نبوت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

| پرسش مرتبط  = نبوت (پرسش)

}}

درباره مفهوم واژه نبوت، از سوی اهل لغت، سه احتمال داده شده است:  

از میان این سه احتمال، احتمال اول، طرفداران بیشتری دارد و با [[رسالت]] پیامبران که خبردهی و آگاهی‌بخشی است، مناسب‌تر است، چنانکه برخی از لغت‌شناسان نیز بر این باورند که [[پیامبر]] را از آن جهت [[نبی]] نامیده‌اند که از حقایقی سخن می‌گوید که خردهای با [[ناب]] و [[عقول]] [[زیرک]] بدان [[آرامش]] می‌گیرند<ref>راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۸۲: {{عربی|النُّبُوَّةُ: سِفَارَةٌ بين اللّه و بين ذوي العقول من عباده لإزاحة عللهم في أمر مَعادِهم و مَعاشِهم. و النَّبِيُّ لكونه منبِّئا بما تسكن إليه العقول الذَّكيَّة}}.</ref>.

مراد از [[نبی]] مطلق در منظومه [[امام]]، [[خاتم پیامبران]]{{صل}} است که نبوت او [[مقید]] به [[زمان]] و شرایط خاص نیست، بلکه هنوز [[آدم]] میان آب و گل بود که او نبی بود، چنانکه خود فرمود: {{متن حدیث|كُنْتُ نَبِيّاً وَ آدَمَ بَيْنَ الْمَاءِ وَ الطِّينِ}}<ref>ابن‌عربی، الفتوحات، ج۱، ص۱۳۴؛ فصوص الحکم، ص۶۴؛ ممد الهمم، ص۶۴؛ آملی، المقدمات من نص النصوص، ص۵۱؛ آملی، جامع الأسرار، ص۳۹۰؛ امام خمینی، مصباح الهدایة، مقدمه آشتیانی، ص۱۵۳.</ref> امام منشأ [[وحی]] و [[الهام]] به [[پیغمبران]] را [[رحمت]] خدایی می‌داند که ارحم الرّاحمین است و عالم را [[رحمت واسعه]] او فرا گرفته است و بزرگ‌ترین [[رحمت الهی]]، [[قرآن]] است<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۳۶-۳۷.</ref>.

امام، در مصابیح متعدد به بیان نحوه تعین [[حقیقت]] «نبوت تعریفی» و نحوه ظهور آن از مقام [[غیب]]، و سریان آن در مراتب [[غیب و شهود]]، و تقریر این اصل که حقیقت ولایت و نبوت در هر موطن و مقام [[حکم]] خاص دارد، پرداخته‌اند<ref>امام خمینی، مصباح الهدایة، ص۴۶-۴۹.</ref>.<ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۴۹.</ref>

{{اصلی|وحی|الهام}}

ارباب لغت، برای وحی و مشتقات آن، معانی مختلف و کاربردهای متنوعی ذکر کرده‌اند. ابن منظور، وحی را به معنی «اشاره» دانسته و {{متن قرآن|أَوْحَى}} در [[آیه]]: {{متن قرآن|فَأَوْحَى إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيًّا}}<ref>«آنگاه از محراب به سوی قوم خود بیرون شد و به آنان اشاره کرد که: پگاهان و در پایان روز (خداوند را) به پاکی بستأیید» سوره مریم، آیه ۱۱.</ref> و نیز این مصرع از [[شعر]] شاعر [[عرب]] را که گفته است: {{عربی|فأَوْحَتْ إِلينا و الأَنامِلُ رُسْلُها}} (او به سوی ما اشاره کرد و انگشتان، [[رسولان]] او بودند.) برای آن [[شاهد]] آورده است<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۶، ص۸۹۲.</ref>. اما راغب اصفهانی بر این [[باور]] است که واژه [[وحی]] در اصل به معنای «اشاره سریع» است. وحی گاهی با [[کلام]] و بر [[سبیل]] رمز و [[تعریض]] و کنایه صورت می‌پذیرد و گاهی به صورت مجرّد بر دل‌های [[انبیاء]] و اولیای خود [[القاء]] می‌کند، نیز «وحی» گفته می‌شود<ref>ر.ک: راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۸۵۹-۸۵۸.</ref>.

[[امام]] در مصباح ۵۱ و ۵۲ در سخنانی موجز از این حقیقت سخن گفته و با آوردن مثال‌هایی به تبیین آن پرداخته و به فرایند پیچیده انباء در [[عوالم]] وجودی [[انسان]] اشاره می‌کند و آنگاه به فرارفتن از آن به [[مشاهده]] [[اهل عرفان]] و [[منزل]] [[اصحاب]] [[ایمان]] از معرفت حقیقت انباء فرا می‌خواند و انباء در آن حضرت را اظهار حقایقی که در [[هویت]] [[غیبی]] مستکن و [[نهان]] است بر مرآت‌های [[صیقل]] یافته مستعد، می‌داند. به نظر امام [[حقیقت قرآن]]، قبل از [[تنزّل]] به منازل خلقی، از [[شئون]] ذاتی و [[حقایق]] [[علمی]] در [[حضرت]] واحدیّت است که برای احدی جز [[نبی]] ختمی{{صل}} و خُلّص از [[اولیاء الله]]، یعنی [[ائمه معصومین]]{{ع}} حاصل نمی‌شود<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۸۱-۱۸۲.</ref>.<ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۵۱.</ref>

{{اصلی|ختم نبوت}}

از دیدگاه [[امام]]، خلعت [[خاتمیت]] و [[نبوت]] ختمی، که نتیجه [[کشف]] مطلق است، برازنده قامت زیبای مستقیم [[محمدی]]{{صل}} است که [[انسان]] کاملی است که در تحت [[اسم جامع اعظم الهی]] به کشف مطلق اعیان ثابته و لوازم آن ازلاً و ابداً نایل گردیده و حالات و استعدادهای موجودات و کیفیت [[سلوک]] و نقشه وصول آنها بر او کشف شده است<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۹۲.</ref>. امام بر این [[باور]] است که [[حقیقت نوری نبی خاتم]]{{صل}} و [[خاندان عصمت و طهارت]]{{ع}} از آغاز وجود بوده است<ref>امام خمینی، شرح دعاء السحر، ص۵۳.</ref> و مستند ایشان سخن [[امام صادق]]{{ع}} در [[تفسیر]] کریمه: {{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ}}<ref>«و (سوم) پیشتازان پیشتاز * آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰-۱۱.</ref> است که فرمود: {{متن حدیث|نَحْنُ السَّابِقُونَ وَ نَحْنُ الْآخِرُونَ}}<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۲۴، ص۴.</ref> و مؤیِّد آن سخن [[رسول خدا]]{{صل}} است که فرمود: {{متن حدیث|أَوَّلُ مَا خَلَقَ اللَّهُ نُورِي ابْتَدَعَهُ مِنْ نُورِهِ وَ اشْتَقَّهُ مِنْ جَلَالِ عَظَمَتِهِ... ثُمَّ سَجَدَ لِلَّهِ تَعْظِيماً فَفَتَقَ مِنْهُ نُورَ عَلِيٍّ{{ع}} فَكَانَ نُورِي مُحِيطاً بِالْعَظَمَةِ وَ نُورُ عَلِيٍّ مُحِيطاً بِالْقُدْرَةِ}}<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۲۵، ص۲۲.</ref>.<ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۵۵.</ref>

{{اصلی|امامت}}

[[امامت نزد متکلمین]]، [[خلافت]] و [[جانشینی رسول خدا]]{{صل}} در [[اقامه دین]] و [[حفظ حوزه اسلام]] است،؛ به گونه‌ای که [[پیروی]] از او بر همه [[امت]] [[واجب]] است و کسی که [[خلیفه]] اوست، امام نامیده می‌شود<ref>تهانوی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۱، ص۲۶۰.</ref>. متکلمین، امام را دارای [[ریاست عامه]] هم در [[دین]] و هم در [[دنیا]] دانسته‌اند<ref>جرجانی، کتاب التعریفات، ص۱۶.</ref>. اما امامت نزد عرفا اسمی از [[اسماء]] خلافت است، چنانکه [[خدای تعالی]] درباره پیامبرش [[ابراهیم]]{{ع}} فرموده: {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا}}<ref>«من تو را پیشوای مردم می‌گمارم» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref>. آنان بر این باورند که [[امامت]] یا با واسطه است، یا بی‌واسطه. بعضی مثل [[هارون]]{{ع}}، هر دو قسم را دارا بوده‌اند؛ زیرا هارون، هم [[خلیفه]] [[موسی]]{{ع}} بود؛ چنانکه [[قرآن]] از زبان موسی{{ع}} فرمود: {{متن قرآن|اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي}}<ref>«در میان قوم من جانشین من شو» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.</ref> و هم مانند برادرش موسی{{ع}} [[نبی]] و [[رسول]] [[مبعوث]] از سوی [[حق]] به جانب [[خلق]] بود. پس هم [[امام]] مطلق از جانب حق بود و هم امام [[مقید]] بود از جانب موسی{{ع}}<ref>قیصری، شرح فصوص (قیصری)، ص۱۰۹۳ - ۱۰۹۴.</ref>.<ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۵۶.</ref>

{{اصلی|انسان کامل}}

[[اهل معرفت]] انسان کامل را [[انسانی]] دانسته‌اند که جمیع [[کمالات انسانی]] در او تحقق پیدا کرده و [[مظهر]] جمیع [[کمالات الهی]] و موصوف به جمیع صفات جمالی و جلالی [[الهی]] جز [[وجوب]] ذاتی است<ref>قیصری، شرح فصوص (قیصری)، مقدمه قیصری، ۱۲۰.</ref>. به [[باور]] بعضی دیگر، [[حقیقت انسان]] کامل، «حق مخلوق به»، یعنی موجودی است که به سبب او عالم [[آفریده]] شده است<ref>ابن عربی در الفتوحات (۴ ج)، ج۲، ص۳۹۶ گوید: {{عربی|فالإنسان الكامل هو على الحقيقة الحق المخلوق به أي المخلوق بسببه العالم و ذلك لأن الغاية هي المطلوبة بالخلق المتقدم عليها فما خلق ما تقدم عليها إلا لأجلها و ظهور عینا و لو لا ما ظهر ما تقدمها فالغاية هو الأمر المخلوق بسببه ما تقدم من أسباب ظهوره و هو الانسان الكامل}}.</ref>.