جهاد در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←اقسام جهاد
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
|||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
==اقسام [[جهاد]]== | ==اقسام [[جهاد]]== | ||
برخی [[فقیهان]] تقسیم چهارگانه‌ای از جهاد به دست داده‌اند که براساس آن جهاد یا با [[کفّار]] و [[مشرکان]] است یا با شورشی‌های داخلی ([[بغاة]]). نیز در فرض جهاد با کفّار، جهاد یا به جهت [[دعوت]] آنان به [[اسلام]] است یا به سبب [[دفاع]] در مقابل [[هجوم]] آنان و [[حفظ نفس]] و [[مال]] [[مسلمانان]]<ref>شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۳۷۹.</ref>. برخی نیز این تقسیم‌بندی را تا پنج دسته رسانده‌اند<ref>کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء، ج۴، ص۲۸۷ – ۲۸۹.</ref>؛ اما در تقسیم‌بندی معروف، فقیهان با توجه به منشأ [[جنگ]]، آن را به دو دسته [[جهاد ابتدایی]] و [[دفاعی]] تقسیم کرده‌اند<ref>حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۴۶ - ۲۴۷؛ علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، ج۱۴، ص۲۵؛ منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه، ج۱، ص۱۱۵.</ref>. ظاهر عبارات [[امام خمینی]] نیز همسو با این تقسیم‌بندی است<ref>امام خمینی، کتاب البیع، ج۲، ص۶۶۴.</ref>. جهاد ابتدایی به [[نبرد]] مسلمانان با کفّار برای دعوت آنان به اسلام و [[یکتاپرستی]] و [[عدالت]] و [[جهاد دفاعی]] به نبرد با [[متجاوزان]] و مهاجمان برای دفاع از حوزه اسلام و سرزمین‌های مسلمانان و [[حفظ جان]] و مال و حیثیت مسلمانان گفته می‌شود<ref>منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه، ج۱، ص۱۱۵.</ref>.<ref>محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد، جهاد و دفاع (مقاله)| مقاله «جهاد و دفاع»، دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص۲۰۷.</ref> | *برخی [[فقیهان]] تقسیم چهارگانه‌ای از جهاد به دست داده‌اند که براساس آن جهاد یا با [[کفّار]] و [[مشرکان]] است یا با شورشی‌های داخلی ([[بغاة]]). نیز در فرض جهاد با کفّار، جهاد یا به جهت [[دعوت]] آنان به [[اسلام]] است یا به سبب [[دفاع]] در مقابل [[هجوم]] آنان و [[حفظ نفس]] و [[مال]] [[مسلمانان]]<ref>شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۳۷۹.</ref>. برخی نیز این تقسیم‌بندی را تا پنج دسته رسانده‌اند<ref>کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء، ج۴، ص۲۸۷ – ۲۸۹.</ref>؛ اما در تقسیم‌بندی معروف، فقیهان با توجه به منشأ [[جنگ]]، آن را به دو دسته [[جهاد ابتدایی]] و [[دفاعی]] تقسیم کرده‌اند<ref>حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۴۶ - ۲۴۷؛ علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، ج۱۴، ص۲۵؛ منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه، ج۱، ص۱۱۵.</ref>. ظاهر عبارات [[امام خمینی]] نیز همسو با این تقسیم‌بندی است<ref>امام خمینی، کتاب البیع، ج۲، ص۶۶۴.</ref>. جهاد ابتدایی به [[نبرد]] مسلمانان با کفّار برای دعوت آنان به اسلام و [[یکتاپرستی]] و [[عدالت]] و [[جهاد دفاعی]] به نبرد با [[متجاوزان]] و مهاجمان برای دفاع از حوزه اسلام و سرزمین‌های مسلمانان و [[حفظ جان]] و مال و حیثیت مسلمانان گفته می‌شود<ref>منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه، ج۱، ص۱۱۵.</ref>.<ref>محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد، جهاد و دفاع (مقاله)| مقاله «جهاد و دفاع»، دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص۲۰۷.</ref> | ||
*'''انواع و قلمرو [[جهاد]]''': گستره مفهومی جهاد شامل [[جهاد نظامی]] و غیر آن می‌شود<ref>ر.ک: ابتدای مقاله، مفهوم‌شناسی جهاد.</ref>، چنانچه عموم [[ائمه]]{{عم}} به عنوان کسانی خطاب شده‌اند که [[حق]] جهاد را اداء کرده‌اند<ref>صدوق، محمد بن علی، کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۲.</ref>؛ حال آنکه اکثر ائمه{{عم}} در جهاد نظامی شرکت نکرده بودند؛ لذا مجاهدت‌های [[سیاسی]] و تلاش‌های [[علمی]] و عملی ائمه{{عم}} در مواجهه با [[دشمنان اسلام]]، جهاد شمرده شده است؛ از این‌رو قلمرو جهاد، تعمیم یافته و [[مبارزه با نفس اماره]] و دفع هر موجود شروری مانند [[شیطان]] که به دنبال [[گمراهی]] [[انسان]] است را نیز شامل می‌شود<ref>طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۴۱۱.</ref>. از این روی جهاد صرفاً به معنی [[جنگ]] و [[نبرد مسلحانه]] نیست و شامل هر نوع تلاش و کوششی در قالب [[مبارزه]] برای پیشبرد اهداف [[مقدس]] [[الهی]] در مقابل [[دشمنان]] می‌شود<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۰/۳/۱۳۷۵.</ref>، بنابراین با [[عنایت]] به این معنای گسترده از جهاد، مبارزه در راستای از بین بردن [[جهالت]]، [[فقر]] و... را نیز می‌توان جهاد نامید. | |||
در [[اندیشه]] [[انقلاب اسلامی]] بر اساس همین وسعت، دائره جهاد، پهنای [[فعالیت‌های جهادی]]؛ أعم از نظامی، [[فرهنگی]]، [[اقتصادی]] و... بوده و تلاش و [[آمادگی]] برای [[حفظ]] [[استقلال]] در همه زمینه‌ها، لازمه [[دفاع]] حداکثری از [[ممالک اسلامی]] بوده و این فعالیت‌ها جهاد شمرده شده است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۶، ص۳۰۹؛ ج۱۱، ص۴۲۴ -۴۲۵.</ref>، که با توجه به رویکرد سلطه‌گرانه دشمنان، و [[تعارض]] [[منافع]] آنان با [[پیشرفت]] انقلاب اسلامی، لازم است که انقلاب اسلامی با آنان مقابله نماید؛ لذا [[راهبرد]] اساسی [[انقلاب]] نیز حفظ حالت تدافعی و لوازم آن نسبت به دشمنان تعیین شده است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۲۳۹-۲۴۰.</ref>. با این گستره مفهومی، جهاد محدود به [[زمان]] خاصی نیست بلکه همواره تداوم دارد. | |||
رویکرد کلی انقلاب اسلامی در تأکید بر جهاد، [[هدایت]] ظرفیت‌های [[جامعه]] از بعد علمی- عملی و تقویت این ظرفیت‌ها در راستای فعلیت یافتن آن و نهایتاً رسیدن [[جامعه]] به کمال مطلوب در همه ابعاد بوده است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۸/۲/۱۳۸۹.</ref>. با توجه به این رویکرد عام، مفهوم [[مقدس]] [[جهاد]] را که عمدتاً در [[ذهن]] عموم [[مردم]] و [[خواص]] از آنها، در قالب [[پیکار]] با [[کفار]] به صورت [[قتال]] بود، خارج کرده و به آن جانی تازه بخشید و سبب احیای معانی اصیلی گردید<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۸/۵/۱۳۸۶.</ref>. | |||
با توجه به متعلقات جهاد و موارد آن می‌توان اقسام را چنین نام برد که متعلق جهاد، یا نفس است یا غیر آن، در صورت اول، [[جهاد اکبر]] ([[جهاد با نفس]]) خواهد بود و در صورت دوم، [[جهاد اصغر]] می‌باشد. در فرض اخیر یا متعلق آن [[نبرد مسلحانه]] و پیکار نظامی است که همان [[جهاد نظامی]] است که بارزترین مصداق جهاد است و یا غیر آن می‌باشد که شامل عرصه‌های دیگر جهاد مانند [[جهاد علمی]]، [[اقتصادی]] و... می‌شود.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]] ص ۴۱۹.</ref> | |||
===جهاد ابتدایی=== | ===جهاد ابتدایی=== | ||