|
|
| خط ۱۶: |
خط ۱۶: |
| ====[[حدیث غدیر در قرآن]]==== | | ====[[حدیث غدیر در قرآن]]==== |
| ====[[حدیث غدیر در سیره و معارف معصومان]]==== | | ====[[حدیث غدیر در سیره و معارف معصومان]]==== |
|
| |
| ===نگارش‌ها و پژوهش‌های ویژه===
| |
| [[حدیث غدیر]] علاوه بر اینکه همواره مورد توجه [[عالمان]] [[اسلامی]] در شاخه‌های مختلف [[علوم اسلامی]] بوده است، عده‌ای را برانگیخته است تا درباره آن به [[نگارش]] و [[پژوهش]] ویژه مبادرت ورزند، بدین علت ده‌ها رساله و کتاب درباره آن تألیف شده است.
| |
| بر اساس تحقیقی که برخی از محققان در این باره انجام داده‌اند، آثاری که درباره [[غدیر]] نوشته شده از [[قرن دوم هجری]] آغاز و تا قرن حاضر ادامه یافته است. از میان کتاب‌های غدیری، ۸۳ کتاب [[عربی]]، ۶۱ کتاب [[فارسی]] و ۲۱ کتاب اردو وجود دارد. از میان نویسندگان این کتاب‌ها ۱۲۹ نفر [[شیعه]] [[اثنی‌عشری]]، و [[دوازده نفر]] [[اهل‌سنت]]، پنج نفر شیعه [[اسماعیلی]]، دو نفر شیعه [[زیدی]] و یک نفر [[مسیحی]] است<ref>دانشنامه امام علی{{ع}}، ج۱۲، ص۴۲۱-۴۲۲.</ref>.
| |
|
| |
| در اینجا به معرفی تعدادی از کتاب‌هایی می‌پردازیم که درباره حدیث غدیر نگارش یافته است<ref>ر.ک: الغدیر، ج۱، ص۳۱۳-۳۲۵؛ دانشنامه امام علی{{ع}}، ج۱۲، ص۳۸۰-۳۹۶ و ص۴۲۰-۴۲۴.</ref>:
| |
| #[[الولایة فی طرق حدیث الغدیر (کتاب)|الولایة فی طرق حدیث الغدیر]]، تألیف [[ابو جعفر محمد بن جریر طبری]] (متوفای ۳۱۰ق). وی در این کتاب، حدیث غدیر را از بیش از هفتاد طریق [[روایت]] کرده است. [[انگیزه]] او از تألیف این کتاب، آن بوده که پاسخ ابن ابی‌داود را بدهد، زیرا وی گفته است که [[علی]]{{ع}} در [[حجه الوداع]] در [[یمن]] بود، پس حدیث غدیر اساسی ندارد<ref>تذکرة الحفاظ، ج۲، ص۷۱۳، رقم ۷۲۸.</ref>. [[ذهبی]] در تذکرة الحفاظ، یاقوت [[حموی]] در [[معجم الادباء (کتاب)|معجم الادباء]]]](ج ۱۸، ص۸۰)، ابن‌کثیر در [[البدایه و النهایه (کتاب)|البدایه و النهایه]] (ج ۱۱، ص۱۶۷، حوادث [[سال ۳۱۰ق]])، ابن‌حجر در [[تهذیب التهذیب (کتاب)|تهذیب التهذیب]](ج ۷، ص۲۹۷)، [[شیخ طوسی]] در [[الفهرست (کتاب)|الفهرست]](ص ۵۰، رقم ۶۴۰)، [[سید بن طاووس]] در [[الاقبال (کتاب)|الاقبال]] (ص ۴۵۳) از کتاب [[طبری]] درباره طرق حدیث غدیر نام برده‌اند.
| |
| #[[الولایه (کتاب)|الولایه]]، تألیف [[حافظ ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید همدانی]] معروف به “ابن‌عقده” (متوفای ۳۳۲ق). وی حدیث غدیر را از یکصد و پنج طریق روایت کرده است. ابن‌حجر در تهذیب التهذیب(ج ۷، ص۲۹۷) پس از ذکر حدیث غدیر گفته است: “[[ابوالعباس بن عقده]]، این [[حدیث]] را صحیح دانسته و به گردآوری طرق [[نقل]] آن [[اقدام]] کرده و آن را از هفتاد [[صحابی]] یا بیشتر [[روایت]] کرده است”. وی در [[فتح الباری]] (ج ۷، ص۷۴) نیز گفته است: حدیث {{متن حدیث|مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ}} را [[ترمذی]] و [[نسایی]] روایت کرده‌اند، و آن طرق بسیاری دارد که ابن‌عقده در کتاب خاصی گرد آورده و بسیاری از سندهای آنها صحیح یا [[حسن]] است. [[شمس‌الدین مناوی شافعی]] در [[فیض الغدیر (کتاب)|فیض الغدیر]] (ج ۶، ص۲۱۸) [[حدیث غدیر]] را نقل کرده و سخنان ابن‌حجر را در [[فتح الباری (کتاب)|فتح الباری]] درباره آن بازگو کرده است. [[حافظ گنجی شافعی]] نیز در [[کفایه الطالب (کتاب)|کفایه الطالب]] (ص ۶۱، باب ۱) و [[نجاشی]] در کتاب [[رجال (کتاب)|رجال]] خود (ص ۹۴، رقم ۲۳۲) کتاب ابن‌عقده را نام برده‌اند. [[سید بن طاووس]] در الاقبال (ص ۴۵۳) گفته است: “کتاب [[ابوالعباس]] درباره طرق حدیث غدیر نزد من موجود است، و او حدیث غدیر را از یکصد و پنج طریق روایت کرده است”<ref>یادآور می‌شویم روایات این کتاب را عبدالرزاق محمد حسین حرزالدین، جمع‌آوری کرده، و بر اساس نام صحابه، تنظیم، و از طرف انتشارات دلیل ما، چاپ و منتشر شده است.</ref>.
| |
| #[[من روی حدیث غدیر خم (کتاب)|من روی حدیث غدیر خم]]، تألیف [[ابوبکر محمد بن عمر تمیمی]]، معروف به جعابی (متوفای ۳۵۵ق). نجاشی در رجال خود (ص ۳۹۴، رقم ۱۰۵۵) از آن نام برده است. سروی در [[مناقب آل ابی‌طالب (کتاب)|مناقب آل ابی‌طالب]] (ج ۳، ص۳۴) گفته است: “ابوبکر جعابی حدیث غدیر را از یکصد و بیست طریق روایت کرده است”.
| |
| #[[طرق حدیث الغدیر (کتاب)|طرق حدیث الغدیر]]، نوشته [[ابوطالب انباری واسطی]] (متوفای ۳۵۶ق). نجاشی در رجال خود (ص ۲۳۲، رقم ۶۱۷) از آن یاد کرده است.
| |
| #[[من روی حدیث غدیر خم (کتاب)|من روی حدیث غدیر خم]]، نوشته [[ابوالمفضل محمد بن عبدالله شیبانی]] (متوفای ۳۷۲ق). نجاشی در رجال (ص ۳۹۶، رقم ۱۰۵۹) نام برده است.
| |
| #نوشته‌ای از [[حافظ علی بن عمر دار قطنی]] (متوفای ۳۵۸.ق) که طرق [[روایت حدیث]] [[غدیر]] را در آن جمع کرده است. [[گنجی شافعی]] در کفایه الطالب (ص ۶۰، باب ۱) این مطلب را آورده است.
| |
| #[[بیان حدیث الغدیر (کتاب)|بیان حدیث الغدیر]]، [[نگارش]] شیخ [[محسن نیشابوری]]. شیخ منتجب‌الدین در [[الفهرست (کتاب)|الفهرست]](ص ۱۵۶، رقم ۳۶۰) آن را معرفی کرده است.
| |
| #[[الدرایه فی حدیث الولایه (کتاب)|الدرایه فی حدیث الولایه]]، تألیف [[ابوسعید مسعود بن ناصر سجستانی]] (متوفای ۴۷۷ق). مؤلف در ۱۷ جزء، طرق [[حدیث غدیر]] را در آن گزارش کرده و آن را از یکصد و بیست [[صحابی]] [[روایت]] کرده است. [[ابن شهر آشوب]] در المناقب (ج ۱، ص۵۲۹) و [[سید بن طاووس]] در الاقبال (ص ۴۵۷) آن را نام برده‌اند. ابن‌حاتم شامی در الدر النظیم ج۱، ص۱۰۵، باب ۲) از آن روایت کرده و [[عمادالدین طبری]] در بشارة المصطفی (ص ۲۱۱) از آن [[نقل]] کرده است.
| |
| #[[عده البصیر فی حجج یوم الغدیر (کتاب)|عده البصیر فی حجج یوم الغدیر]]، تألیف [[ابوالفتح کراجکی]] (متوفای ۴۴۹ق). [[علامه]] نوری در [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]] (ج ۳ ۳، ص۴۹۸) گفته است: “این [[کتاب]] [[ارزشمند]] در [[اثبات]] [[امامت امیرالمؤمنین]]{{ع}} در [[روز غدیر]] و در ۲۰۰ ورقه نگارش یافته است”. کراجکی، آن را برای عالم جلیل‌القدر ابی‌الکتائب [[عمار]] نوشته است. کراجکی رساله‌ای نیز با عنوان “دلیل النص بخبر الغدیر” دارد که متن آن را در [[کنز الفوائد]](ج ۲، ص۸۴ - ۹۸) آورده است.
| |
| # [[حدیث الغدیر (کتاب)|حدیث الغدیر]]، نوشته شیخ [[منصور آبی رازی]] (از [[دانشمندان]] [[قرن پنجم]])، نویسنده کتاب ادبی و مهم [[نثر]] الدرر. وی [[راویان حدیث غدیر]] را بر اساس حروف الفبا نقل کرده است. ابن شهر آشوب در کتاب المناقب (ج ۳، ص۲۵) و معالم العلماء (ص ۶۷، شماره ۴۵۷) کتاب وی را نام برده است.
| |
| # [[دعاء الهداه الی اداء حق الموالاه (کتاب)|دعاء الهداه الی اداء حق الموالاه]]، تألیف [[ابوالقاسم عبیدالله بن حسکانی حنفی]] نویسنده کتاب مهم شواهد التنزیل. وی در [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل] (ج ۱، ص۹۰ حدیث ۲۴۶) گفته است: “من طرق حدیث غدیر را در کتاب دعاء الهداه - که در بیست جزء است – جمع‌آوری کرده‌ام”.
| |
| #طرق حدیث الولایه، تألیف شمس‌الدین [[محمد بن احمد ذهبی]](متوفای ۷۴۸ق). وی در [[تذکره الحفاظ (کتاب)|تذکره الحفاظ]] (ج ۳، ص۱۰۴۲، رقم ۹۶۲) نوشته است: {{متن حدیث|مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ}}، طرق پسندیده‌ای دارد و من در این باره تألیف مستقلی دارم”.
| |
| #[[اسنی المطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب (کتاب)|اسنی المطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب]]، تألیف [[شمس‌الدین محمد جزری دمشقی شافعی]] (متوفای ۸۳۳ق). وی در این کتاب که برای [[اثبات]] [[تواتر حدیث غدیر]] نوشته است، [[حدیث غدیر]] را از هشتاد طریق [[روایت]] کرده و منکر آن را به [[جهالت]] و [[عصبیت]] نسبت داده است. این کتاب در سال ۱۳۲۴ در [[مکه مکرمه]] و در سال ۱۴۰۲ با تحقیق شیخ [[محمد هادی امینی]] در [[تهران]] چاپ شده است.
| |
| #دو جلد از [[کتاب]] [[عبقات الانوار (کتاب)|عبقات الانوار]] در ۱۰۸۰ صفحه، تألیف [[سید میر حامد حامد حسین هندی]] (متوفای ۱۳۰۶ ه‍ق) به بحث درباره [[سند]] و [[دلالت حدیث]] [[غدیر]] اختصاص یافته است. [[سید علی میلانی]]، عبقات الانوار را به [[عربی]] ترجمه کرده، و نام [[[تذکره الحفاظ (کتاب)|تذکره الحفاظ]] را برای آن [[برگزیده]]، و در ۲۰ جلد چاپ کرده است که چهار جلد آن (۶ - ۹) به حدیث غدیر اختصاص دارد.
| |
| # [[فیض القدیر فی حدیث الغدیر (کتاب)|فیض القدیر فی حدیث الغدیر]]، تألیف [[شیخ عباس قمی]] (متوفای ۱۳۵۹ق). کتاب وی در واقع، تلخیص دو جلد کتاب عبقات الانوار در حدیث غدیر است.
| |
| # [[الغدیر فی الاسلام (کتاب)|الغدیر فی الاسلام]]، تألیف شیخ [[محمد رضا نجفی]] (متوفای ۱۳۸۶ق). کتاب وی در سال ۱۳۶۲ در [[نجف اشرف]] به طبع رسیده است.
| |
| #[[اهداء الحقیر فی معنی حدیث الغدیر (کتاب)|اهداء الحقیر فی معنی حدیث الغدیر]]، تألیف [[سید مرتضی خسروشاهی تبریزی]] (متوفای ۱۳۷۲ق). کتاب وی بار نخست در [[عراق]] و بار دوم در سال ۱۳۹۸ در [[قم]] چاپ شده است.
| |
| # [[الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب (کتاب)|الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب]]، تألیف [[علامه عبدالحسین امینی]] (۱۳۹۰ق) که بار نخست در ۱۱ جلد، و بار دوم از سوی مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه در ۱۴ جلد چاپ شده است که دو جلد اخیر به فهرست‌های گوناگون اختصاص یافته و یک جلد نیز قبل از یازده جلد به بحث درباره [[شخصیت]] [[علامه امینی]] و اهمیت [[کتاب الغدیر]] و اظهار نظرهای متفکران از [[مذاهب]] مختلف در این باره اختصاص یافته است.
| |
| # [[الغدیر فی التراث الاسلامی (کتاب)|الغدیر فی التراث الاسلامی]]، تألیف [[سید عبدالعزیز طباطبایی]] (متوفای ۱۴۱۶ق) که کتاب‌هایی را که از [[قرن دوم]] تا قرن پانزدهم [[هجری]] به زبان‌های [[فارسی]]، [[عربی]] و اردو درباره [[حدیث غدیر]] [[نگارش]] یافته، معرفی کرده است.
| |
| # [[غدیر در آیینه کتاب (کتاب)|غدیر در آیینه کتاب]]، تألیف [[محمد انصاری]] (معاصر) که در آن ۴۱۴ اثر نگارش یافته درباره غدیر به زبان‌های مختلف معرفی شده است<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۲۱۹-۲۲۵.</ref>.
| |
|
| |
|
| ==اولویت نبی و امامت علی== | | ==اولویت نبی و امامت علی== |
