حج در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←اعمال و اجزای حج
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
=== [[احرام]] === | === [[احرام]] === | ||
نخستین عمل حج در هریک از سه قسم یاد شده، احرام <ref>شرایع الاسلام، ج ۱، ص۱۷۹.</ref> است که به معنای وارد شدن به اعمال حج با [[پوشیدن]] دو [[لباس]] ندوخته برای مردان و [[نیت]] و تلبیه است و بدان جهت به آن احرام گفته شده که حجگزار با این عمل، برخی مباحات را بر خود [[حرام]] می‌کند.<ref>معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۳۳.</ref> این نوع احرام ویژه [[حج تمتع]] و اِفراد است؛ اما در حج قرآن حجگزار میان احرام با تلبیه یا اِشعار و [[تقلید]] مخیر است.<ref>تذکرة الفقهاء، ج ۷، ص۲۵۷.</ref> به نظر برخی مراد از [[واجب]] کردن حج بر خود که در [[آیه]] ۱۹۷ | نخستین عمل حج در هریک از سه قسم یاد شده، احرام <ref>شرایع الاسلام، ج ۱، ص۱۷۹.</ref> است که به معنای وارد شدن به اعمال حج با [[پوشیدن]] دو [[لباس]] ندوخته برای مردان و [[نیت]] و تلبیه است و بدان جهت به آن احرام گفته شده که حجگزار با این عمل، برخی مباحات را بر خود [[حرام]] می‌کند.<ref>معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۳۳.</ref> این نوع احرام ویژه [[حج تمتع]] و اِفراد است؛ اما در حج قرآن حجگزار میان احرام با تلبیه یا اِشعار و [[تقلید]] مخیر است.<ref>تذکرة الفقهاء، ج ۷، ص۲۵۷.</ref> به نظر برخی مراد از [[واجب]] کردن حج بر خود که در [[آیه]]{{متن قرآن|الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِي الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ}}<ref>«حجّ (در) ماه‌های شناخته‌ای (انجام‌پذیر) است پس کسی که در آن ماه‌ها حجّ می‌گزارد (بداند که) در حجّ، آمیزش و نافرمانی و کشمکش (روا) نیست و هر کار نیکی کنید خداوند بدان داناست؛ و رهتوشه بردارید و بهترین رهتوشه پرهیزگاری است، و ای خردمندان! از من پروا کنید» سوره بقره، آیه ۱۹۷.</ref> از آن یاد شده: {{متن قرآن|فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ }} احرام است.<ref> ایضاح الفوائد، ج ۱، ص۲۶۱؛ مسالک الافهام، کاظمی، ج ۲، ص۱۹۲؛ زبدة البیان، ص۲۶۴.</ref> | ||
=== وقوف در [[عرفات]] === | === وقوف در [[عرفات]] === | ||
دومین عمل حج، ماندن در عرفات است.<ref>المبسوط، طوسی، ج ۱، ص۳۶۶؛ شرایع الاسلام، ج ۱، ص۱۷۹.</ref> به نظر برخی دلیل [[وجوب]] وقوف در [[عرفات]] [[آیه]] ۱۹۸ | دومین عمل حج، ماندن در عرفات است.<ref>المبسوط، طوسی، ج ۱، ص۳۶۶؛ شرایع الاسلام، ج ۱، ص۱۷۹.</ref> به نظر برخی دلیل [[وجوب]] وقوف در [[عرفات]] [[آیه]] {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ}}<ref>«بر شما گناهی نیست که (در ایام حج) بخششی از پروردگار خود بخواهید پس چون از عرفات رهسپار شدید در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید و او را همان‌گونه که رهنمودتان داده است فرا یاد آورید و بی‌گمان پیش از آن از گمراهان بودید» سوره بقره، آیه ۱۹۸.</ref> است که از کوچ کردن از عرفات یاد کرده است: {{متن قرآن|فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ}}، با این [[استدلال]] که کوچ کردن از عرفات فرع بر وقوف در آن مکان است.<ref>مسالک الافهام، کاظمی، ج ۲، ص۲۰۴</ref> [[زمان]] وقوف در عرفات به نظر [[فقهای امامیه]] از ظهر [[روز]] نهم [[ذیحجه]] تا غروب [[شرعی]] آن روز است.<ref>الروضة البهیه، ج ۲، ص۲۶۹؛ مسالک الافهام، شهید، ج ۲، ص۲۷۳.</ref> | ||
=== وقوف در مشعر الحرام === | === وقوف در مشعر الحرام === | ||
پس از کوچ کردن از عرفات [[واجب]] است حجگزاران به سوی [[مشعرالحرام]] رفته، در آنجا وقوف کنند: | پس از کوچ کردن از عرفات [[واجب]] است حجگزاران به سوی [[مشعرالحرام]] رفته، در آنجا وقوف کنند: {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ}}<ref>«بر شما گناهی نیست که (در ایام حج) بخششی از پروردگار خود بخواهید پس چون از عرفات رهسپار شدید در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید و او را همان‌گونه که رهنمودتان داده است فرا یاد آورید و بی‌گمان پیش از آن از گمراهان بودید» سوره بقره، آیه ۱۹۸.</ref>.<ref>منتهی المطلب، ج ۲، ص۷۱۹.</ref> زمان وقوف در مشعرالحرام از [[طلوع فجر]] روز دهم تا [[طلوع]] [[خورشید]] است.<ref>ذخیره‌المعاد، ج ۱، ص۶۵۶.</ref> | ||
=== [[رمی]] جمره [[عقبه]] === | === [[رمی]] جمره [[عقبه]] === | ||
چهارمین [[عمل]]واجب[[حج]]، رمی جمره عقبه در مناست.<ref>منتهی المطلب، ج ۲، ص۷۲۹؛ کتاب الحج، خوئی، ج ۵، ص۱۸۶.</ref> به نظر برخی رمی جمره که نماد رمی [[شیطان]] است از اعمالی است که [[خداوند]] [[حضرت ابراهیم]] را با آن آزمود: «و | چهارمین [[عمل]]واجب[[حج]]، رمی جمره عقبه در مناست.<ref>منتهی المطلب، ج ۲، ص۷۲۹؛ کتاب الحج، خوئی، ج ۵، ص۱۸۶.</ref> به نظر برخی رمی جمره که نماد رمی [[شیطان]] است از اعمالی است که [[خداوند]] [[حضرت ابراهیم]] را با آن آزمود: {{متن قرآن|وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستمکاران نمی‌رسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref>.<ref>سلسلة الینابیع، ج ۷، ص۳۶۲؛ فقه القرآن، ج ۱، ص۲۹۸.</ref>؛ همچنین به نظر برخی یکی از مصادیق {{متن قرآن|تَفَثَ}} در آیه {{متن قرآن|ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ}}<ref>«سپس باید آلایش‌های خود را بپیرایند و نذرهاشان را بجای آورند و خانه دیرین (کعبه) را طواف کنند» سوره حج، آیه ۲۹.</ref> رمی جمرات است،<ref>التبیان، ج ۷، ص۳۱۰؛ فقه القرآن، ج ۱، ص۲۸۷؛ مواهب الجلیل، ج ۴، ص۱۸۳.</ref> چنان که در [[روایات اهل بیت]]{{عم}} نیز آمده است.<ref>مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص۱۵۱؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۲، ص۶.</ref> برخی از [[مفسران]] گفته‌اند: شاید سر تصریح نکردن [[قرآن]] به رمی جمرات، اکتفا به آیه {{متن قرآن|قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ}}<ref>«فرمود: پس از آن (بهشت) بیرون رو که تو رانده‌ای» سوره حجر، آیه ۳۴.</ref> باشد که شامل همه انحای [[رجم]] شیطان اعم از قول و عمل می‌شود <ref>تسنیم، ج ۱۰، ص۱۰۹.</ref>. در رمی جمره عقبه [[حاجیان]] ۷ سنگریزه به جمره [[عقبه]] می‌زنند که این عمل باید با [[نیت]] انجام شده، به جمره نیز اصابت کند.<ref>شرایع الاسلام، ج ۱، ص۱۹۲؛ الروضة البهیه، ج ۲، ص۲۸۱ ـ ۲۸۲.</ref> [[زمان]] [[رمی]] جمره عقبه به نظر بیشتر [[فقهای شیعه]] بین [[طلوع]] [[خورشید]] تا غروب آن در [[روز عید قربان]] است.<ref>مختلف الشیعه، ج ۴، ص۳۰۹؛ منتهی المطلب، ج ۲، ص۷۷۱.</ref> به نظر مشهور [[فقیهان]] این [[عمل]] [[واجب]] است؛<ref>مختلف الشیعه، ج ۴، ص۲۵۷؛ ارشاد الاذهان، ج ۱، ص۳۳۱.</ref> اما برخی از فقهای شیعه آن را [[مستحب]] شمرده‌اند <ref>مختلف الشیعه، ج ۴، ص۲۵۷.</ref>. | ||
=== [[قربانی]] === | === [[قربانی]] === | ||
واجب دیگر [[حج]]، قربانی‌است: | واجب دیگر [[حج]]، قربانی‌است: {{متن قرآن|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و حجّ و عمره را برای خداوند تمام (و کامل) بجا آورید، پس اگر بازداشته شدید؛ از قربانی آنچه دست دهد (قربانی کنید)، و سر نتراشید تا هنگامی که قربانی به قربانگاه خود برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود یا در سر آسیبی داشت (و ناچار از تراشیدن سر شد) بر (عهده) او (جایگزینی) است از روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و چون ایمن شدید آنکه از عمره به حجّ تمتّع می‌پردازد آنچه از قربانی دست دهد (قربانی کند)، و هر کس (که قربانی) نیافت روزه سه روز از ایّام حج و هفت روز هنگامی که (از حج) بازگشتید (بر عهده اوست)؛ این ده روز کامل است؛ این (حکم تمتّع) برای کسی است که خانواده‌اش ساکن مکّه نباشند و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند سخت کیفر است» سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref>، {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَلَا الْهَدْيَ وَلَا الْقَلَائِدَ وَلَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَرِضْوَانًا وَإِذَا حَلَلْتُمْ فَاصْطَادُوا وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«ای مؤمنان! (حرمت) شعائر خداوند را و نیز (حرمت) ماه حرام و قربانی‌های بی‌نشان و قربانی‌های دارای گردن‌بند و (حرمت) زیارت‌کنندگان بیت الحرام را که بخشش و خشنودی پروردگارشان را می‌جویند؛ نشکنید و چون از احرام خارج شدید می‌توانید شکار کنید و نباید دشمنی با گروهی که شما را از (ورود به) مسجد الحرام باز داشتند، وادارد که به تجاوز دست یازید؛ و یکدیگر را در نیکی و پرهیزگاری یاری کنید و در گناه و تجاوز یاری نکنید و از خداوند پروا کنید، بی‌گمان خداوند سخت کیفر است» سوره مائده، آیه ۲.</ref>، {{متن قرآن|وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُمْ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ كَذَلِكَ سَخَّرْنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«و (قربانی) شتران تنومند را برای شما از نشانه‌های (بندگی) خداوند قرار داده‌ایم، شما را در آنها خیری است پس نام خداوند را بر آنها در حالی که بر پا ایستاده‌اند ببرید (و آنها را نحر کنید) و چون پهلوهاشان به خاک رسید (و جان دادند) از (گوشت) آنها بخورید و به مستمند خواهنده و خویشتندار بخورانید؛ بدین‌گونه آنها را برای شما رام کرده‌ایم باشد که سپاس گزارید» سوره حج، آیه ۳۶.</ref>.<ref>کتاب الحج، خویی، ج ۵، ص۲۰۳.</ref> که حجگزار به اندازه توان خود یک یا چند شتر، گاو یا گوسفند را در روز عید قربان [[ذبح]] می‌کند. | ||
=== حلق یا تقصیر === | === حلق یا تقصیر === | ||
ششمین عمل واجب بر حجگزاران حلق یا تقصیر است: | ششمین عمل واجب بر حجگزاران حلق یا تقصیر است:{{متن قرآن|لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيَا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُءُوسَكُمْ وَمُقَصِّرِينَ لَا تَخَافُونَ فَعَلِمَ مَا لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذَلِكَ فَتْحًا قَرِيبًا}}<ref>«خداوند، به حق رؤیای پیامبرش را راست گردانیده است؛ شما اگر خداوند بخواهد با ایمنی، در حالی که سرهای خود را تراشیده و موها را کوتاه کرده‌اید، بی‌آنکه بهراسید به مسجد الحرام وارد می‌شوید بنابراین او چیزی را می‌دانست که شما نمی‌دانید، از این رو پیش از آن پیروزی نزدیکی پدید آورد» سوره فتح، آیه ۲۷.</ref>.<ref>کتاب الحج، خویی، ج ۵، ص۳۰۴.</ref> که باید پس از قربانی در [[منا]] در روز عید قربان انجام گیرد: {{متن قرآن|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و حجّ و عمره را برای خداوند تمام (و کامل) بجا آورید، پس اگر بازداشته شدید؛ از قربانی آنچه دست دهد (قربانی کنید)، و سر نتراشید تا هنگامی که قربانی به قربانگاه خود برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود یا در سر آسیبی داشت (و ناچار از تراشیدن سر شد) بر (عهده) او (جایگزینی) است از روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و چون ایمن شدید آنکه از عمره به حجّ تمتّع می‌پردازد آنچه از قربانی دست دهد (قربانی کند)، و هر کس (که قربانی) نیافت روزه سه روز از ایّام حج و هفت روز هنگامی که (از حج) بازگشتید (بر عهده اوست)؛ این ده روز کامل است؛ این (حکم تمتّع) برای کسی است که خانواده‌اش ساکن مکّه نباشند و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند سخت کیفر است» سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref> <ref>ایضاح الفوائد، ج ۱، ص۳۱۴؛ مسالک الافهام، شهید، ج ۲، ص۳۲۰.</ref> | ||
=== [[طواف]] [[حج]] === | === [[طواف]] [[حج]] === | ||
عمل دیگر واجب در حج، طواف حج است <ref>قواعد الاحکام، ج ۱، ص۴۴۶؛ کتاب الحج، خویی، ج ۵، ص۳۳۴.</ref> که به آن طواف [[زیارت]] <ref>قواعد الاحکام، ج ۱، ص۴۴۶؛ تذکرة الفقهاء، ج ۸، ص۳۴۷.</ref> و طواف [[افاضه]] <ref>تذکرة الفقهاء، ج ۸، ص۳۴۷.</ref> نیز گفته شده است: | عمل دیگر واجب در حج، طواف حج است <ref>قواعد الاحکام، ج ۱، ص۴۴۶؛ کتاب الحج، خویی، ج ۵، ص۳۳۴.</ref> که به آن طواف [[زیارت]] <ref>قواعد الاحکام، ج ۱، ص۴۴۶؛ تذکرة الفقهاء، ج ۸، ص۳۴۷.</ref> و طواف [[افاضه]] <ref>تذکرة الفقهاء، ج ۸، ص۳۴۷.</ref> نیز گفته شده است: {{متن قرآن|ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ}}<ref>«سپس باید آلایش‌های خود را بپیرایند و نذرهاشان را بجای آورند و خانه دیرین (کعبه) را طواف کنند» سوره حج، آیه ۲۹.</ref> در این عمل حجگزار باید ۷ دور به نیت طواف حج بر گِرد [[کعبه]] طواف و هر دور از [[حجرالاسود]] آغاز و به آن ختم کند.<ref>کتاب الحج، خویی، ج ۴، ص۳۳۴ ـ ۳۳۵.</ref> | ||
=== [[نماز]] طواف === | === [[نماز]] طواف === | ||
پس از طواف، بر [[حاجیان]] واجب است دو رکعت [[نماز]] [[طواف]] در [[مقام ابراهیم]] بگزارند: | پس از طواف، بر [[حاجیان]] واجب است دو رکعت [[نماز]] [[طواف]] در [[مقام ابراهیم]] بگزارند: {{متن قرآن|وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که خانه (کعبه) را برای مردم جای بازگشت و امن کردیم و (گفتیم) از «مقام ابراهیم» نمازگاه گزینید و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که خانه مرا برای طواف‌کنندگان (مسافر) و مجاوران (حرم) و رکوع‌کنندگان سجده‌گزار، پاکیزه بدارید» سوره بقره، آیه ۱۲۵.</ref>.<ref>الخلاف، ج ۲، ص۳۲۷؛ جواهرالکلام، ج ۱۹، ص۳۰۱؛ فتح العزیز، ج ۷، ص۳۰۵ ـ ۳۰۶.</ref>؛ ولی برخی از [[فقهای شیعه]] و [[اهل سنت]] آن را [[مستحب]] دانسته‌اند <ref>مختلف الشیعه، ج ۴، ص۱۸۴؛ الخلاف، ج ۲، ص۳۲۷؛ فتح العزیز، ج ۷، ص۳۰۵ ـ ۳۰۶.</ref> | ||
=== سعی بین [[صفا و مروه]] === | === سعی بین [[صفا و مروه]] === | ||
پس از [[اقامه نماز]] طواف بر حجگزار [[واجب]] است میان دو [[کوه]] صفا و مروه رفت و آمد کند: | پس از [[اقامه نماز]] طواف بر حجگزار [[واجب]] است میان دو [[کوه]] صفا و مروه رفت و آمد کند: {{متن قرآن|إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ}}<ref>«بی‌گمان صفا و مروه از نشانه های (بندگی) خداوند است پس هر کس حج خانه (ی کعبه) بجای آورد یا عمره بگزارد بر او گناهی نیست که میان آن دو را بپیماید و هر که خود خواسته کاری نیک انجام دهد، خداوند سپاسگزاری داناست» سوره بقره، آیه ۱۵۸.</ref>.<ref>الخلاف، ج ۲، ص۳۲۸.</ref> در این [[عمل]] [[حاجیان]] باید ۷ شوط با [[نیت]] میان این دو کوه طواف کنند که دور اول از [[صفا]] آغاز و دور آخر به [[مروه]] ختم می‌گردد.<ref>منتهی المطلب، ج ۲، ص۷۰۵؛ المجموع، ج ۸، ص۶۳.</ref> | ||
=== طواف و نماز طواف [[نساء]] === | === طواف و نماز طواف [[نساء]] === | ||
دو عمل واجب دیگر در [[حج]] به نظر [[فقیهان]] [[شیعه]] طواف نساء و نماز آن است.<ref>کتاب الحج، خوئی، ج ۵، ص۳۵۴.</ref> در برخی [[روایات اهل بیت]]، [[آیه]] ۲۹ | دو عمل واجب دیگر در [[حج]] به نظر [[فقیهان]] [[شیعه]] طواف نساء و نماز آن است.<ref>کتاب الحج، خوئی، ج ۵، ص۳۵۴.</ref> در برخی [[روایات اهل بیت]]، [[آیه]] {{متن قرآن|ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ}}<ref>«سپس باید آلایش‌های خود را بپیرایند و نذرهاشان را بجای آورند و خانه دیرین (کعبه) را طواف کنند» سوره حج، آیه ۲۹.</ref> که به طواف [[خانه خدا]] [[فرمان]] داده: {{متن قرآن|وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ}} تنها مربوط به طواف نساء دانسته شده است.<ref>الکافی، ج ۴، ص۵۱۲؛ تهذیب، ج ۵، ص۲۵۳.</ref> (طواف، نماز طواف) [[زمان]] انجام [[اعمال]] [[مکه]] به نظر مشهور فقیهان شیعه [[روز]] [[عید]] یا روز یازدهم است؛<ref>تحریر الاحکام، ج ۲، ص۵؛ الحدائق، ج ۱۷، ص۲۷۳.</ref> اما عده‌ای از [[فقها]] گفته‌اند حجگزار می‌تواند آنها را تا پایان اعمال [[منا]] و حتی پایان [[ذیحجه]] به تأخیر اندازد، گرچه انجام دادن آن در روز عید و یازدهم [[افضل]] است.<ref>مختلف الشیعه، ج ۴، ص۳۰۳؛ کتاب الحج، خویی، ج ۵، ص۳۳۶.</ref> | ||
=== بیتوته در منا === | === بیتوته در منا === | ||
واجب دیگر حج بیتوته کردن در منا از ابتدای شب تا نیمه آن یا از نیمه شب تا [[طلوع فجر]]،<ref>کتاب الحج، خویی، ج ۵، ص۳۸۳ - ۳۸۴.</ref> در شب‌های یازدهم و دوازدهم برای همه و شب سیزدهم [[ذیحجه]] برای برخی است.<ref>المجموع، ج ۸، ص۲۴۵؛ کشف الرموز، ج ۱، ص۳۸۴؛ جامع المدارک، ج ۲، ص۵۳۱.</ref> برخی [[فقها]] [[وجوب]] بیتوته را از [[آیه]] ۲۰۳ | واجب دیگر حج بیتوته کردن در منا از ابتدای شب تا نیمه آن یا از نیمه شب تا [[طلوع فجر]]،<ref>کتاب الحج، خویی، ج ۵، ص۳۸۳ - ۳۸۴.</ref> در شب‌های یازدهم و دوازدهم برای همه و شب سیزدهم [[ذیحجه]] برای برخی است.<ref>المجموع، ج ۸، ص۲۴۵؛ کشف الرموز، ج ۱، ص۳۸۴؛ جامع المدارک، ج ۲، ص۵۳۱.</ref> برخی [[فقها]] [[وجوب]] بیتوته را از [[آیه]]{{متن قرآن|وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَنْ تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ}}<ref>«و خداوند را در روزهایی چند یاد کنید و آنکه (برای کوچ کردن از منا) بشتابد (و اعمال را) دو روزه (انجام دهد) گناهی نکرده است و آنکه دیر کند (و سه روزه بجای آورد، نیز) گناهی بر او نیست (و این اختیار) برای کسی است که (از محرّمات احرام) پرهیز کرده باشد و از خداوند پروا کنید و بدانید که نزد او گرد آورده می‌شوید» سوره بقره، آیه ۲۰۳.</ref> استفاده کرده‌اند که در آن حجگزاران به [[ذکر خدا]] در روزهایی خاص و جواز کوچ کردن پس از دو [[روز]] [[مأمور]] شده‌اند؛ زیرا لازمه مأمور شدن [[حاجیان]] به ذکر و خارج نشدن آنان قبل از دو روز، ماندن در این [[سرزمین]] است.<ref>کنزالعرفان، ج ۱، ص۳۱۹.</ref> بر اساس [[روایات]]، مراد از این ایام، ایام تشریق در مناست.<ref>قرب الاسناد، ص۱۷؛ الکافی، ج ۴، ص۵۱۶.</ref> | ||
=== [[رمی]] جمرات | === [[رمی]] جمرات سه‌گانه === | ||
[[واجب]] دیگر [[حج]] رمی جمره اُولی، وُسْطی و عَقَبه در روزهایی است که حجگزار شب‌های آنها را در [[منا]] بیتوته کرده است <ref>کشف الرموز، ج ۱، ص۳۸۴؛ تذکرة الفقهاء، ج ۸، ص۲۱۳؛ الاقناع، ج ۱، ص۲۳۶.</ref> که حجگزار باید به [[نیت]] [[حج]] به هر جمره به ترتیب ۷ ریگ بزند.<ref>شرایع الاسلام، ج ۱، ص۲۰۶؛ تحریر الاحکام، ج ۲، ص۹؛ المبسوط، سرخسی، ج ۴، ص۲۳ ـ ۲۴.</ref> برای وجوب این عمل افزون بر آیاتی که در رمی جمره [[عقبه]] ذکر شده، به [[روایات اسلامی]] نیز استناد شده است.<ref>المبسوط، سرخسی، ج ۴، ص۲۳ - ۲۴؛ تذکرة الفقهاء، ج ۸، ص۲۱۹ - ۲۲۰؛ منتهی المطلب، ج ۲، ص۷۳۲.</ref> به نظر بیشتر [[فقهای شیعه]] رمی جمرات سه گانه از [[طلوع]] [[خورشید]] تا غروب آن جایز است؛ ولی بهتر آن است که نزدیک ظهر انجام شود.<ref> مختلف الشیعه، ج ۴، ص۳۰۹؛ منتهی المطلب، ج ۲، ص۷۷۱.</ref> [[اعمال]] و اجزای اصلی حج با اندک تفاوت‌هایی از جهت [[حکم]]، ترتیب، شرایط و چگونگی انجام آنها در [[فقه اهل سنت]] نیز همین اعمال‌اند <ref>الفقه الاسلامی، ج ۳، ص۲۰۶۱، ۲۴۱۶؛ الموسوعة الفقهیه، ج ۱۷، ص۲۳ ـ ۸۳.</ref> که به تفصیل در مدخل‌های خاص خود بررسی می‌شوند. | [[واجب]] دیگر [[حج]] رمی جمره اُولی، وُسْطی و عَقَبه در روزهایی است که حجگزار شب‌های آنها را در [[منا]] بیتوته کرده است <ref>کشف الرموز، ج ۱، ص۳۸۴؛ تذکرة الفقهاء، ج ۸، ص۲۱۳؛ الاقناع، ج ۱، ص۲۳۶.</ref> که حجگزار باید به [[نیت]] [[حج]] به هر جمره به ترتیب ۷ ریگ بزند.<ref>شرایع الاسلام، ج ۱، ص۲۰۶؛ تحریر الاحکام، ج ۲، ص۹؛ المبسوط، سرخسی، ج ۴، ص۲۳ ـ ۲۴.</ref> برای وجوب این عمل افزون بر آیاتی که در رمی جمره [[عقبه]] ذکر شده، به [[روایات اسلامی]] نیز استناد شده است.<ref>المبسوط، سرخسی، ج ۴، ص۲۳ - ۲۴؛ تذکرة الفقهاء، ج ۸، ص۲۱۹ - ۲۲۰؛ منتهی المطلب، ج ۲، ص۷۳۲.</ref> به نظر بیشتر [[فقهای شیعه]] رمی جمرات سه گانه از [[طلوع]] [[خورشید]] تا غروب آن جایز است؛ ولی بهتر آن است که نزدیک ظهر انجام شود.<ref> مختلف الشیعه، ج ۴، ص۳۰۹؛ منتهی المطلب، ج ۲، ص۷۷۱.</ref> [[اعمال]] و اجزای اصلی حج با اندک تفاوت‌هایی از جهت [[حکم]]، ترتیب، شرایط و چگونگی انجام آنها در [[فقه اهل سنت]] نیز همین اعمال‌اند <ref>الفقه الاسلامی، ج ۳، ص۲۰۶۱، ۲۴۱۶؛ الموسوعة الفقهیه، ج ۱۷، ص۲۳ ـ ۸۳.</ref> که به تفصیل در مدخل‌های خاص خود بررسی می‌شوند. | ||