجارت در قرآن]]</div>
 ==مقدمه==
-#{{متن قرآن|قُلْ إِنْ كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ}}<ref>«بگو اگر پدرانتان و فرزندانتان و برادرانتان و همسرانتان و دودمانتان و دارایی‌هایی که  به دست آورده‌اید و تجارتی که از کساد آن بیم دارید و خانه‌هایی که می‌پسندید از خداوند و پیامبرش و جهاد در راه او نزد شما دوست‌داشتنی‌تر است پس چشم به راه باشید تا خداوند» سوره توبه، آیه ۲۴.</ref>
+[[تجارت]] در لغت به معنای [[خرید و فروش]] و نیز خریدن کالا به [[انگیزه]] فروختن آن با بهای بیشتر، همچنین به‌کارگیری [[سرمایه]] به منظور [[سود]] بردن، آمده است<ref>لسان العرب، تاج العروس و مجمع البحرین/ واژه «تجر»</ref>. واژه تجارت، مصدر و به قولی اسم مصدر است که در اصل، دلالت بر [[حرفه]] [[بازرگانی]] دارد و تاجر و بازرگان به کسی گفته می‏‌شود که [[داد و ستد]] را حرفه خود ساخته است.
-#{{متن قرآن|وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انْفَضُّوا إِلَيْهَا وَتَرَكُوكَ قَائِمًا قُلْ مَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ وَاللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ}}<ref>«و چون داد و ستد یا سرگرمی‌یی ببینند، بدان سو شتاب می‌آورند و تو را ایستاده  رها می‌کنند؛ بگو: آنچه نزد خداوند است از سرگرمی و داد و ستد، نکوتر است و خداوند بهترین روزی‌دهندگان است» سوره جمعه، آیه ۱۱.</ref>
-==نکات==
+عنوان تجارت در کلمات [[فقها]] در هر سه معنای اشاره شده در شناسه به کار رفته، ولی معنای سوم (معاوضه به قصد سود بردن) موافق عرف و لغت و [[کلام]] [[مفسران]] و [[روایات]] وارد شده در [[ستایش]] و [[ترغیب]] تجارت، دانسته شده است. چنان‏که مراد از تجارت در مسئله تعلّق [[زکات]] به [[مال]] التّجاره در باب زکات، همین معنا است. <ref>مفتاح الکرامة ۸/ ۵ ـ ۶؛ جواهر الکلام ۲۲/ ۴ ـ ۶.</ref> از این‌‏رو، برخی فقها قصد کسب و سود بردن را در تحقّق تجارت لازم دانسته‏اند. <ref>مسالک‏ الافهام ۳/ ۱۱۷.</ref> در مقابل، برخی دیگر آن را نپذیرفته و گفته‏‌اند: مراد فقها از تعریف تجارت در بحث زکات، تعریف و تحدید موضوع [[حکم شرعی]] ـ یعنی فردی از افراد تجارت به عنوان متعلّق حکم شرعی ([[استحباب]] [[زکات]]) ـ است نه تعریف و تحدید خود تجارت.<ref>جواهر الکلام ۲۲/ ۵ ـ ۶.</ref>
-در این دو [[آیه]] مطالب زیر به دست می‌آید:
-#علاقه به تجارت در حد ترجیح آن بر [[خدا]] و [[رسول]] و [[جهاد]] در راه [[خداوند]] سبب [[فسق]] [[انسان]]، و [[محرومیت از هدایت الهی]]: {{متن قرآن|وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ}}<ref>«این (روش) نزدیک‌تر است به اینکه گواهی دادن را درست به جای آورند یا بترسند که سوگندهایی جایگزین سوگندهای آنان شود و از خداوند پروا کنید و گوش فرا دهید و خداوند گروه نافرمانان را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۱۰۸.</ref>» و در پی دارنده تهدید [[خداوند]] اعلان شده است: {{متن قرآن|فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ}}<ref>«بگو اگر پدرانتان و فرزندانتان و برادرانتان و همسرانتان و دودمانتان و دارایی‌هایی که  به دست آورده‌اید و تجارتی که از کساد آن بیم دارید و خانه‌هایی که می‌پسندید از خداوند و پیامبرش و جهاد در راه او نزد شما دوست‌داشتنی‌تر است پس چشم به راه باشید تا خداوند» سوره توبه، آیه ۲۴.</ref>
-#[[مسلمانان]] [[صدر اسلام]] از سوی [[خداوند]] به سبب ترک [[پیامبر]] در حال ایراد خطبه‌های [[نماز]] برای تجارت و یا تماشای [[لهو]] [[نکوهش]] شده‌اند. {{متن قرآن|وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انْفَضُّوا إِلَيْهَا وَتَرَكُوكَ قَائِمًا قُلْ مَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ}}<ref>«و چون داد و ستد یا سرگرمی‌یی ببینند، بدان سو شتاب می‌آورند و تو را ایستاده  رها می‌کنند؛ بگو: آنچه نزد خداوند است از سرگرمی و داد و ستد، نکوتر است و خداوند بهترین روزی‌دهندگان است» سوره جمعه، آیه ۱۱.</ref><ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۲۷۵.</ref>.
-==بیع==
+برخی فقها [[آیه کریمه]] {{متن قرآن|إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ}}<ref>«مگر داد و ستدی با رضای خودتان باشد» سوره نساء، آیه ۲۹.</ref> را ناظر به معنای دوم تجارت، یعنی مطلق کسب و معاوضه ـ که شامل انواع کسب‌ها و معاوضات نظیر اجاره، [[صلح]] و غیر آن می‏‌شود ـ دانسته‌‏اند. <ref>جواهرالکلام ۲۲/ ۴ ـ ۵.</ref>
-از [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا}}<ref>«در حالی که خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است» سوره بقره، آیه ۲۷۵.</ref> فهمیده می‌شود که [[ربا]] و بیع دو نوع عمل[[اقتصادی]] است. که یکی را [[شارع]] [[تحریم]] کرده و دیگری را تحلیل فرموده است.[[ربا]] بیع نیست و بیع ربا نیست، هر کدام نوعی عمل[[اقتصادی]] است.ربا اسم زیاده است نه اسم بیع ربوی<ref>مسأله ربا، ص۲۳۸.</ref>. بیع اجراء صیغه نیست، عمل معاوضه است <ref>مسأله ربا، ص۲۶۹.</ref>.
-بیع، تملیک است و [[اخراج]] از ملکیت خود و داخل کردن در ملکیت غیر<ref>مسأله ربا، ص۷۰.</ref>. این است که جنسی را به مثل خودش ولی با زیاده [[خرید و فروش]] کنند. اگر جنس با برابر خودش [[معامله]] شود جایز است ولی با زیاده اگر معامله شود، این البته [[قرض]] نیست، بیع و معامله است ولی معامله ربوی است و جایز نیست، [[حرام]] است<ref>مسأله ربا، ص۷۷.</ref>.
+برخی فقها در [[کتب فقهی]]، برای عنوان تجارت یا متاجر بابی مستقل تأسیس کرده و [[احکام]] کسب‌ها به نحو کلّی و خصوص بیع و انواع آن را به تفصیل در ذیل آن آورده‌‏اند و برای دیگر کسب‌ها مانند اجاره و مزارعه بابی مستقل قرار داده‌‏اند.
-[[حقیقت]] بیع عبارت است از نوعی کار که آن کار عبارت است از [[تصدی]] توزیع<ref>مسأله ربا، ص۹۹.</ref>.
+بعضی، عنوان مکاسب یا مکاسب و متاجر را جایگزین [[تجارت]] و متاجر کرده و در ذیل آن از [[احکام]] کسب‌ها و نیز [[آداب]] تجارت، [[سخن]] گفته‌‏اند؛ سپس برای انواع کسب‌ها همچون بیع، اجاره، مزارعه و [[مضاربه]]، بابی مستقل منعقد کرده و هریک از ابواب یاد شده را زیر مجموعه عنوان مکاسب یا مکاسب و متاجر قرار داده‏‌اند.
-بیع عبارت است از نوعی کار و [[سرمایه]] که هرگز سود ندارد<ref>مسأله ربا، ص۱۰۹.</ref>.
+البتّه [[اختلاف]] در چینش و ساماندهی باب‌های مرتبط با انواع کسب‌ها، خلط مباحث آنها را نیز درپی داشته است؛ از این‏رو، بعضی گفته‌‏اند: بهتر آن است که برای مطلق کسب، بابی مستقل منظور و احکام و آداب کلّی کسب‌ها در ذیل آن آورده شود؛ سپس برای هریک از کسب‌ها و [[تبیین احکام]] خاصّ آنها بابی مستقل منعقد گردد. <ref>مستند الشیعة ۱۴/ ۱۰ ـ ۱۱.</ref> در این مقاله به تبیین احکام و آدابی که در [[فقه]] تحت عنوان احکام یا آداب تجارت در باب آن مطرح است، بسنده می‏‌شود.
-===بیع شرط===
+== [[فضیلت]] ==
-صورت بیع شرط از این قرار است که قرض گیرنده [[خانه]] یا [[ملک]] دیگر خود را به قیمتی کمتر از قیمت [[واقعی]] آن می‌فروشد به شرط خیار فسخ در رأس [[اجل]] مقرّره، سپس همان ملک را از خریدار اجاره می‌کند. در حقیقت اجاره [[پول]] به صورت اجاره خانه در می‌آید<ref>مسأله ربا، ص۲۰۸.</ref>.
+[[حرفه]] تجارت در [[روایات]] از [[برترین]] و با برکت‌‏ترین حرفه‏‌ها شمرده شده است. بر پایه روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} نُه جزء از ده جزء خیر و [[برکت]] در تجارت قرار داده شده است <ref>وسائل الشیعة ۱۷/ ۱۰</ref> و در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}}، ترک تجارت سبب [[نقصان عقل]] [[آدمی]] معرفی شده است.<ref>وسائل الشیعة ۱۷/ ۱۳</ref>
-===بیع متاعی===
+== احکام و آداب ==
-فرد وقتی می‌خواهد [[قرض ربوی]] بگیرد متاعی را به بیشتر از قیمت عادله‌اش می‌خرد یا به کمتر از قیمت عادله می‌فروشد یا [[صلح]] می‌کند به شرط آنکه مبلغی هم طرف معامله به وی قرض بدهد. و هم‌چنین در بیع ربوی. (مجموعاً شش قسم است)<ref>مسأله ربا، ص۲۰۸.</ref>.
+آداب تجارت به دو بخش الزامی و سُنَن تقسیم می‏‌شود.
-===بیع و اجاره===
+=== احکام الزامی ===
-یک وقت کار را [[انسان]] یکجا به دیگری منتقل می‌کند، این می‌شود بیع. یک وقت هم انسان کار را تدریجاً منتقل می‌کند، چون این کار به تدریج مستهلک می‌شود و از بین می‌رود. وقتی که انسان کار را تدریجاً به دیگری منتقل می‌کند اسمش می‌شود اجاره<ref>مسأله ربا، ص۱۰۰.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۲۰۰.</ref>
+غَشّ <ref>جواهر الکلام ۲۲/ ۱۱۱</ref>، تدلیس<ref>جامع المدارک ۳/ ۲۲۳</ref>، [[ربا]]<ref>جواهر الکلام ۲۳/ ۳۳۲ ـ ۳۳۸</ref> و نَجَش<ref>جواهر الکلام ۲۲/ ۴۷۶</ref> در [[معامله]] [[حرام]] است. بنابر قولی [[احتکار]]<ref>جواهر الکلام ۴۷۷ ـ ۴۷۸</ref>، تلقّی رُکبان <ref>مستند الشیعة ۱۴/ ۳۸</ref> و [[وکیل]] شدن حَضَری ـ خواه شهر‌نشین یا روستا‌نشین ـ برای [[بادیه نشین]] بلکه برای هر غریبی نیز حرام است. قول دیگر [[کراهت]] آنها است.
+== سُنَن ==
+سُنن تجارت دو گونه است. پاره‌‏ای از آنها جنبه فردی دارد، مانند [[استحباب]] [[نیّت]] بی‏‌نیازی از [[مردم]] و توسعه بر [[خانواده]] در کسب؛ [[توکّل]] بر [[خداوند]]؛ [[فراگیری احکام]] [[شرعی]] تجارت؛ ذکر خداوند و خواندن دعاهای وارد شده هنگام ورود به بازار؛ صبح زود به سراغ کار رفتن؛ رها کردن [[تجارت]] هنگام [[نماز]]؛ گفتن [[شهادتین]] و سه بار [[تکبیر]] در وقت خرید کالا و تجارت کردن در [[وطن]] خود و [[کراهت]] زودتر از همه به بازار رفتن و دیرتر از همه دست از کار کشیدن.
+پاره‌‏ای از [[سنن]] تجارت، ناظر به چگونگی و تنظیم [[رفتار]] بازرگان با طرف [[معامله]] است، مانند [[استحباب]] رعایت [[برابری]] میان خریداران؛ گشاده‌‏رویی هنگام معامله؛ آسان گرفتن در معامله؛ پذیرش درخواست فسخ از سوی خریدار و افزودن بر وزن پیمانه هنگام فروش و کم گرفتن در وقت خرید و کراهت [[ستایش]] کالا هنگام فروش و [[نکوهش]] آن در [[زمان]] خرید. همچنین [[سوگند]] خوردن هنگام معامله؛ فروختن کالا در محلی که [[عیب]] آن پوشیده می‏‌ماند، مانند جای تاریک؛ معامله با افراد [[پست]] و [[سود]] گرفتن از کسی که به او [[وعده]] ارفاق و [[احسان]] در معامله داده شده است. <ref>جواهر الکلام ۲۲/ ۴۶۲ ـ ۴۷۰؛ وسائل الشیعة ۱۷/ ۳۸۱ ـ ۴۶۸</ref>
+== [[زکات]] مال‌التّجاره ==
+بنابر قول مشهور، [[پرداخت زکات]] مال التّجاره [[مستحب]] است. <ref>جواهر الکلام ۱۵/ ۷۲ ـ ۷۳ و ۲۵۹ ـ ۲۶۶</ref>
+== [[خمس]] مال التّجاره ==
+کسی که با [[پول]] خمس داده شده [[مالی]] برای کسب و تجارت خریده است، اگر مال، پس از خرید، [[ارزش]] افزوده پیدا کند آیا پس از گذشت [[سال]]، [[خمس]] مقدار افزوده شده [[واجب]] است، هرچند آن را نفروخته و بهایش را دریافت نکرده باشد یا تنها در فرض فروختن و دریافت قیمت، خمس به آن تعلّق می‌‏گیرد؟ مسئله، اختلافی است.<ref>العروة الوثقی (و حواشی) (ج) ۴/ ۲۸۰؛ مستمسک العروة ۹/ ۵۲۸</ref>
+== خمس [[رأس المال]] ==
+هرگاه شخص بخواهد [[سود کسب]] خود را [[سرمایه]] [[تجارت]] قرار دهد، آیا به آن خمس تعلّق می‌‏گیرد یا اینکه رأس المال جزء مئونه به شمار می‏‌رود و متعلّق خمس نیست؟ محل [[اختلاف]]، صورتی است که شخص برای تأمین مئونه [[زندگی]] بدان نیازمند باشد وگرنه در فرض عدم نیاز، بدون [[شک]] متعلّق [[خمس]] خواهد بود. در فرض نیاز در [[وجوب]] و عدم وجوب [[اخراج]] [[خمس]] [[اختلاف]] است. بعضی بین [[سرمایه]] معادل مئونه سال و سرمایه افزون بر آن تفصیل داده، در اوّلی [[پرداخت خمس]] را [[واجب]] ندانسته و در دومی مقدار افزون بر مئونه را متعلّق خمس دانسته‏‌اند. برخی نیز بین نیاز شخص به سرمایه به لحاظ [[شأن]] وی ـ هرچند از راه دیگر نیز برای او امکان کسب وجود داشته باشد لیکن لایق به شأن وی نباشد ـ و عدم نیاز او تفصیل داده و در اوّلی سرمایه را از مئونه شمرده‏اند همان‏گونه که فرش و ظروف مورد نیاز نیز از مئونه است<ref>العروة‏الوثقی(و حواشی) (ج)۴/ ۲۸۴؛ مستمسک العروة ۹/ ۵۳۳ ـ ۵۳۵؛ مستند العروة (الخمس)/ ۲۴۶؛ هدایة العباد (گلپایگانی) ۱/ ۳۲۵</ref>.
+== [[نماز]] و [[روزه]] بازرگان ==
+تاجری که برای [[تجارت]]، همواره در [[سفر]] است نمازش تمام و روزه‏اش صحیح است و مشمول [[حکم]] مسافر نمی‏‌شود<ref>جواهر الکلام ۱۴/ ۲۶۸.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۲، صفحه ۳۴۹- ۳۵۲.</ref>
 == جستارهای وابسته ==
@@ خط ۳۴: / خط ۴۶: @@
 == منابع ==
 {{منابع}}
-# [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']]
+# [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']]
-# [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']]
 {{پایان منابع}}