سند حدیث غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

مرحوم [[میر حامد حسین]] در کتاب [[عبقات الانوار (کتاب)|عبقات الانوار]] چنین آورده است:

[[حافظ سلیمان بن ابراهیم قندوزی حنفی]] در [[ینابیع الموده (کتاب)|ینابیع الموده]] می‌نویسد:

سپس می‌نویسد:

حکایت کرد [[علامه علی بن موسی]] و [[علی بن محمد ابوالمعالی الجوینی]] ملقب به [[امام الحرمین]]، استادِ [[ابوحامد غزالی]]، در حالی که تعجّب می‌کرد و می‌گفت: مجلّدی در دست صحّافی در [[بغداد]] دیدم که در آن [[روایات]] غدیر خم بود، بر آن نوشته شده بود: جلد بیست و هشتم از طُرُق [[قول پیامبر]]{{صل}} که فرمود: {{متن حدیث|مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ}}، و در پی آن خواهد آمد جلد بیست و نهم!<ref>ینابیع المودّه، ج۱، ص۱۱۳.</ref>.

باری، اکابر [[محدّثین]] و مورّخین و مفسّرین، [[واقعه غدیر خم]] را نقل نموده‌اند و کثرت عدد طرق حدیث به حدّی است که محتاج به صحّت سند نیست<ref>بعضی از مصادر شیعه عبارتند از: الهدایه للصدوق، ص۱۴۹ و ۱۵۰؛ رسائل المرتضی، ج۳، ص۲۰ و ۱۳۰؛ الاقتصاد للطوسی، ص۲۱۶؛ الرسائل العشر للشیخ الطوسی، ص۱۳۳؛ الکافی، ج۱، ص۲۸۷ و ۲۹۴؛ ج۴، ص۵۶۷؛ ج۸، ص۲۷؛ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۴۸، حدیث ۶۸۶؛ ج۲، ص۳۳۵، حدیث ۱۵۵۸؛ علل الشرایع، ج۱، ص۱۴۳؛ عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۵۲ و ۶۴ و ۱۶۴؛ ج۲، ص۵۸؛ الخصال، ص۶۶ و ۲۱۱ و ۲۱۹ و ۳۱۱؛ الأمالی للصدوق، ص۴۹ و ۱۴۹ و ۱۸۴ و ۱۸۵ و ۱۸۶ و ۴۲۸ و ۶۷۰؛ کمال الدین، ص۲۷۶ و ۳۳۷؛ التوحید، ص۲۱۲؛ معانی الأخبار، ص۶۵ و ۶۶ و ۶۷. برخی از مصادر عامه عبارتند از: فضائل الصحابه، ص۱۴؛ مسند احمد، ج۱، ص۸۴ و ۱۱۸ و ۱۱۹ و ۱۵۲ و ۳۳۱؛ ج۴، ص۲۸۱ و ۳۶۸ و ۳۷۰ و ۳۷۲؛ ج۵، ص۳۴۷ و ۳۶۶ و ۳۷۰ و ۴۱۹؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۴۵؛ المستدرک علی الصّحیحین، ج۳، ص۱۱۶؛ فتح الباری، ج۷، ص۶۱؛ السنن الکبری للنسائی، ج۵، ص۴۵ و ۱۰۸ و ۱۳۰؛ خصائص امیرالمؤمنین{{ع}}، ص۵۰ و ۶۴ و ۹۴؛ مسند ابی یعلی، ج۱، ص۴۲۹؛ ج۱۱، ص۳۰۷؛ المعجم الصغیر، ج۱، ص۶۵ و ۷۱؛ المعجم الأوسط، ج۱، ص۱۱۲؛ ج۲، ص۲۶؛ شرح نهج البلاغه لابن ابی الحدید، ج۳، ص۲۰۸؛ ج۴، ص۷۴؛ ج۶، ص۱۶۸؛ ج۸، ص۲۱؛ کنز العمال، ج۱، ص۱۸۷؛ ج۵، ص۲۹۰؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۰۰ و ۲۵۱ و ۳۵۲ و ۳۸۱؛ تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۱۵؛ الدر المنثور، ج۲، ص۲۵۹.</ref>.

در [[صحیح بخاری]] و مسلم از [[خوارج]] و [[نواصب]] و افرادی که [[دشمنی]] و [[عداوت]] شان با [[خاندان عصمت]] مسلّم است، [[احادیث]] فراوان نقل گردیده است، مخصوصاً [[بخاری]] از اشخاصی مانند [[عمران بن حطان]] که از رؤسای خوارج و از [[فقهاء]] و خطبای آنان بوده [[حدیث]] نقل نموده است ولی در مقابل این همه افراد معلوم الحال و شناخته شده، از [[حضرت]] [[امام]] [[جعفر صادق]]{{ع}} حتّی یک حدیث هم نقل ننموده است!

از سوی دیگر، حتّی اگر [[حدیث غدیر]] در این دو صحیح هم نقل می‌گردید، و متعصّبان و مغرضان هیچ راهی در [[انکار]] آن نداشتند، باز هم از قدح و [[عیب]] و ردّ آن باز نمی‌ایستادند.

چنان که [[حدیث]] [[امتناع]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} از [[بیعت با ابوبکر]] تا مدت شش ماه، در این دو صحیح ذکر شده<ref>صحیح بخاری، ج۵، ص۱۷۷ - ۱۷۸؛ صحیح مسلم، ج۵، ص۱۵۳ - ۱۵۴.</ref>، با این حال بعضی آن را مورد [[طعن]] و رد قرار دادند<ref>الصواعق، ص۹۰؛ ارشاد الساری لصحیح البخاری، ج۶، ص۳۶۳.</ref>.

و فخررازی هم نمی‌تواند عدم نقل شیخَین (بخاری و مسلم) را مستند [[حمله]] خویش به [[حدیث شریف]] [[غدیر]] قرار دهد، در حالی که [[جمهور]] عامّه قائل به صحّت حدیث غدیر هستند و بسیاری از ایشان، از اعاظم [[مشایخ]] بخاری و مسلم می‌باشند که حدیث غدیر را از طرق [[صحاح]] و [[حسان]] نقل کرده‌اند، و در میان ایشان جمعی بوده‌اند که بخاری و مسلم از ایشان، [[حدیث]] نقل نموده‌اند، مثل: [[یحیی بن آدم]]، [[شبابه بن سوار]]، [[اسود بن عامر]]، [[عبد الرّزاق بن همام]]، [[عبدالله بن یزید]]، [[عبیدالله بن موسی]] و [[حجاج بن منهال]] و دیگران که همه از مشایخ قرن سوّم هستند، و به [[تواتر حدیث غدیر]] اعتراف نموده‌اند<ref>الغدیر، ج۱، ص۳۲۰.</ref>.