مهره در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

از نظر [[سیاسی]] و [[اجتماعی]]، این قبیله از گذشته‌های دور در شمار [[قبایل]] تأثیرگذار در یمن محسوب می‌‌شده است؛ چندان که نام این قبیله در برخی نقوش برجای مانده از [[عهد قدیم]] در یمن به چشم می‌‌خورد. قدیمی‌ترین نقشی که در آن نامی از مهره به میان آمده است در یکی از کتیبه‌های المِعسَال در استان « البیضاء» است که در آن به خیزش  أحرار یهبأر علیه العاذ یلط بن عم ذخر (العزیالوت) -[[پادشاه]] حضرموت- و مشارکت قبیله مهره در آن در سال ۲۲۰ میلادی سخن رفته است. در یکی از نقوش «العقله» در « شبوة» فی حدود ۲۴۰ میلادی هم، به مناسبت حضور «کبیر المَهْرَة» در جشن‌ها و گردهمآیی‌های «تتویج» (موسوم به إل بین بن [[رب]] [[شمس]]) -از أحرار یهبأر در العقله- که در آن به تعیین [[وزراء]] و موظفین إداری پرداخته می‌‌شد، از این [[قبیله]] یاد شده است. <ref> د.علی صالح الخلاقی، دور قبیلة مَهْرَة وأعلامها فی مصر فی القرون الثلاثة الأولی للهجرة (۱)، یافع نیوز؛ الحکواتی - الموءسسة العربیة للثقافة، مقاله قبائل المهره.</ref> در نقش «عبدان [[الکبیر]]» که به [[عهد]] تبابعه در [[قرن چهارم]] میلادی بر می‌‌گردد و نیز در یکی از نقوش مربوط به جریان «الاسرة الیزنیة بنو لحیعة یرخم» به مناسبت [[همراهی]] مهری‌ها و سیبانی‌های حضرمی – که از یزنی‌ها به شمار می‌‌رفتند- در [[نبرد]] با عمال تبابعه در حدود [[قرن پنجم]] میلادی، و [[چیرگی]] آنان بر نیمه شرقی مملکت تبابعه، از آنان ذکری به میان آمده است. <ref> الحکواتی - الموءسسة العربیة للثقافة، مقاله قبائل المهره.</ref> مهری‌ها طبیعتی غالباً [[بدوی]] داشتند از این رو در برابر کمتر [[دولت]] تشکیل یافته در [[یمن]] و عمان سر [[تسلیم]] فرود آورده بودند. آنان در محدوده جغرافیایی خود مجموعه دولت‌هایی را تشکیل دادند که تا بیش از هفت قرن ادامه یافت که [[امارت]] [[بنو تبلة بن شماسة مهری]] و بعد از او امارت [[ابی دجانه مهری]] بر الشحر در حوالی [[قرن پنجم هجری]] و [[سلطنت]] مهری‌ها فی قشن از جمله آن است. بر این دولت مهری سلاطینی از شاخه‌های مختلف این قبیله از [[جاهلیت]] تا دوره معاصر [[حکومت]] راندند که از [[شهر]] بن [[وائل]] مهری و دیگر بزرگان این [[قوم]] در [[دوران جاهلیت]] ([[قرن دوم]] میلادی) تا [[سلطان]] [[عیسی]] بن علی بن سالم [[آل]] عفرار را شامل می‌‌شده است.<ref> الموسوعة الحره، مقاله تاریخ المهره.</ref> با این حال گفته شده که قبیله مَهره دارای یک حکومت با [[تشکیلات اداری]] و [[مالی]] منسجم نبود که بتواند [[قدرت]] خود را همانند یک دولت [[اعمال]] کند و آنها درگیر [[پیکار]] با بنی‌معاویة بن کنده بودند<ref> عبدالرحمن عبدالواحد الشجاع، الیمن فی صدر الاسلام، ص۴۷.</ref>  

به [[هنگام ظهور]] [[اسلام]]، [[مهره]] عرصه [[نزاع]] دو تن از [[رجال]] این [[قبیله]] به نام «[[شخریت بن شحرات مهری]]» از «بنی شخراة» و «[[المصبّح بن محارب مهری]]» از [[بنی محارب]] در به‌دست گرفتن زمام [[ریاست]] این [[قوم]] بود. «شخریت» [[پادشاه]] اقلیم شرقی شحر و کوههای ظفار ودر ناحیه ای که از «جَیْروت» تا «نضون» امتداد داشت، [[حکومت]] داشت و «المصبّح» پادشاه اقلیم غربی مشقاص در [[نجد]] [[حکمرانی]] داشت. [[غالب]] [[سرزمین]] مهری‌ها در [[انقیاد]] المصبیح بود و تنها مناطقی از آن تحت [[فرمان]] شخریت بود. مع الوصف هر کدام از ایشان، دیگری را به [[اطاعت]] از خود می‌‌خواند<ref>طبری، تاریخ الرسل و الملوک، ج۳، ص۳۱۶-۳۱۷</ref> و این [[اختلاف]] -همان گونه که اشاره خواهد شد- در جریان رده به صورت کاملاً آشکاری بروز نمود.<ref>ر. ک. طبری، تاریخ الرسل و الملوک، ج۳، ص۳۱۶-۳۱۷؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۶، ص۳۳۰؛ د.علی صالح الخلاقی، دور قبیلة مَهْرَة وأعلامها فی مصر فی القرون الثلاثة الأولی للهجرة (۱)، یافع نیوز.</ref>

نقل است که در پی ظهور اسلام و [[تشکیل حکومت]] [[نبوی]]{{صل}} در [[مدینه]]، [[رسول خدا]]{{صل}} [[نامه]] ای به [[جیفر بن جلندی]] –امیر عمان- ارسال داشت و او را به اسلام [[دعوت]] کرد. وی اسلام پذیرفت و به تبع او و دعوت وی، دیگر [[مردمان]] [[عمان]]-از جمله قبیله مهره- اسلام پذیرفتند.<ref> الموسوعة الحره، مقاله تاریخ المهره. درباره نامه حضرت به جیفر بن جلندی ر. ک. بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۷۸؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ج۲، ص۳۶.</ref> با [[فتح مکه]] در [[سال هشتم هجری]] و سرعت گرفتن [[وفود]] [[قبایل]] نزد [[رسول مکرم اسلام]]{{صل}} و [[اعلان]] [[سرسپردگی]] آنان به اسلام، قبیله مهره نیز نمایندگانی جهت اظهار [[اطاعت از رسول خدا]]{{صل}} عازم مدینه کرد. [[نمایندگان]] این قبیله به [[سرپرستی]] مَهری بن أبیَض به نزد [[پیامبر]]{{صل}} رفتند. در این [[دیدار]]، [[حضرت]] آنان را به اسلام دعوت کرد وآنان نیز با پذیرش این دعوت، [[مسلمان]] شدند. [[رسول خدا]]{{صل}} ایشان را مورد [[محبت]] خود قرار داد و فرمانی را با این مضمون: «هیچ کس نباید به ایشان [[حمله]] و [[غارت]] برد و دام‌ها را در مراتع آنان بدون اجازه بچرانند و برایشان است که [[احکام اسلام]] را برپا دارند» برای آنان مرقوم فرمود. <ref> ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۶۶؛ منتظرالقائم، اصغر، نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت{{ع}}، ص۶۹.</ref> [[ابن سعد]] نیز با اشاره به [[وفد]] [[مهره]] در کتاب خود -الطبقات الکبری-، به نقل از [[هشام بن محمد]] از [[معمر بن عمران مهری]] از پدرش چنین [[روایت]] کرده که مردی از مهره به نام [[زهیر بن قرضم بن عجیل بن قباث بن قمومی بن نقلان عبدی بن الآمری بن مهری بن حیدان بن عمرو بن الحاف بن قضاعه]] از «شحر» نزد رسول خدا{{صل}} رفت. [[حضرت]] او را به واسطه پیمودن را طولانی او را به خود نزدیک گردانید و مورد [[احترام]] و [[تفقد]] قرار دادند و چون وقت رفتن فرا رسید، نوشته ای برای او مکتوب کردند که تا امروز (عصر ابن سعد) نزد آنان محفوظ است.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۶۶-۲۶۷.</ref>  

با آغاز فتوحات اسلامی در [[سال دوازدهم هجری]]، مردم قبیله [[مهره]] نیز همگام با بسیاری از [[قبایل عرب]] پا به عرصه فتوحات اسلامی نهادند و نقشی پررنگی در [[فتوحات]] [[عراق]] و [[شام]] وخراسان و [[مغرب]] [[عربی]] و دیگر شهرهایی که به دست مسلمین فتح شد، ایفا نمودند. نمود بارز این حضور گسترده و مؤثر را می‌‌توان در فتوحات شمال افریقا خصوصاً در [[فتح مصر]] جست. <ref> د.علی صالح الخلاقی، دور قبیلة مَهْرَة وأعلامها فی مصر فی القرون الثلاثة الأولی للهجرة (۱)، یافع نیوز.</ref> در این فتوحات که بسیاری از [[رجال]] مهره در [[عهد]] [[نبوی]]{{صل}}، از جمله برخی از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} همچون ابو عبدالرحمن نبیه بن صؤاب (صواب) مهری از [[اصحاب]] و [[راویان]] [[نبی خاتم]]{{صل}}، <ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۴۵.</ref> سفیان بن صهابه مهری معروف به «خرنق شاعر»<ref>ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۵۰۴؛ ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۳، ص۱۰۳. ضمن این که در برخی منابع از او با لقب «الخریق الشاعر» نام برده شده است. ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۲۵۳؛ مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۳۲، ص۸۵.</ref> و [[برح بن حسکل]] (عُسکُل) <ref> ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۱۸۵.</ref> حضور داشتند، مهری‌ها از طلایه داران [[سپاه اسلام]] و از بهترین [[یاران]] [[عمرو بن عاص]] –عامل حکومت مدینه در [[مصر]]- بودند و رشادت‌ها و شجاعت‌های بسیار از خود در صحنه‌های [[نبرد با رومیان]] به نمایش گذاشتند. چندان که فضل شان در [[جهاد]] و شجاعتشان در [[قتال]]، [[تحسین]] فرمانده‌شان -[[عمرو بن عاص]]- را برانگیخت و وی در [[مدح]] رزم آوران این [[قبیله]]، از آنان با تعبیر: {{عربی|"أما مَهْرَة فقوم یَقْتُلْون ولا یُقْتَلُون"}} یاد کرد.<ref> ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۱۶۰.</ref> اوج رشادت‌ها و شجاعت‌های مهری‌ها در محاصره و فتح قلعه اسکندریه در [[سال ۲۵ هجری]] رقم خورد که تفاصیل این واقعه را [[ابن عبد الحکم]] به نقل از [[محدث]] شهیر [[یزید بن ابی حبیب]] در کتاب خود نقل کرده است.<ref> ر. ک. ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۱۵۹-۱۶۰؛ د. علی صالح الخلاقی، دور قبیلة مَهْرَة وأعلامها فی مصر فی القرون الثلاثة الأولی للهجرة (۱)، یافع نیوز.</ref> آنان همچنین، تحت [[فرماندهی]] عمرو بن عاص و در [[حمله]] [[عبدالله بن سعد بن أبی سرح عامری]] به افریقا در [[زمان]] [[خلافت عثمان]] در [[سال ۲۷ هجری]] با ششصد تن [[جنگجو]] مشارکت جستند<ref> ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۳۱۳</ref> و اندکی بعد، در [[فتوحات]] شمال افریقا، [[مغرب]] و [[اندلس]] حضوری مؤثر یافتند. مهری‌ها در جنگ‌های شمال افریقا که در [[قرن نخست هجری]] به وقوع پیوست در نقش سواره [[نظام]] [[سپاه اسلام]] ظاهر شدند و با مهارت‌های بسیار بالایی که در سوارکاری داشتند و با بهره‌گیری از شتران معروف خود که به سرعت و [[صلابت]] و حرکت بی‌سر و صدای خود شهره بودند، در فتوحات [[مصر]] از جمله «نیکیو» در سال ۶۴۶ میلادی و دیگر جنگ‌های آن شرکت کردند. نتیجه حضور مؤثر و گسترده مهری‌ها در [[فتوحات اسلامی]] مصر، در [[ترقی]] فرمانده‌شان [[عبدالسلام بن هبره مهری]] تبلور یافت. عبدالسلام به دستور عمرو بن عاص، [[فرماندهی سپاه]] [[اسلام]] در فتح لیبی را برعهده گرفت و توانست با [[شکست]] [[فرمانروایان]] و عمال امپراطوری بیزانس، لیبی را برای همیشه از [[تسلط]] [[رومیان]] خارج کند. وی پس از فتح لیبی به [[حکمرانی]] این [[سرزمین]] [[دست]] یافت و عنوان نخستین [[امیر]] [[مسلمان]] این سرزمین را از آن خود کرد. <ref> الموسوعة الحره، مقاله تاریخ المهره.</ref>

از مشاهیر و بزرگان [[قبیله]] [[مهره]] در ایام [[جاهلی]] می‌‌توان به نام [[شهر بن وائل مهری]] -[[پادشاه]] بلاد مهره فی دوران [[پادشاهی]] قدیم ([[قرن دوم]] میلادی)-، [[کرز بن روعان مهری]] -[[زعیم]] مهره در ایام [[جاهلیت]]- و [[مرضاوی بن سعوه مهری]] شاعر و تک سوار این [[قوم]] که حدوداً ۱۵ سال قبل از [[میلاد پیامبر]]{{صل}} در [[سرزمین]] مهره [[تولد]] یافت، اشاره کرد.<ref>الموسوعة الحره، مقاله تاریخ المهره.</ref> ضمن این که از [[زنان]] نام آور این قوم در این ایام نیز، می‌‌توان از خویله مهریه قضاعیه (متوفای حدود سال ۳۳ بعد از میلاد [[نبی]]) - از شخصیت‌های [[قدرتمند]] این قبیله در تأثیرگذاری بر [[نفوس]] بواسطه [[بلاغت]] در [[نثر]] و [[نظم]]-، [[عاتکه]] [[مهریه]]-ضرب المثل در داشتن تعداد پسران از [[قبایل]] مختلف-،<ref> الموسوعة الحره، مقاله تاریخ المهره.</ref> [[عدیه بنت الامری بن مهر]] [[همسر]] جلهمه ملقب به طئ<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۲۱۸.</ref> و [[أم علقمه]] عنده مهریه -[[مادر]] یکی از [[ملوک]] کنده به نام [[علقمه بن سلمه بن مالک بن حارث بن معاویة الاکرمین]] ملقب به ابن عِنده-<ref> ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۶، ص۳۲؛ زبیدی، تاج العروس، ج۵، ص۱۳۳. از او با نام «عنجه» (ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۱۶۳) و «عنجد» (ابن حبیب بغدادی، المحبر، ص۲۵۲) هم یاد شده است.</ref> نام برد.

از اعلام و [[رجال]] دوران [[اسلامی]] آنان نیز می‌‌توان به چهره‌ها و شخصیت‌های نامدار و شهیری همچون [[ابو عبدالرحمن نبیه بن صؤاب (صواب) مهری -از [[اصحاب]] و [[راویان]] [[نبی خاتم]]{{صل}}-، <ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۴۵.</ref> [[سفیان بن صهابه مهری]] معروف به «خرنق شاعر»<ref>ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۵۰۴؛ ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۳، ص۱۰۳. </ref> که برخی او را در شمار [[صحابه]] برشمرده‌اند،<ref>ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۵۰۴.</ref> اشاره کرد. ضمن این که از [[مهری بن ابیض]]<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷۱، ص۲۶۶؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۸۰.</ref> و [[زهیر بن قرضم مهری]]<ref>زبیدی، تاج العروس، ج۱۸، ص۲۲۴.</ref> از [[وفود]] کنندگان بر [[پیامبر]]{{صل}}، [[شریح بن میمون مهری]] -[[فرمانده]] نیروهای دریایی [[اسلام]] در [[فتوحات]] شمال افریقا- در [[سال ۹۸ هجری]]،<ref> ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۲۱۸.</ref> [[بشر بن حسان مهری]] - عامل [[سلیمان بن عبدالملک اموی]] در [[کوفه]]-،<ref>خلیفة بن خیاط، تاریخ، ص۲۰۳.</ref> [[عمرو بن مره مهری]] -از [[فرماندهان سپاه]] اسلام در [[حمله]] به [[روم]]-،<ref> خلیفة بن خیاط، تاریخ، ص۱۳۹.</ref> [[أبو بکر بن عمار مهری اندلسی]] ملقب به «ذو الوزارتین» -از شعرا و [[حکام]] [[امارت]] مرسیّه [[اندلس]] در سال۴۷۱ [[هجری]]-،<ref>ر. ک. حنبلی دمشقی، شذرات الذهب، ج۵، ص۳۳۴؛ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۴، ص۴۲۵، ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۲۰۷.</ref> [[ابوالولید مهری قیروانی]] -شیخ [[اهل]] [[ادب]] در [[مغرب]]-،<ref> ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۱۹، ص۱۵۹.</ref> [[ابو القاسم اصبغ بن محمد بن سمح مهری قرطبی]]-از علمای بزرگ اندلس در حساب و هندسه و هیئت و [[نجوم]] و [[طب]]-<ref>زرکلی، الاعلام، ج۱، ص۳۳۳. نیز ر. ک. ذهبی، تاریخ اسلام، ج۲۹، ص۱۷۳.</ref> و [[ابوالولید عبدالملک بن قطن مهری]] -از شعرا و و علمای لغت و [[ادب]]-<ref> زرکلی، الاعلام، ج۴، ص۱۶۲.</ref> در شمار دیگر بزرگان این [[قبیله]] یاد کرده‌اند. همچنین از [[تمیم بن فرع مهری]]،<ref>عجلی، معرفة الثقات، ج۱، ص۲۵۹؛ ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۱، ص۳۵۰.</ref> [[ابو عمرو عبدالرحمن بن شماسه مهری مصری]]،<ref>رازی، الجرح و التعدیل، ج۵، ص۲۴۳؛ ابن حبان، الثقات، ج۵، ص۹۶.</ref> [[سعوة بن حیدان مهری]]<ref>بخاری، التاریخ الکبیر، ج۴، ص۲۱۴؛ ابن حبان، الثقات، ج۴، ص۳۵۰.</ref> در شمار [[تابعین]] و روات این قبیله و از دیگر [[محدثان]] آنان به نام [[ثواب بن عتبه مهری]]،<ref>ابن حنبل، مسند، ج۵، ص۳۶۰؛ بخاری، التاریخ الکبیر، ج۲، ص۱۸۴.</ref> [[ابوالفیض موسی بن ایوب مهری حمصی]]،<ref> مزی، تهذیب الکمال، ج۲۹، ص۳۵؛ فسوی، المعرفة و التاریخ، ج۳، ص۳۷۴؛ المبارکفوزی، تحفة الاحوذی، ص۱۶۹.</ref> [[خالد بن حمید مهری اسکندرانی]]،<ref> ابن حبان، الثقات، ج۸، ص۲۲۱؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۱۱، ص۱۵۱؛ رازی، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۳۲۵.</ref> [[حی بن لقیط بن ناشره مهری]]<ref>ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۲، ص۹۷؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶۱، ص۲۱۵.</ref> و [[سلیمان بن داود مهری]]<ref>ابی داوود سلیمان بن اشعث، سنن، ج۱، ص۲۷۳؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۱۶، ص۲۰۱.</ref> اشاره شده است. کما این که از علمای متأخرتر آنان نیز می‌‌توان از [[سلیمان بن أحمد بن سلیمان مهری]] مشهور فلکی [[قرن نهم]] و دهم [[هجری]] و ملقب به «[[معلم]] البحر»<ref>زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۱۲۱</ref> نام برد. از چهره‌های ممتاز [[شیعی]] این قبیله هم می‌‌توان از [[اسماعیل بن محمد مهری کوفی]] –از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}}-، [[سوید بن طالب مهری]] جدی از اصحاب امام صادق{{ع}}-، [[ابوخداش عبدالله بن خداش مهری]] –از [[اصحاب]] [[امام موسی کاظم]]{{ع}} و [[امام هادی]]{{ع}}، <ref>شیخ طوسی، رجال، ص۱۶۱، ۲۲۳، ۳۴۰ و ۳۸۱.</ref> همچنین [[شریک بن شیخ]] از اشراف بخارا که در [[سال ۱۳۳ هجری]] بر [[ابومسلم بن صالح خزاعی]] در بخارا به هواداری از [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} [[قیام]] کرد،<ref>طبری، تاریخ الرسل و الملوک، ج۷، ص۴۵۹؛ مسکویه، تجارب الامم، ج۳، ص۳۴۳؛ نرشخی، تاریخ بخارا، ص۸۶.</ref> نام برد.