پرش به محتوا

بحث:اخوت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'برادر ایمانی' به 'برادر ایمانی'
جز (جایگزینی متن - 'نزول آیات' به 'نزول آیات')
جز (جایگزینی متن - 'برادر ایمانی' به 'برادر ایمانی')
خط ۲۱۸: خط ۲۱۸:
از [[عبدالله بن عباس]] گزارش شده است: "هنگامی که آیه اخوت نازل گشت، [[رسول خدا]]{{صل}} در میان [[مسلمانان]] پیوند [[برادری]] [[استوار]] ساخت؛ [[ابوبکر]] را با [[عمر]]، [[عثمان]] را با [[عبدالرحمن]] و... تا آن‌که همه [[مسلمانان]] را، برابر پایه و [[منزلت]] ایشان با یکدیگر [[برادر]] ساخت". سپس به [[علی]]{{ع}} فرمود: "تو [[برادر]] [[منی]] و من [[برادر]] تو هستم". آورده‌اند که درباره این [[آیه]] از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[پرسش]] نمودند، فرمود: "مزد آن کس که در برقراری [[آشتی]] میان [[مردمان]] بکوشد، برابر مزد کسی است که در [[راه خدا]] [[جهاد]] کند".
از [[عبدالله بن عباس]] گزارش شده است: "هنگامی که آیه اخوت نازل گشت، [[رسول خدا]]{{صل}} در میان [[مسلمانان]] پیوند [[برادری]] [[استوار]] ساخت؛ [[ابوبکر]] را با [[عمر]]، [[عثمان]] را با [[عبدالرحمن]] و... تا آن‌که همه [[مسلمانان]] را، برابر پایه و [[منزلت]] ایشان با یکدیگر [[برادر]] ساخت". سپس به [[علی]]{{ع}} فرمود: "تو [[برادر]] [[منی]] و من [[برادر]] تو هستم". آورده‌اند که درباره این [[آیه]] از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[پرسش]] نمودند، فرمود: "مزد آن کس که در برقراری [[آشتی]] میان [[مردمان]] بکوشد، برابر مزد کسی است که در [[راه خدا]] [[جهاد]] کند".


تناسب معنایی چشمگیری میان این [[آیه]] و [[آیات]] قبل و بعد آن هست، چرا که در [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}<ref>«و اگر دو دسته از مؤمنان جنگ کنند، میان آنان را آشتی دهید پس اگر یکی از آن دو بر دیگری ستم کرد با آن کس که ستم می‌کند جنگ کنید تا به فرمان خداوند باز گردد و چون بازگشت، میان آن دو با دادگری آشتی دهید و دادگری ورزید که خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره حجرات، آیه ۹.</ref> سخن از [[اختلاف]] و درگیری احتمالی دو گروه از [[مؤمنان]] به میان آمده و از [[مسلمانان]] خواسته است تا میان آن دو، [[صلح]] و [[آشتی]] برقرار سازند و در این [[آیه]] هم اعلام داشته که [[مؤمنان]] با یکدیگر برادرند و از آنان خواسته است تا در صورت بروز [[اختلاف]] بین دو [[برادر]] [[ایمانی]]، میان آن دو را [[اصلاح]] و رفع کدورت نمایند. نیز در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! هیچ گروهی گروه دیگر را به ریشخند نگیرد، بسا آنان از اینان بهتر باشند؛ و نه زنانی زنانی دیگر را، بسا آنان از اینان بهتر باشند و از یکدیگر عیبجویی مکنید و (همدیگر را) با لقب‌های ناپسند مخوانید! پس از ایمان، بزهکاری نامگذاری ناپسندی است و آنان ک» سوره حجرات، آیه ۱۱.</ref>، {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! از بسیاری از گمان‌ها دوری کنید که برخی از گمان‌ها گناه است و (در کار مردم) کاوش نکنید و از یکدیگر غیبت نکنید؛ آیا هیچ یک از شما دوست می‌دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ پس آن را ناپسند می‌دارید و از خداوند پروا کنید که خداوند توبه‌پذیری» سوره حجرات، آیه ۱۲.</ref> [[مؤمنان]] را از [[ارتکاب گناهان]] و [[اعمال زشت]] [[اخلاقی]]، چون [[مسخره کردن]] یکدیگر، دادن لقب‌های [[ناپسند]] به یکدیگر، [[جاسوسی]] در امور شخصی و [[غیبت]] کردن دیگران، [[نهی]] فرموده است، زیرا ارتکاب این [[اعمال]] و مشابه آنها مایه کدورت و [[قهر]] و جدایی [[برادران ایمانی]] میگردد؛ لذا در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید و از خداوند پروا کنید باشد که بر شما بخشایش آورند» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref> اعلام داشته که [[مؤمنان]] با هم برادرند و [[برادران ایمانی]] نباید مرتکب آن خطاهای [[اخلاقی]] شوند و چنانچه در اثر ارتکاب آن [[اعمال]]، کدورت و قهری میان ایشان پدید آمد، [[وظیفه]] [[دینی]] برادارن [[مؤمن]]، برقراری [[آشتی]] و [[اصلاح ذات البین]] و رفع کدورت میان آنهاست که به [[دلیل]] [[حدیث]] سابق الذکر، این کار مانند [[جهاد]] در راه خداست.
تناسب معنایی چشمگیری میان این [[آیه]] و [[آیات]] قبل و بعد آن هست، چرا که در [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}<ref>«و اگر دو دسته از مؤمنان جنگ کنند، میان آنان را آشتی دهید پس اگر یکی از آن دو بر دیگری ستم کرد با آن کس که ستم می‌کند جنگ کنید تا به فرمان خداوند باز گردد و چون بازگشت، میان آن دو با دادگری آشتی دهید و دادگری ورزید که خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره حجرات، آیه ۹.</ref> سخن از [[اختلاف]] و درگیری احتمالی دو گروه از [[مؤمنان]] به میان آمده و از [[مسلمانان]] خواسته است تا میان آن دو، [[صلح]] و [[آشتی]] برقرار سازند و در این [[آیه]] هم اعلام داشته که [[مؤمنان]] با یکدیگر برادرند و از آنان خواسته است تا در صورت بروز [[اختلاف]] بین دو [[برادر ایمانی]]، میان آن دو را [[اصلاح]] و رفع کدورت نمایند. نیز در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! هیچ گروهی گروه دیگر را به ریشخند نگیرد، بسا آنان از اینان بهتر باشند؛ و نه زنانی زنانی دیگر را، بسا آنان از اینان بهتر باشند و از یکدیگر عیبجویی مکنید و (همدیگر را) با لقب‌های ناپسند مخوانید! پس از ایمان، بزهکاری نامگذاری ناپسندی است و آنان ک» سوره حجرات، آیه ۱۱.</ref>، {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! از بسیاری از گمان‌ها دوری کنید که برخی از گمان‌ها گناه است و (در کار مردم) کاوش نکنید و از یکدیگر غیبت نکنید؛ آیا هیچ یک از شما دوست می‌دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ پس آن را ناپسند می‌دارید و از خداوند پروا کنید که خداوند توبه‌پذیری» سوره حجرات، آیه ۱۲.</ref> [[مؤمنان]] را از [[ارتکاب گناهان]] و [[اعمال زشت]] [[اخلاقی]]، چون [[مسخره کردن]] یکدیگر، دادن لقب‌های [[ناپسند]] به یکدیگر، [[جاسوسی]] در امور شخصی و [[غیبت]] کردن دیگران، [[نهی]] فرموده است، زیرا ارتکاب این [[اعمال]] و مشابه آنها مایه کدورت و [[قهر]] و جدایی [[برادران ایمانی]] میگردد؛ لذا در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید و از خداوند پروا کنید باشد که بر شما بخشایش آورند» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref> اعلام داشته که [[مؤمنان]] با هم برادرند و [[برادران ایمانی]] نباید مرتکب آن خطاهای [[اخلاقی]] شوند و چنانچه در اثر ارتکاب آن [[اعمال]]، کدورت و قهری میان ایشان پدید آمد، [[وظیفه]] [[دینی]] برادارن [[مؤمن]]، برقراری [[آشتی]] و [[اصلاح ذات البین]] و رفع کدورت میان آنهاست که به [[دلیل]] [[حدیث]] سابق الذکر، این کار مانند [[جهاد]] در راه خداست.


[[مفسران]] درباره اینکه چرا در آغاز [[آیه]] فرموده: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ}}، اما به دنبال آن فرموده: {{متن قرآن|فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ}} گفته‌اند: {{متن قرآن|أَخَوَيْكُمْ}} در این [[آیه]] مثّنی است و [[ابوعبیده]] استعمال مثنی به جای جمع را مجاز دانسته است.
[[مفسران]] درباره اینکه چرا در آغاز [[آیه]] فرموده: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ}}، اما به دنبال آن فرموده: {{متن قرآن|فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ}} گفته‌اند: {{متن قرآن|أَخَوَيْكُمْ}} در این [[آیه]] مثّنی است و [[ابوعبیده]] استعمال مثنی به جای جمع را مجاز دانسته است.
خط ۲۲۶: خط ۲۲۶:
[[علامه طباطبایی]] نیز به نکته لطیفی اشاره کرده و می‌گوید: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ}} استئناف مؤکد است و به خاطر آنچه که در [[آیه]] پیشین درباره [[اصلاح]] دو [[طایفه]] [[مؤمن]] که با هم در [[جنگ]] هستند، مطرح شده و نسبت [[مؤمنین]] را در نسبت [[برادران]] خلاصه نموده تا مقدمه‌ای باشد برای تعلیل [[حکم]] [[صلح]] در عبارت: {{متن قرآن|فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ}} و از آن چنین استفاده می‌شود که دو [[طایفه]] در [[جنگ]] به سبب وجود [[برادری]] میان‌شان، [[واجب]] است که [[صلح]] در میان‌شان برقرار گردد و چون آشتی‌دهندگان، [[برادران]] دو گروه متخاصم هستند، لازم است که در [[اصلاح]] میان ایشان بکوشند.
[[علامه طباطبایی]] نیز به نکته لطیفی اشاره کرده و می‌گوید: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ}} استئناف مؤکد است و به خاطر آنچه که در [[آیه]] پیشین درباره [[اصلاح]] دو [[طایفه]] [[مؤمن]] که با هم در [[جنگ]] هستند، مطرح شده و نسبت [[مؤمنین]] را در نسبت [[برادران]] خلاصه نموده تا مقدمه‌ای باشد برای تعلیل [[حکم]] [[صلح]] در عبارت: {{متن قرآن|فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ}} و از آن چنین استفاده می‌شود که دو [[طایفه]] در [[جنگ]] به سبب وجود [[برادری]] میان‌شان، [[واجب]] است که [[صلح]] در میان‌شان برقرار گردد و چون آشتی‌دهندگان، [[برادران]] دو گروه متخاصم هستند، لازم است که در [[اصلاح]] میان ایشان بکوشند.


[[ابن عربی]] نیز با نگاهی [[عرفانی]] به [[آیه]] در [[تفسیر]] آن می‌گوید: اینکه [[خداوند]] فرموده {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}<ref>«خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره مائده، آیه ۴۲.</ref> یعنی [[محبت الهی]] مترتب بر [[عدالت]] است. سپس [[خداوند]] به دنبال آن بیان می‌دارد [[ایمانی]] که کمترین مرتبه‌اش، [[توحید]] و عمل است، [[اخوت]] [[حقیقی]] میان [[مؤمنین]] را می‌طلبد؛ اخوّتی که بر پایه [[محبت]] [[قلبی]] و [[باطنی]] است نه [[محبت]] صوری که به سبب همجنسی و ولادت حاصل می‌گردد. لذا بر [[اهل]] [[صفا]] [[واجب]] است به مقتضای [[رحمت]] و [[رأفت]] و [[شفقت]] لازم برای [[اخوت]] [[حقیقی]]، میان دو گروه / دو [[برادر]] [[ایمانی]]، [[آشتی]] برقرار سازند.
[[ابن عربی]] نیز با نگاهی [[عرفانی]] به [[آیه]] در [[تفسیر]] آن می‌گوید: اینکه [[خداوند]] فرموده {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}<ref>«خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره مائده، آیه ۴۲.</ref> یعنی [[محبت الهی]] مترتب بر [[عدالت]] است. سپس [[خداوند]] به دنبال آن بیان می‌دارد [[ایمانی]] که کمترین مرتبه‌اش، [[توحید]] و عمل است، [[اخوت]] [[حقیقی]] میان [[مؤمنین]] را می‌طلبد؛ اخوّتی که بر پایه [[محبت]] [[قلبی]] و [[باطنی]] است نه [[محبت]] صوری که به سبب همجنسی و ولادت حاصل می‌گردد. لذا بر [[اهل]] [[صفا]] [[واجب]] است به مقتضای [[رحمت]] و [[رأفت]] و [[شفقت]] لازم برای [[اخوت]] [[حقیقی]]، میان دو گروه / دو [[برادر ایمانی]]، [[آشتی]] برقرار سازند.


گزارش کرده‌اند که مطلب قابل توجه درباره آیه اخوت و تأکید بر [[برادری]] [[مؤمنان]] با یکدیگر، تأثیر [[حکم]] این [[آیه]] در گروه‌هایی از [[صوفیه]] و عرفای [[اهل فتوّت]] (فتیان) است که در دوره [[عثمانی]] در [[آناتولی]] نیز تشکیلاتی منسجم داشتند و اعضای ایشان، رؤسای خود را "أخی" می‌خواندند که مأخوذ از [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید و از خداوند پروا کنید باشد که بر شما بخشایش آورند» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref> است و بر نوعی رابطه برادرانه میان افراد گروه دلالت می‌کرد<ref>الأدب و المروه، ص۲۴۰؛ آرنا کیس، ص۲۳۳.</ref>.[[لقب]] "أخی" نزد [[صوفیه]] این منطقه هم مرسوم بود و این واژه را در ترکیب [[اسامی]] آنها نیز می‌توان یافت. مناسبات میان اخیان و صوفیان در این منطقه چندان نزدیک بود که [[مشایخ]] مولویه در حلقه‌های فتیان و اخیان خلفایی خاص داشتند<ref>فتوت در کشورهای اسلامی، ص۷۶-۸۴؛ آرنا کیس، ص۲۳۵.</ref>.
گزارش کرده‌اند که مطلب قابل توجه درباره آیه اخوت و تأکید بر [[برادری]] [[مؤمنان]] با یکدیگر، تأثیر [[حکم]] این [[آیه]] در گروه‌هایی از [[صوفیه]] و عرفای [[اهل فتوّت]] (فتیان) است که در دوره [[عثمانی]] در [[آناتولی]] نیز تشکیلاتی منسجم داشتند و اعضای ایشان، رؤسای خود را "أخی" می‌خواندند که مأخوذ از [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید و از خداوند پروا کنید باشد که بر شما بخشایش آورند» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref> است و بر نوعی رابطه برادرانه میان افراد گروه دلالت می‌کرد<ref>الأدب و المروه، ص۲۴۰؛ آرنا کیس، ص۲۳۳.</ref>.[[لقب]] "أخی" نزد [[صوفیه]] این منطقه هم مرسوم بود و این واژه را در ترکیب [[اسامی]] آنها نیز می‌توان یافت. مناسبات میان اخیان و صوفیان در این منطقه چندان نزدیک بود که [[مشایخ]] مولویه در حلقه‌های فتیان و اخیان خلفایی خاص داشتند<ref>فتوت در کشورهای اسلامی، ص۷۶-۸۴؛ آرنا کیس، ص۲۳۵.</ref>.
۲۱۹٬۰۱۶

ویرایش