ثابت بن صامت اشهلی

آشنایی اجمالی

وی فرزند صامت بن علی بن مالک، از بنو عبدأشهل، تیره‌ای از اوس است^[۱]، که در مدینه سکونت گزید^[۲]، ولی برخی او را برادر عبادة بن صامت بن قیس خزرجی دانسته‌اند ^[۳]. ابن اثیر^[۴] در رد این سخن شواهدی چند آورده است. مستند صحابی بودن وی، خبری است که از طریق فرزندش عبدالله بن عبدالرحمان از پدرش از جدش ثابت بن صامت روایت شده است که براساس آن، رسول خدا (ص) در مسجد بنو عبداشهل در گلیمی برخود پیچیده نماز خواند و (هنگام سجده) دستان خود را روی آن می‌گذاشت تا از سرمای ریگ‌ها (زمین) محفوظ باشد ^[۵]. ابن سعد^[۶] این روایت را از عبدالله بن عبدالرحمان بن فلان بن صامت نقل کرده است و به گفته ابن حجر^[۷]، وی ثابت را صحابی نمی‌داند و به پیروی از سخن ابن کلبی می‌گوید: ثابت در جاهلیت درگذشت و فرزندش عبدالرحمان بن ثابت صحابی است. از این رو، سند این روایت باید به یکی از این دو شکل باشد:

ابن حجر^[۸] باصحابی دانستن ثابت بن صامت اوسی و رد سخن ابن کلبی و ابن سعد یادآور شده است که بحث یاد شده به سبب خلط اخبار ثابت بن صامت اوسی با ثابت بن صامت خزرجی، برادر عبادة بن صامت است و آن ثابتی که در جاهلیت مرده، پدر عبادة بن صامت خزرجی است^[۹].

ابن ابی حاتم^[۱۰] نیز به صحابی بودن ثابت بن صامت اوسی تصریح کرده است. سند روایت یاد شده، گاه به شکل "عن عبدالرحمان عن أبیه عن جده" است که موجب پندار صحابی بودن صامت نیز شده است ^[۱۱]. این روایت و راوی آن، اسماعیل بن ابی حبیبه، در فقه اهل سنت در باب «سجده بر لباس در سرما و گرما» مورد بحث قرار گرفته است^[۱۲].^[۱۳]

↑ ابن قانع، معجم الصحابه، ج۱، ص۱۲۹.
↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال، ص۳۰.
↑ ر. ک: ابن عبد البر، ج۱، ص۲۸۰.
↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۴۵.
↑ ابن ابی عاصم، الآحاد و المثانی، ج۴، ص۱۶۵؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۶۹.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۵۰-۳۵۱.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۶.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۶.
↑ ر. ک: ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۲۴۷.
↑ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۲، ص۴۵۳.
↑ ر. ک: ابن حجر، الاصابه، ج۳، ص۳۷۶.
↑ ر. ک: ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن، ج۱، ص۳۲۹؛ ابن قدامه، ج۱، ص۵۵۸.
↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ثابت بن سماک بن ثابت بن سفیان»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص: ۲۹۸.