پوشاک در سیره پیامبر خاتم

این مدخل زیرشاخهٔ بحث پوشاک است. پوشاک از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: پوشاک در قرآن - پوشاک در حدیث - پوشاک در نهج البلاغه - پوشاک در اخلاق اسلامی - پوشاک در معارف دعا و زیارات - پوشاک در سیره پیامبر خاتم - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• بی‌گمان، نوع لباس نمودی از اندیشه‌های پنهان هر فرد است و انسان‌ها خواسته و ناخواسته با طرح، رنگ و نوع پوشش خود، نیم رخی از وجودشان را به دیگران می‌نمایانند و باعث می‌شوند که آنها با تأمل و کنکاش در چگونگی پوشش آنها به ابعادی نهفته از شخصیت درونی شان پی برده، آنها را بهتر بشناسند؛ زیرا از کوزه همان برون تراود که در اوست. بیان نوع پوشش حضرت رسول (ص)، فتح بابی است برای شناخت هر چه بیشتر ایشان؛ به ویژه که ایشان به فرموده خداوند در قرآن، اسوه حسنه برای جهانیان است.

سادگی لباس

• درباره پوشش رسول خدا (ص) آن چه بیش از همه مهم است، سادگی پوشاک ایشان است. نقل شده است، لباس آن حضرت در سادگی، همانند لباس غلامان و کنیزانش بود؛ اما در عین سادگی، بسیار تمیز و مرتب بود و ایشان بر این پاکیزگی تأکید می‌ورزید؛ ایشان هر چه آ برایش فراهم می‌شد، می‌پوشید، اعم از اینکه لنگ باشد یا پیراهن؛ جبه باشد یا غیر آن؛ و بسا که آن حضرت، جز یک روپوش، لباسی دیگر به تن نداشت و ایشان دو سوی این روپوش را میان شانه‌اش گره می‌زد و با همان لباس نمره بر جنازه‌ها با مردم نماز می‌خواند و کارهای روزمره‌اش را انجام می‌داد. شمله و نمره می‌پوشید و نمره بر اندام آن حضرت بسیار زیباتر می‌نمود؛ زیرا خطوط سیاه آن با سفیدی ساق و پشت پای حضرت تناسب داشت.
• لباسی که آن بزرگوار به تن می‌کرد، خشن بود و به پوشیدن آن برای دور ماندن از غرور و خودخواهی توصیه می‌کرد. پیامبر اکرم (ص)‌گاه عبای وصله داری به تن می‌کرد و می‌فرمود: "من بنده‌ام و لباس بندگان را می‌پوشم". گاهی هم لباس پشمی می‌پوشید. بلندای همه لباس‌هایش تا نصف ساق، بلکه تا بالای قوزک پا بود و بیشتر از این را روا نمی‌دانست و از آن نهی می‌کرد. بلندای آستین لباسش هم تا مچ و به قولی تا انگشتان دستشان بود و بیشتر از آن را منع می‌فرمود. هیچ‌گاه دو لباس را با هم نمی‌پوشید؛ عادتش بر این بود که پیراهنش را با شال به کمر می‌بست و‌گاه در نماز و غیر نماز، آن را می‌گشود. قسمت جلو لباسش را آزاد می‌گذاشت تا بیشتر آویخته باشد و از طرف پشت، آن را بالاتر می‌کشید. به لباس گشاد علاقه داشت و به پوشیدن لباس گشاد و پرهیز از پوشیدن لباس تنگ سفارش می‌کرد. راحت‌ترین لباس برای او لباسی بود که به راحتی تا می‌شد.
• ایشان بر خلاف معمول مردم آن زمان، شلوار می‌پوشید و شلوار آن حضرت نیز مانند دیگر لباس‌هایش از قوزک پایش فراتر نمی‌رفت. رسول اکرم (ص) مسلمانان را نیز به پوشیدن شلوار سفارش می‌کرد و می‌فرمود: "امت من از بی‌شلواری و عریانی ران‌ها نهی شده‌اند". و به اصحاب و یارانش توصیه می‌فرمود: "هر که پیراهن بلند پیدا نکند، شلوار بپوشد".

آداب پوشش پیامبر اسلام (ص)

• ایشان در روزهای جمعه لباس‌های نو را می‌پوشید و همواره عادت ایشان این بود که لباس نو را با حمد خدا بپوشد و پس از پوشیدن چنین می‌فرمود: "خدا را سپاس که بر من چیزی پوشاند تا پوشش من باشد و میان مردم، آراسته باشم"؛ سپس جامه قبلی را انفاق و بدین کار نیز توصیه می‌فرمود.
• ایشان بنابر سنت انبیای الهی، پیراهن را پیش از شلوار می‌پوشید. آن حضرت همیشه لباسش را از جانب راست می‌پوشید و از طرف چپ بیرون می‌آورد. آن حضرت برای روز جمعه و آراستگی در این روز، اهمیت بسیاری قائل بود؛ به گونه‌ای که نقل شده است، ایشان علاوه بر لباس‌های روزمره دو جامه نیز داشت که مخصوص روزهای جمعه بود.

لباس از دیدگاه رسول اکرم (ص)

• لباس از دیدگاه پیامبر خدا (ص) پوشش بود نه مایه فخر و از اینکه لباس، مایه فخر مردم شود، به شدت بیزار بود و از آن نهی می‌کرد و می‌فرمود: "هر که لباسی بخرد و در این لباس به دیگران فخر بفروشد، خداوند در قیامت، او را به سبب این عملش با شعله‌های سوزان جهنم می‌پوشاند".
• نقل شده است که روزی عمامه‌ای نشاندار به ایشان هدیه شد و ایشان نشان آن را کند و سپس از آن استفاده کرد. همچنین رسول خدا (ص) از کشیده شدن لباس بر زمین نهی می‌فرمود و آن را از مصادیق کبر و غروری بر می‌شمرد که خداوند، آن را دوست ندارد.
• پیامبر اسلام (ص) از اینکه لباس مردان مانند زنان و لباس زنان همانند مردان شود، نهی می‌فرمود. همچنین ایشان مسلمانان را از پوشیدن لباس شهرت برحذر داشته، می‌فرمود: «مَنْ لَبِسَ ثَوْبَ شُهْرَةٍ فِي الدُّنْيَا أَلْبَسَهُ اللَّهُ ثَوْبَ مَذَلَّةٍ فِي الْآخِرَةِ»؛ هر که در دنیا لباس شهرت به تن کند، خداوند در روز قیامت، لباس مذلت بر تن او می‌پوشاند.

جنس لباس‌ها

• خاتم انبیا (ص) به رسم انبیای سلف (ع) کتان می‌پوشید؛ اما غالب لباس‌هایش از جنس پنبه بود و جز در مواقع بیماری و ناچاری، لباس پیشمین و مویین نمی‌پوشید.

رنگ لباس‌ها

• رنگ بیشتر لباس‌های رسول خدا (ص) سفید بود و ایشان این رنگ را از دیگر رنگ‌ها بیشتر دوست می‌داشت و می‌فرمود: "بهترین لباس هایتان لباس سفید است؛ پس به زندگانتان لباس سفید بپوشانید و مردگانتان را در پارچه‌های سفید کفن کنید" ؛همچنین فرموده است: "لباس سفید بپوشید؛ چرا که لباس سفید، خوش بو‌ترین و پاک‌ترین لباس هاست و مردگانتان را در پارچه‌های سفید کفن کنید".
• رسول اکرم (ص) لباس سبز را نیز دوست می‌داشت. روایت شده است که آن حضرت، قبایی از سندس داشت که سبزی آن بر حضرت، بسیار جلوه می‌کرد. همچنین ایشان بردهای سبزی نیز داشت که آنها را گاهی به روی شانه می‌انداخت. رنگ زرد هم از رنگ‌های محبوب رسول خدا (ص) برای لباس‌هایش بود.
• در برخی از روایات آمده است که رسول خدا (ص) بسیاری از اوقات، تمامی لباس‌ها حتی عمامه‌اش را با زعفرانی رنگ می‌کرد و از لباس سیاه کراهت داشت و آن را برای لباس‌هایش نمی‌پسندید؛ مگر در سه چیز: عمامه، کفش و عبا. از رنگ سرخ نیز کراهت داشت؛ اما در برخی منابع نقل شده است که ایشان برد سرخی داشت که آن را روزهای جمعه و عیدین می‌پوشید.

عرق چین و کلاه

• نقل شده است، رسول خدا (ص) عرق چین‌های راه راه سفید مصری به سر می‌گذاشت و گاهی آن را زیر عمامه و گاهی هم آن را تنها به سر می‌کرد و گاهی نیز آن را از سر بر می‌داشت و شالی به سر و پیشانی می‌بست. ایشان چند نوع کلاه داشت: کلاهی که در سفر از آن استفاده می‌کرد؛ کلاهی که آن را در اعیاد به سر می‌گذاشت؛ کلاهی که آن را می‌پوشید و در جمع اصحابش می‌نشست؛ کلاهی هم کلاه یمنی به سر می‌کرد؛ کلاهی هم داشت که در جنگ‌ها آن را به سر می‌گذاشت؛ این کلاه از دو طرف، اضافه‌ای داشت که گوش‌ها را می‌پوشاند. ابن عباس می‌گوید: آن حضرت سه کلاه داشت: کلاه سفید مصری، کلاهی از برد حبره و کلاه سفر که گوشه‌دار بود.

عمامه‌ها

• رسول خدا (ص) عمامه بر سر می‌گذاشت و اگر عمامه‌ای نداشت، دستمالی به سر می‌بست. ایشان در روزهای جمعه و عیدین بیرون نمی‌آمد؛ مگر با عمامه؛ عمامه‌ای که یک سر پارچه‌اش را از بین کتف‌ها دور می‌داد و به شانه می‌انداخت. بلندای پارچه عمامه‌اش به اندازه‌ای بود که آن را سه یا پنج دور بر سرش می‌پیچید. آن حضرت بر خوب بستن عمامه تأکید داشت و آن را تاج عرب می‌نامید.
• پیامبر خدا (ص) عمامه‌ای سیاه داشت و در روز فتح مکه نیز با عمامه‌ای سیاه به مکه وارد شد. همچنین ایشان عمامه‌ای از خز سیاه داشت که در سفر و غیر سفر، آن را به سر می‌گذاشت. عمامه روز جمعه ایشان "سحاب" نام داشت که آن را به امیرالمؤمنین (ع) بخشید .

کفش‌ها

• پیامبر (ص) همه نوع کفش می‌پوشید؛ اما بر پوشیدن نعلین خوب تأکید داشت و می‌فرمود: "هر که نعلین ندارد، کفش بپوشد". نعلینش ظریف، پاشنه‌دار و نوک آن هم باریک‌تر از بدنه نعل بود. قسمت جلوی نعلش بر آمده بود و دو بند داشت. سنت حضرت بر پوشیدن کفش سیاه و نعلین زرد بود.
• رسول خدا (ص) چهار جفت کفش داشت که از خیبر به ایشان رسیده بود و دو نعلین دباغی شده نیز داشت که موهای آن گرفته شده بود. همچنین کفش ساده سیاهی نیز داشت که هدیه نجاشی به ایشان بود. ایشان بسیاری از اوقات نعلینی از پوست دباغی شده می‌پوشید. ایشان در پوشیدن کفش و نعلین نیز مانند لباس‌ها ابتدا از پای راست آغاز می‌کرد و در بیرون آوردنش پای چپ را مقدم می‌داشت.

ارثیه

• آن حضرت، روز وفات، لباسی از برد یمنی به تن داشت. از ایشان شلواری عمانی، همراه لباس‌های صحاری، جبه یمانی، عبای سفید، شلواری به طول پنج وجب، عبای بهاری راه راه رنگین و کلاهی کوچک به ارث ماند.

منابع

• ، حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم