ابراهیم بن یزید نخعی در علوم قرآنی

مقدمه

شیخ طوسی وی را با عنوان «ابراهیم بن یزید نخعی» در شمار اصحاب امام علی (ع)^[۱] و با عبارت «ابراهیم بن یزید نخعی کوفی کنیه‌اش ابوعمران متوفای ۹۶». در شمار اصحاب امام علی بن الحسین (ع) آورده است^[۲].

مامقانی او را حسن (نیکو) معرفی کرده است^[۳].

ذهبی با رمز (ع) اشاره کرده به اینکه در صحاح ستۀ اهل تسنن از وی روایت نقل شده است و اوصاف امام، حافظ، فقیه عراق و یکی از اعلام را در مورد وی به کار برده و گفته است: او و شعبی در زمان خودشان مفتی اهل کوفه بودند. وی مردی شایسته، فقیه، پرهیزکار، کم‌تکلّف بود و پنهان از حجاج به سر می‌برد. درگذشت او را سال ۹۶ ذکر کرده و خبر داده که در سن وی دو قول است: ۴۹ سال و ۵۸ سال^[۴]. طبق این خبر، تولد وی سال ۴۷ یا ۳۸ بوده و این خبر با این قول که وی از اصحاب امام علی (ع) نیز باشد، سازگار نیست.

عادل نویهض او را از مفسران به شمار آورده و او را فقیه عراق، تابعی، اهل کوفه، از مشاهیر مدرسه تفسیری کوفه و روایت‌کننده از علقمه و مسروق و اسود بن یزید معرفی کرده است^[۵].

برخی او را از قاریان کوفه به شمار آورده‌اند^[۶]. در تفاسیر شیعه و سنّی با عنوان «ابراهیم النخعی» مطالب تفسیری از وی نقل شده است ^[۷] و این، می‌تواند شاهد مفسر بودن وی باشد و ذکر نشدن وی در طبقات المفسرین سیوطی و داوودی شاید به خاطر این باشد که وی بیشتر به فقاهت مشهور بوده و شهرت فقهی‌اش منزلت تفسیری او را تحت‌الشعاع قرار داده و مانع شده است که مفسر بودن وی معروف شود.^[۸]

منابع

بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن

پانویس

↑ رجال الطوسی، ص۳۵ (اصحاب امام علی (ع)، باب الهمزه، رقم ۹).
↑ رجال الطوسی، ص۸۳.
↑ ر. ک: مامقانی، تنقیح المقال، ج۱، ص۷ (نتائج التنقیح، رقم ۲۳۴).
↑ ر. ک: ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۵۲۰، ۵۲۱ و ۵۲۷.
↑ نویهض، معجم المفسرین، ج۲، ص۲۴.
↑ حجتی، کشاف الفهارس، ص۱۳۸.
↑ براساس برنامه رایانه‌ای معجم فقهی نام وی با عنوان فوق ۳۲۱ مورد در تفاسیر شیعه و سنی آمده است. برای آگاهی از برخی موارد یادشده ر. ک: طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۰۹، ۱۵۵ و ۳۴۹ و ج۳، ص۶۴، ۹۹ و ۱۰۱ و ج۶، ص۲۴۱ و ج۹، ص۵۴۴.
↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۱۶۷-۱۶۸.

[1] رجال الطوسی، ص۳۵ (اصحاب امام علی (ع)، باب الهمزه، رقم ۹).

[2] رجال الطوسی، ص۸۳.

[3] ر. ک: مامقانی، تنقیح المقال، ج۱، ص۷ (نتائج التنقیح، رقم ۲۳۴).

[4] ر. ک: ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۵۲۰، ۵۲۱ و ۵۲۷.

[5] نویهض، معجم المفسرین، ج۲، ص۲۴.

[6] حجتی، کشاف الفهارس، ص۱۳۸.

[7] براساس برنامه رایانه‌ای معجم فقهی نام وی با عنوان فوق ۳۲۱ مورد در تفاسیر شیعه و سنی آمده است. برای آگاهی از برخی موارد یادشده ر. ک: طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۰۹، ۱۵۵ و ۳۴۹ و ج۳، ص۶۴، ۹۹ و ۱۰۱ و ج۶، ص۲۴۱ و ج۹، ص۵۴۴.

[8] بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۱۶۷-۱۶۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]