رحمت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←چگونگی اتصاف خدای متعال به رحمت
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
==چگونگی اتصاف [[خدای متعال]] به [[رحمت]]== | ==چگونگی اتصاف [[خدای متعال]] به [[رحمت]]== | ||
در سخنانی از [[امام علی|امیرمؤمنان]]{{ع}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۹.</ref> و [[امام صادق]]{{ع}}<ref>بحارالانوار، ج ۳، ص ۱۹۶.</ref> تصریح شده [[رحمت]] از سوی [[خدای متعال]] به معنای [[رقت]] و متأثر شدن از [[بیچارگی]] و مسکنت دیگران و سپس کمک و [[بخشش]] برای [[نجات]] موجود گرفتار نیست. [[خدا]] به [[رقت قلب]] [[وصف]] نمی‌شود<ref>التبیان، ج ۱، ص ۳۰.</ref>، زیرا این حالت، ویژگی جسمانی مادی است که [[خدای متعال]] از آن پیراسته است<ref>روح المعانی، ج ۱، ص ۶۱؛ المیزان، ج ۵، ص ۱۸۷؛ ج ۱۰، ص ۸۰.</ref>، از همین‌رو گفته شده که [[اسماء الله]] از غایاتِ [[افعال]] برگرفته است؛ نه از مبادی آنها که مستلزم انفعال‌اند، پس [[حقیقت]] این الفاظ در نتایج مخصوص با [[چشم‌پوشی]] از اسباب و [[علل]] طبیعی آنها به کار می‌روند<ref>شفاء الصدور، ص ۳۷۵.</ref>، بنابراین اتصاف خدای والا به [[رحمت]] به دیده [[احسان]] او به موجودات است؛ نه [[رقت قلب]] و [[انفعال]]<ref>روح المعانی، ج ۱، ص ۶۱؛ ارشاد الأذهان، ص ۵.</ref>. | در سخنانی از [[امام علی|امیرمؤمنان]]{{ع}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۹.</ref> و [[امام صادق]]{{ع}}<ref>بحارالانوار، ج ۳، ص ۱۹۶.</ref> تصریح شده [[رحمت]] از سوی [[خدای متعال]] به معنای [[رقت]] و متأثر شدن از [[بیچارگی]] و مسکنت دیگران و سپس کمک و [[بخشش]] برای [[نجات]] موجود گرفتار نیست. [[خدا]] به [[رقت قلب]] [[وصف]] نمی‌شود<ref>التبیان، ج ۱، ص ۳۰.</ref>، زیرا این حالت، ویژگی جسمانی مادی است که [[خدای متعال]] از آن پیراسته است<ref>روح المعانی، ج ۱، ص ۶۱؛ المیزان، ج ۵، ص ۱۸۷؛ ج ۱۰، ص ۸۰.</ref>، از همین‌رو گفته شده که [[اسماء الله]] از غایاتِ [[افعال]] برگرفته است؛ نه از مبادی آنها که مستلزم انفعال‌اند، پس [[حقیقت]] این الفاظ در نتایج مخصوص با [[چشم‌پوشی]] از اسباب و [[علل]] طبیعی آنها به کار می‌روند<ref>شفاء الصدور، ص ۳۷۵.</ref>، بنابراین اتصاف خدای والا به [[رحمت]] به دیده [[احسان]] او به موجودات است؛ نه [[رقت قلب]] و [[انفعال]]<ref>روح المعانی، ج ۱، ص ۶۱؛ ارشاد الأذهان، ص ۵.</ref>. | ||
اعطاء اصل وجود به همه موجودات، بهره‌مند ساختن پدیده‌های زنده از [[حیات]]، رساندن [[رزق]] هر موجود که ادامه بقاء را شدنی می‌سازد و میراندن آنان که به معنای رسیدن به ثمرة وجودشان است، از اصول مظاهر [[رحمت]] [[الهی]] به شمار می‌آید<ref>الانوار الساطعه، ج ۱، ص ۴[[رحمت]].</ref>. | اعطاء اصل وجود به همه موجودات، بهره‌مند ساختن پدیده‌های زنده از [[حیات]]، رساندن [[رزق]] هر موجود که ادامه بقاء را شدنی می‌سازد و میراندن آنان که به معنای رسیدن به ثمرة وجودشان است، از اصول مظاهر [[رحمت]] [[الهی]] به شمار می‌آید<ref>الانوار الساطعه، ج ۱، ص ۴[[رحمت]].</ref>. | ||
از مظاهر [[رحمت]] [[الهی]] در زمینه اعطاء وجود به موجودات، آن است که به هر [[آفریده]]، آنچه را به زبان حال از خدای والا طلب کرده، عطا فرموده است<ref>شرح الاسماء الحسنی، ص ۱۷۴، ۵۲۰؛ الانوار الساطعه، ج ۱، ص ۴۶۴.</ref>: {{متن قرآن|وَآتَاكُم مِّن كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللَّهِ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ الإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ}}<ref> و از هر چه خواستید به شما داده است و اگر نعمت خداوند را بر شمارید نمی‌توانید شمار کرد؛ بی‌گمان انسان ستمکاره‌ای بسیار ناسپاس است؛ سوره ابراهیم، آیه:۳۴.</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَن يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَى وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِيرًا}}<ref> و هر کس پس از آنکه به روشنی رهنمود یافت با پیامبر مخالفت ورزد و از راهی جز راه مؤمنان پیروی کند وی را با آنچه بدان روی آورده است وامی‌نهیم و وی را به دوزخ می‌افکنیم و این بد پایانه‌ای است!؛ سوره نساء، آیه: ۱۱۵.</ref>؛{{متن قرآن|إِنَّا عَرَضْنَا الأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الإِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولا}}<ref> ما امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه کردیم، از برداشتن آن سر برتافتند و از آن هراسیدند و آدمی آن را برداشت؛ بی‌گمان او ستمکاره‌ای نادان است؛ سوره احزاب، آیه:۷۲.</ref>. | از مظاهر [[رحمت]] [[الهی]] در زمینه اعطاء وجود به موجودات، آن است که به هر [[آفریده]]، آنچه را به زبان حال از خدای والا طلب کرده، عطا فرموده است<ref>شرح الاسماء الحسنی، ص ۱۷۴، ۵۲۰؛ الانوار الساطعه، ج ۱، ص ۴۶۴.</ref>: {{متن قرآن|وَآتَاكُم مِّن كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللَّهِ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ الإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ}}<ref> و از هر چه خواستید به شما داده است و اگر نعمت خداوند را بر شمارید نمی‌توانید شمار کرد؛ بی‌گمان انسان ستمکاره‌ای بسیار ناسپاس است؛ سوره ابراهیم، آیه:۳۴.</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَن يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَى وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِيرًا}}<ref> و هر کس پس از آنکه به روشنی رهنمود یافت با پیامبر مخالفت ورزد و از راهی جز راه مؤمنان پیروی کند وی را با آنچه بدان روی آورده است وامی‌نهیم و وی را به دوزخ می‌افکنیم و این بد پایانه‌ای است!؛ سوره نساء، آیه: ۱۱۵.</ref>؛{{متن قرآن|إِنَّا عَرَضْنَا الأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الإِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولا}}<ref> ما امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه کردیم، از برداشتن آن سر برتافتند و از آن هراسیدند و آدمی آن را برداشت؛ بی‌گمان او ستمکاره‌ای نادان است؛ سوره احزاب، آیه:۷۲.</ref>. | ||
بر پایه نظری، [[رحمت]] - همانند [[علم]] - از صفات ذاتی خدای والا<ref>التحقیق، ج ۱۳، ص ۱۰۴، «وسع».</ref> و به گفته‌ای صفت فعل [[خدای سبحان]]<ref>المیزان، ج ۷، ص ۲۶-۲۷.</ref> - مانند صفت [[خلق]] و [[رزق]]<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۸۸؛ المیزان، ج ۸، ص ۳۵۲.</ref> است. در نظر دیگری، اگر [[وصف]] [[خدای متعال]] را به [[رحمت]] مَجاز و مراد از [[رحمت]] [[الهی]] را [[نعمت]] دادن به [[بندگان]] بدانیم، [[رحمت]] صفت فعل است و چنانچه مراد از آن را [[اراده]] [[خیر]] بدانیم، [[رحمت]] صفت ذات است<ref>البحر المحیط، ج ۱، ص ۳۱؛ روح البیان، ج ۵، ص ۵۳۰.</ref>.<ref>[[محمد صادق صالحی‌منش|صالحی‌منش، محمد صادق]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۳، ص۵۴۴- ۵۸۰.</ref> | بر پایه نظری، [[رحمت]] - همانند [[علم]] - از صفات ذاتی خدای والا<ref>التحقیق، ج ۱۳، ص ۱۰۴، «وسع».</ref> و به گفته‌ای صفت فعل [[خدای سبحان]]<ref>المیزان، ج ۷، ص ۲۶-۲۷.</ref> - مانند صفت [[خلق]] و [[رزق]]<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۸۸؛ المیزان، ج ۸، ص ۳۵۲.</ref> است. در نظر دیگری، اگر [[وصف]] [[خدای متعال]] را به [[رحمت]] مَجاز و مراد از [[رحمت]] [[الهی]] را [[نعمت]] دادن به [[بندگان]] بدانیم، [[رحمت]] صفت فعل است و چنانچه مراد از آن را [[اراده]] [[خیر]] بدانیم، [[رحمت]] صفت ذات است<ref>البحر المحیط، ج ۱، ص ۳۱؛ روح البیان، ج ۵، ص ۵۳۰.</ref>.<ref>[[محمد صادق صالحی‌منش|صالحی‌منش، محمد صادق]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۳، ص۵۴۴- ۵۸۰.</ref> | ||