حج در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

تمتع حجی است که حجگزار در ماه‌های حج ([[شوال]]، [[ذیقعده]] و [[ذیحجه]]) ابتدا [[اعمال]] [[عمره]] را انجام داده، پس از خروج از [[احرام]] دوباره برای حج [[محرم]] می‌شود <ref> کشف الرموز، ج ۱، ص۳۳۶؛ بدایة المجتهد، ج ۱، ص۲۶۷.</ref> و از این رو به آن تمتع گفته‌اند که [[تمتع]] (بهره بردن) از بسیاری [[محرمات]] [[احرام]] از جمله [[زنان]]، میان [[عمره]] و [[حج]] [[حلال]] می‌شود. از آنجا که [[ارتباط]] میان این عمره و [[حج تمتع]] به گونه‌ای است که به منزله یک عمل محسوب می‌شوند، گویا این بهره‌برداری در حج تمتع واقع شده است.<ref> الروضة البهیه، ج ۲، ص۲۰۴.</ref> به نظر بسیاری از [[فقیهان]] [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و حجّ و عمره را برای خداوند تمام (و کامل) بجا آورید، پس اگر بازداشته شدید؛ از قربانی آنچه دست دهد (قربانی کنید)، و سر نتراشید تا هنگامی که قربانی به قربانگاه خود برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود یا در سر آسیبی داشت (و ناچار از تراشیدن سر شد) بر (عهده) او (جایگزینی) است از روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و چون ایمن شدید آنکه از عمره به حجّ تمتّع می‌پردازد آنچه از قربانی دست دهد (قربانی کند)، و هر کس (که قربانی) نیافت روزه سه روز از ایّام حج و هفت روز هنگامی که (از حج) بازگشتید (بر عهده اوست)؛ این ده روز کامل است؛ این (حکم تمتّع) برای کسی است که خانواده‌اش ساکن مکّه نباشند و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند سخت کیفر است» سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref> بر [[مشروعیت]] این حج دلالت دارد: «فَمَن تَمَتَّعَ بِالعُمرَةِ اِلَی الحَجِّ فَمَا استَیسَرَ مِنَ الهَدیِ».<ref> المجموع، ج ۷، ص۱۵۳؛ الحدائق، ج ۱۴، ص۳۲۰؛ مستند الشیعه، ج ۱۱، ص۲۱۵.</ref> در [[روایات]] متعددی از [[پیامبر]] و [[اهل‌بیت]]{{عم}} <ref> الکافی، ج ۴، ص۲۹۱؛ تهذیب، ج ۵، ص۲۴؛ مسند احمد، ج ۱، ص۵۷.</ref> نیز حج تمتع جایز شمرده شده است. در مقابل، از [[عمر]] و [[عثمان]] نقل شده است که از حج تمتع [[نهی]] کرده و آن را [[حرام]] شمرده‌اند؛<ref> مسند احمد، ج ۱، ص۵۲؛ المجموع، ج ۷، ص۱۵۱.</ref> ولی این نهی و [[تحریم]] برخلاف [[نص صریح]] [[قرآن کریم]] و [[سنت پیامبر]]{{صل}} <ref> صحیح مسلم، ج ۴، ص۴۹؛ سنن النسائی، ج ۵، ص۱۵۱.</ref> و [[صحابه]] است،<ref> صحیح مسلم، ج ۴، ص۴۵؛ مسند احمد، ج ۳، ص۳۶۳؛ سنن الترمذی، ج ۲، ص۱۵۸ ـ ۱۵۹.</ref> بر این اساس، بسیاری از [[مسلمانان]] از جمله فرزند عمر با این [[رأی]] [[مخالفت]] کرده، تمتع در حج را جایز شمرده‌اند.<ref> وسائل الشیعه، ج ۱، ص۱۹؛ سنن الترمذی، ج ۲، ص۱۵۹.</ref> فقیهان پیرو [[مذاهب چهارگانه اهل سنت]] نیز حج تمتع را جایز شمرده‌اند.<ref> المجموع، ج ۷، ص۱۵۱؛ المغنی، ج ۳، ص۲۳۷؛ بدایة المجتهد، ج ۱، ص۲۶۶.</ref> بر اساس آیه{{متن قرآن|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و حجّ و عمره را برای خداوند تمام (و کامل) بجا آورید، پس اگر بازداشته شدید؛ از قربانی آنچه دست دهد (قربانی کنید)، و سر نتراشید تا هنگامی که قربانی به قربانگاه خود برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود یا در سر آسیبی داشت (و ناچار از تراشیدن سر شد) بر (عهده) او (جایگزینی) است از روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و چون ایمن شدید آنکه از عمره به حجّ تمتّع می‌پردازد آنچه از قربانی دست دهد (قربانی کند)، و هر کس (که قربانی) نیافت روزه سه روز از ایّام حج و هفت روز هنگامی که (از حج) بازگشتید (بر عهده اوست)؛ این ده روز کامل است؛ این (حکم تمتّع) برای کسی است که خانواده‌اش ساکن مکّه نباشند و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند سخت کیفر است» سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref> و برخی روایات،<ref> الکافی، ج ۴، ص۲۹۹؛ وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص۲۳۹.</ref> این حج [[وظیفه]] غیر مکیان است. رأی فقیهان [[شیعه]] <ref> السرائر، ج ۱، ص۵۱۹؛ المعتبر، ج ۲، ص۷۸۳.</ref> و برخی از [[فقهای اهل سنت]] <ref> المبسوط، سرخسی، ج ۴، ص۱۶۹؛ المجموع، ج ۷، ص۱۶۹.</ref> نیز همین است؛ ولی بیشتر [[فقهای اهل سنت]] انجام دادن [[حج تمتع]] را برای [[اهل مکه]] جایز دانسته‌اند.<ref> الخلاف، ج ۲، ص۲۷۲؛ المجموع، ج ۷، ص۱۶۹.</ref> [[رأی]] [[فقهای شیعه]] و [[اهل سنت]] درباره مراد از «حاضِریِ المَسجِد الحَرامِ» در [[آیه]] مذکور متفاوت است؛ نظر برخی از [[فقیهان]] [[شیعه]] آن است که آنها کسانی‌اند که میان آنان و [[مسجدالحرام]] از ۴ جانب ۱۲ میل (هر میل یک سوم فرسخ)<ref> الاوزان والمقادیر، ص۱۳۱؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۴۱۷.</ref> یا کمتر از آن باشد؛<ref> السرائر، ج ۱، ص۵۲۰؛ ذخیره‌المعاد، ج ۱، ص۵۵۰.</ref> ولی مشهور [[فقهای امامیه]] برآن‌اند که مراد کسانی‌اند که فاصله آنان با مسجدالحرام ۴۸ میل و کمتر از آن باشد.<ref> الحدائق، ج ۱۴، ص۳۲۲؛ مستند الشیعه، ج ۱۱، ص۲۱۶؛ العروة الوثقی، ج ۴، ص۴۴۱.</ref> در برابر، فقهای اهل سنت آرای متفاوتی بیان کرده و گفته‌اند: اینان تنها ساکنان محدوده [[حرم]] <ref> المغنی، ج ۳، ص۵۰۲، ۲۴۲؛ المحلی، ج ۷، ص۱۴۶.</ref> یا اهل مکه یا کسانی‌اند که از محل سکونت آنان تا [[مکه]] [[نماز]] شکسته نمی‌شود، یا کسانی که در فاصله میان مواقیت [[احرام]] تا مکه ساکن‌اند <ref> المبسوط، سرخسی، ج ۴، ص۱۶۹؛ بدائع الصنائع، ج ۲، ص۱۶۹.</ref> یا ساکنان مکه و [[ذی طوی]] یا کسانی که از محل سکونت آنان تا مکه یک [[روز]] یا دو شب راه است.<ref> المحلی، ج ۷، ص۱۴۶.</ref>

[[حج]] قِران، حجی است که حج‌گزار ابتدا [[حج]] و سپس [[عمره]] را انجام می‌دهد و هنگام [[احرام حج]]، [[قربانی]] را به همراه خود می‌آورد؛<ref> مختلف الشیعه، ج ۴، ص۲۴؛ منتهی المطلب، ج ۲، ص۶۵۹.</ref> ولی فقهای اهل سنت برآن‌اند که حج [[قرآن]] آن است که حجگزار حج و عمره را با یک [[نیت]] و احرام انجام داده، [[محرمات]] احرام میان آن دو بر وی [[حلال]] نمی‌گردد.<ref> المبسوط، سرخسی، ج ۴، ص۲۵؛ الروضة البهیه، ج ۲، ص۲۰۵.</ref> به نظر برخی از آنان [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و حجّ و عمره را برای خداوند تمام (و کامل) بجا آورید، پس اگر بازداشته شدید؛ از قربانی آنچه دست دهد (قربانی کنید)، و سر نتراشید تا هنگامی که قربانی به قربانگاه خود برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود یا در سر آسیبی داشت (و ناچار از تراشیدن سر شد) بر (عهده) او (جایگزینی) است از روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و چون ایمن شدید آنکه از عمره به حجّ تمتّع می‌پردازد آنچه از قربانی دست دهد (قربانی کند)، و هر کس (که قربانی) نیافت روزه سه روز از ایّام حج و هفت روز هنگامی که (از حج) بازگشتید (بر عهده اوست)؛ این ده روز کامل است؛ این (حکم تمتّع) برای کسی است که خانواده‌اش ساکن مکّه نباشند و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند سخت کیفر است» سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref> که [[حج]] و [[عمره]] را قرین هم ذکر کرده اشاره به این نوع از حج دارد؛<ref> المجموع، ج ۷، ص۱۵۳؛ البحرالرائق، ج ۲، ص۶۲۶.</ref> ولی عده‌ای دیگر دلالت آیه را بر این حج [[نفی]] کرده و گفته‌اند: جمع و قرین قرار دادن این دو در آیه، دلیلی بر [[وجوب]] جمع آنها در عمل نیست.<ref> المجموع، ج ۷، ص۱۵۳.</ref> [[فقهای اهل سنت]] جمع میان حج و عمره را با یک [[احرام]] جایز دانسته‌اند؛<ref> تذکرة الفقهاء، ج ۸، ص۶۹؛ البحر الرائق، ج ۲، ص۶۲۵؛ الدرالمختار، ج ۲، ص۵۸۳.</ref> اما [[فقهای شیعه]] این عمل را جایز ندانسته و در صورت انجام دادن آن گفته‌اند که تنها حج منعقد می‌گردد.<ref> الخلاف، ج ۲، ص۳۳۲؛ تحریر الاحکام، ج ۱، ص۵۵۸.</ref> دلیل برخی از فقهای شیعه آیه مذکور است که [[مسلمانان]] را به کامل کردن هریک از حج و عمره [[فرمان]] داده و معنای کامل کردن حج این است که حجگزار ابتدا [[اعمال]] آن را انجام داده، از احرام خارج گردد و سپس به عمل دیگری بپردازد.<ref> الخلاف، ج ۲، ص۳۳۳؛ تذکره‌الفقهاء، ج ۸، ص۶۹.</ref> به روایاتی از [[پیامبر]] و [[اهل بیت]]{{عم}} نیز در این باره استناد شده است.<ref> الخلاف، ج ۲، ص۳۳۲؛ ذخیره‌المعاد، ج ۱، ص۵۵۶ ـ ۵۵۷.</ref> به نظر [[فقیهان]] [[شیعه]]، [[حج]] [[قرآن]] [[وظیفه]] ساکنان و مجاوران [[مکه]] ـ در محدوده یاد شده ـ است.<ref> الخلاف، ج ۲، ص۲۷۲؛ تحریر الاحکام، ج ۱، ص۵۵۷؛ غنیة النزوع، ص۱۵۲.</ref> دلیل این امر آیه {{متن قرآن|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و حجّ و عمره را برای خداوند تمام (و کامل) بجا آورید، پس اگر بازداشته شدید؛ از قربانی آنچه دست دهد (قربانی کنید)، و سر نتراشید تا هنگامی که قربانی به قربانگاه خود برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود یا در سر آسیبی داشت (و ناچار از تراشیدن سر شد) بر (عهده) او (جایگزینی) است از روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و چون ایمن شدید آنکه از عمره به حجّ تمتّع می‌پردازد آنچه از قربانی دست دهد (قربانی کند)، و هر کس (که قربانی) نیافت روزه سه روز از ایّام حج و هفت روز هنگامی که (از حج) بازگشتید (بر عهده اوست)؛ این ده روز کامل است؛ این (حکم تمتّع) برای کسی است که خانواده‌اش ساکن مکّه نباشند و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند سخت کیفر است» سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref> است که [[حج تمتع]] را وظیفه غیر مجاوران شمرده است.<ref> غنیة النزوع، ص۱۵۲؛ تذکرة الفقهاء، ج ۷، ص۱۶۹؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج ۱، ص۲۴.</ref> در این‌باره به [[روایات]] نیز استناد شده است؛<ref> تذکرة الفقهاء، ج ۷، ص۱۶۹؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج ۱، ص۲۴.</ref> ولی بسیاری از فقهای اهل سنت برآن‌اند که انجام هریک از سه نوع [[حج]] برای مجاوران [[مکه]] جایز است.<ref> تذکرة الفقهاء، ج ۷، ص۱۷۰؛ بدائع الصنائع، ج ۲، ص۱۶۹؛ بدایة المجتهد، ج ۱، ص۲۶۷.</ref>حج افراد، آن است که ابتدا حجگزار برای حج [[محرم]] شده، پس از خروج از [[احرام]]، [[عمره]] را به جا می‌آورد.<ref> المعتبر، ج ۲، ص۷۸۵؛ المغنی، ج ۳، ص۲۴۷.</ref> البته برخی انجام عمره پس از حج را مشروط به عدم انجام آن پیش از حج و نیز داشتن [[استطاعت]] آن دانسته‌اند.<ref> کتاب الحج، گلپایگانی، ج ۱، ص۱۷ ـ ۱۸.</ref> برخی از [[فقهای اهل سنت]] گفته‌اند: اِفراد آن است که حجگزار ابتدا قبل از ماه‌های حج، عمره را انجام دهد و سپس در ماه‌های حج، تنها حج را به جای آورد <ref> حواشی الشروانی، ج ۴، ص۱۴۶؛ مغنی المحتاج، ج ۱، ص۵۱۴.</ref> یا ابتدا حج را به جا آورده، عمره را در غیر ماه‌های حج انجام دهد.<ref> المبسوط، سرخسی، ج ۴، ص۲۵؛ روضة الطالبین، ج ۲، ص۳۲۱.</ref> به نظر برخی [[آیه]] {{متن قرآن|فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ}}<ref>«در آن نشانه‌هایی روشن (چون) مقام ابراهیم وجود دارد و هر که در آن در آید در امان است و حجّ این خانه برای خداوند بر عهده مردمی است که بدان راهی توانند جست؛ و هر که انکار کند (بداند که) بی‌گمان خداوند از جهانیان بی‌نیاز است» سوره آل عمران، آیه ۹۷.</ref> به این نوع از حج اشاره دارد؛<ref> المجموع، ج ۷، ص۱۵۳؛ البحرالرائق، ج ۲، ص۶۲۶.</ref> ولی این [[رأی]] صحیح به نظر نمی‌رسد؛ زیرا آیه مذکور بر اصل [[وجوب]] [[حج]] بر [[مسلمانان]] دلالت دارد و از نوع حج سخنی به میان نیاورده است. به نظر [[علمای امامیه]] این نوع از حج [[وظیفه]] [[اهل مکه]] و مجاوران آن است.<ref> تذکرة الفقهاء، ج ۷، ص۱۶۹؛ سلسلة الینابیع، ج ۷، ص۱۷۱.</ref> دلیل این امر آیه {{متن قرآن|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و حجّ و عمره را برای خداوند تمام (و کامل) بجا آورید، پس اگر بازداشته شدید؛ از قربانی آنچه دست دهد (قربانی کنید)، و سر نتراشید تا هنگامی که قربانی به قربانگاه خود برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود یا در سر آسیبی داشت (و ناچار از تراشیدن سر شد) بر (عهده) او (جایگزینی) است از روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و چون ایمن شدید آنکه از عمره به حجّ تمتّع می‌پردازد آنچه از قربانی دست دهد (قربانی کند)، و هر کس (که قربانی) نیافت روزه سه روز از ایّام حج و هفت روز هنگامی که (از حج) بازگشتید (بر عهده اوست)؛ این ده روز کامل است؛ این (حکم تمتّع) برای کسی است که خانواده‌اش ساکن مکّه نباشند و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند سخت کیفر است» سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref> و برخی [[روایات]] است؛<ref> تذکرة الفقهاء، ج ۷، ص۱۶۹؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج ۱، ص۹.</ref> ولی [[اهل سنت]] انجام این حج را نیز برای همه افراد جایز شمرده‌اند.<ref> تذکرة الفقهاء، ج ۷، ص۱۶۹ ـ ۱۷۰؛ المجموع، ج ۷، ص۱۵۳؛ المغنی، ج ۳، ص۲۳۲.</ref> این سه نوع حج هرچند در اصل [[اعمال]] با هم اشتراک دارند، تفاوت‌های متعددی با یکدیگر دارند؛<ref> الروضة البهیه، ج ۲، ص۲۰۴ ـ ۲۰۸؛ جواهرالکلام، ج ۱۸، ص۷۵.</ref> همچنین در اینکه کدام یک از حج‌های یاد شده [[افضل]] و دارای [[پاداش]] بیشتری است [[علمای اسلامی]] آرای متفاوتی دارند؛ به نظر [[علمای امامیه]] <ref> الخلاف، ج ۲، ص۲۶۶؛ تذکرة الفقهاء، ج ۷، ص۱۷۲.</ref> و برخی از [[فقیهان]] [[اهل سنت]] <ref> المجموع، ج ۷، ص۱۵۰؛ المغنی، ج ۳، ص۲۳۳.</ref> [[تمتع]] [[برتر]] از [[قرآن]] و افراد است. دلیل این امر به نظر برخی آن است که قرآن به [[صراحت]] از [[حج تمتع]] یاد کرده است، در حالی که دیگر انواع [[حج]] به صراحت در قرآن نیامده‌اند <ref> تذکرة الفقهاء، ج ۷، ص۱۷۲.</ref> و نیز به روایتی از [[پیامبر اکرم]] استناد شده است که پس از [[محرم]] شدن برای حج و [[نزول وحی]] بر آن [[حضرت]] فرمود: اگر [[قربانی]] به همراه نیاورده بودم ابتدا [[عمره]] و سپس حج می‌گزاردم.<ref> الخلاف، ج ۲، ص۲۶۷ - ۲۶۸؛ فتح العزیز، ج ۷، ص۱۰۶ - ۱۰۷.</ref> افزون بر این، در [[روایات اهل بیت]]{{عم}} به صراحت بر برتر بودن حج تمتع تصریح شده است؛<ref> تهذیب، ج ۵، ص۲۹؛ وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص۲۵۱.</ref> از جمله [[امام صادق]] فرمود: اگر ۱۰۰۰ حج به جا آورم همه آنها را به گونه تمتع به جا می‌آورم.<ref> الکافی، ج ۴، ص۲۹۲؛ تهذیب، ج ۵، ص۲۹.</ref> در روایتی [[راز]] [[مأمور]] شدن [[مکلفان]] به تمتع و [[برتری]] آن، آسانگیری [[خداوند]] بر حجگزاران و [[حفظ]] آنان از [[گناه]] با طولانی نشدن مدت [[احرام]]، و انجام دادن [[طواف]] [[مستحب]] در بین [[اعمال]] [[حج]] دانسته شده است.<ref> علل الشرایع، ج ۱، ص۲۷۴؛ وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص۲۳۲.</ref> برخی حج قرآن را دارای [[فضیلت]] بیشتر دانسته‌اند؛ زیرا قرآن در [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و حجّ و عمره را برای خداوند تمام (و کامل) بجا آورید، پس اگر بازداشته شدید؛ از قربانی آنچه دست دهد (قربانی کنید)، و سر نتراشید تا هنگامی که قربانی به قربانگاه خود برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود یا در سر آسیبی داشت (و ناچار از تراشیدن سر شد) بر (عهده) او (جایگزینی) است از روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و چون ایمن شدید آنکه از عمره به حجّ تمتّع می‌پردازد آنچه از قربانی دست دهد (قربانی کند)، و هر کس (که قربانی) نیافت روزه سه روز از ایّام حج و هفت روز هنگامی که (از حج) بازگشتید (بر عهده اوست)؛ این ده روز کامل است؛ این (حکم تمتّع) برای کسی است که خانواده‌اش ساکن مکّه نباشند و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند سخت کیفر است» سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref> از حج قرآن یاد کرده و نیز بدان جهت که [[پیامبر]]{{صل}} حج قرآن انجام داد <ref> بدائع الصنائع، ج ۲، ص۱۷۴ ـ ۱۷۵.</ref> و برخی نیز [[حج]] افراد را [[افضل]] شمرده‌اند. برخی نیز هر سه حج را دارای [[فضیلت]] یکسان دانسته‌اند<ref> المجموع، ج ۷، ص۱۵۲.</ref> و برخی گفته‌اند: اگر حج‌گزار [[قربانی]] به همراه آورده [[قرآن]] و گرنه [[تمتع]] بهتر است؛ زیرا [[پیامبر]] چون قربانی به همراه آورده بود حج قرآن به جا آورد.<ref>المغنی، ج ۳، ص۲۳۲ ـ ۲۳۳.</ref>