جعفر بن محمد ریانی
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
مقدمه
جعفر الریّانی[۱] در یک سند روایت تفسیر کنز الدقائق نام برده شده که به گزارش از کتاب تأویل الآیات الظاهرة است: «وَ عَنْهُ أَيْضاً قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْعَبَّاسِ عَنْ جَعْفَرٍ الرُّمَّانِيِّ عَنْ حَسَنِ بْنِ حُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَهُ عَنْ عَلِيٍّ(ع) قَالَ: قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ﴿إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَيَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ فَهُمْ يَعْمَهُونَ﴾[۲] قَالَ عَنْ وَلَايَتِنَا»[۳].[۴]
شرح حال راوی
عنوان مذکور، در کتب رجالی شیعه و سنی ذکر نشده؛ ولی در اسناد روایات قرار گرفته است و «علی بن العباس» از ایشان با عناوین مختلفی مانند جعفر الریانی، جعفر الرمانی[۵]، جعفر بن محمد الرمانی[۶]، جعفر بن محمد[۷]، جعفر بن محمد الزهری الرمانی[۸]، جعفر بن محمد الزهری[۹]، جعفر بن محمد بن الحسین الزهری[۱۰]، جعفر بن محمد بن الحسین[۱۱] و جعفر بن محمد بن الحسین الرمانی[۱۲] روایت کرده است.
نام راوی در منبع اصلی، یعنی در تأویل الآیات الظاهره، و در تفسیر البرهان و بحار الأنوار به نقل از تأویل الآیات الظاهرة[۱۳]، «جعفر الرمانی»[۱۴] ثبت شده است.[۱۵]
طبقه راوی
تاریخ ولادت و وفات راوی مشخص نیست؛ ولی محمد بن الحسین الأشنانی [۱۶] و علی بن العباس البجلی[۱۷] از وی روایت کرده‌اند و او نیز از محمد بن جبلة[۱۸] روایت کرده است، بنابراین می‌‌توان وی را از راویان قرن سوم هجری به شمار آورد.
آیت‌الله بروجردی احتمال داده که ایشان از راویان طبقه ششم باشند[۱۹].[۲۰]
استادان و شاگردان راوی
در اسناد روایات، افرادی نظیر الحسن بن علی النخاس، محمد بن الحسین الأشنانی، علی بن العباس البجلی و عثمان بن محمد الألثغ[۲۱] از راوی روایت کرده‌اند که از شاگردان حدیثی ایشان شمرده میشوند و او از کسانی مانند: یحیی بن عبدالحمید الحمانی، محمد بن جبلة، الحسن بن الحسین العابد، عثمان بن سعید العبضائی و الحسن بن الحسین[۲۲] روایت کرده که از استادان حدیثی وی به شمار می‌آیند.[۲۳]
مذهب راوی
با توجه به عدم یادکرد راوی در کتب رجالی، اطلاع دقیقی از مذهب وی در دست نیست؛ اما احادیث او گویای حسن عقیده و تشیع وی هستند؛ نمونه‌ها:
- «أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ شَهْرِيَارَ الْخَازِنُ بِقِرَاءَتِي عَلَيْهِ مِرَاراً بِمَشْهَدِ مَوْلَانَا أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(ع)قَالَ: أَخْبَرَنِي الشَّيْخُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبُرْسِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو الْقَاسِمِ عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الشَّيْبَانِيُّ الْبَزَّازُ قَالَ أَخْبَرَنَا جَدِّي لِأُمِّي أَبُو الطَّيِّبِ مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ التَّيْمُلِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْعَبَّاسِ الْبَجَلِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الرُّمَّانِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الْحُسَيْنِ الْعَابِدُ العرمي قَالَ: أَخْبَرَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عُلْوَانَ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ(ع) قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَبْعَثُ شِيعَتَنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ قُبُورِهِمْ عَلَى مَا كَانَ مِنْهُمْ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْعُيُوبِ وَ وُجُوهُهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ مُسَكَّنَةٌ رَوْعَاتُهُمْ مَسْتُورَةٌ عَوْرَاتُهُمْ قَدْ أُعْطُوا الْأَمْنَ وَ الْأَمَانَ يَخَافُ النَّاسُ وَ لَا يَخَافُونَ وَ يَحْزَنُ النَّاسُ وَ لَا يَحْزَنُونَ يُحْشَرُونَ عَلَى نُوقٍ لَهَا أَجْنِحَةٌ مِنْ ذَهَبٍ تَتَلَأْلَأُ قَدْ ذُلِّلَتْ مِنْ غَيْرِ رِيَاضَةٍ أَعْنَاقُهَا مِنْ يَاقُوتٍ أَحْمَرَ أَلْيَنَ مِنَ الْحَرِيرِ لِكَرَامَتِهِمْ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى»[۲۴]. نمازی شاهرودی با اشاره به روایت فوق نوشته است: "وهذه الرواية تكون قرينة على حُسن عقيدة رواتها وعدم کونهم عامیاً، فإن الثمالي لا يقول هذه الکلمات للعامي"[۲۵].
- « مُحَمَّدُ بْنُ سُلَيْمَانَ الصَّنْعَانِيِّ قَالَ : حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنِ مُحَمَّدٍ الألثغ قَالَ : حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ الرُّمَّانِيُّ قَالَ : حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنْ اسماعيل : عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ : دَخَلَ عَلِيٍّ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مِنْ آخِرِ اللَّيْلِ فَلَمْ يَزَلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ يرحب بِهِ حَتَّى دَنَا فاجلسه ثُمَّ قَالَ : يَا عَلِيُّ بِتُّ اللَّيْلَةِ حَيْثُ تَرَى اطْلُبِ الَىَّ رَبِّي وَ اسْأَلْهُ انَّ يَجْمَعُ عَلَيْكَ الُامَّةِ مِنْ بَعْدِي وَ لَكِنْ أَعْطَيْتَ سَبْعَ خِصَالٍ وانت مَعِي ، أَنَا أَوَّلُ مَنْ تَنْشَقُّ عَنْهُ الارض وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، وانا أَوَّلُ مَنْ يَرِدُ الْحَوْضَ وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، وانا أَوَّلُ مَنْ يَجُوزَ الصِّرَاطَ وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، وانا أَوَّلُ مَنْ يَقْرَعَ بَابَ الْجَنَّةِ وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، وانا أَوَّلُ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، وانا أَوَّلُ مَنْ يَشْرَبُ مِنَ الرَّحِيقِ الْمَخْتُومِ خِتامُهُ مِسْكُ وَفِيُّ ذلِكَ فَلْيَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، يَا عَلِيُّ انَّ الرَّجُلُ مِنْ شِيعَتِكَ لَيَشْفَعُ فِي مِثْلِ رَبِيعَةَ وَ مُضَرَ»[۲۶].[۲۷]
جایگاه حدیثی راوی
مقتضای قاعده این است که راوی مورد بحث از راویان مهمل به شمار رود؛ زیرا در کتب رجالی از او یاد نشده است و براین اساس، یکی از محققان نوشته است: "المعنون مهمل، و روایاته سدیدة جدا"[۲۸] ولی به دو قرینه، «حسن حال» وی استظهار می‌شود:
- روایت متعدد علی بن العباس[۲۹] از وی که پیش از این اشاره شد. شیخ طوسی نوشته است: علی بن العباس المقانعی، له کتاب فضل الشیعة[۳۰]. ذهبی، ذیل عنوان «المقانعی»: "الشیخ المحدث الصدوق، أبو الحسن، علی بن العباس بن الولید البجلی المقانعی[۳۱] الکوفی"[۳۲]؛ "وکان ثقة"[۳۳].
- قرار گرفتنش در سند روایت تفسیر القمی[۳۴].[۳۵]
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: تنقیح المقال، ج۱۵، ص۳۷۸، ش۴۰۲۶؛ معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۹۷، ش۲۳۰۷؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۹۹، ش۲۷۶۹.
- ↑ «کارهای کسانی را که به جهان واپسین ایمان ندارند در نظرشان آراسته‌ایم از این رو آنان سرگشته‌اند» سوره نمل، آیه ۴.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۹، ص۲۰۳-۲۰۴ به گزارش از تأویل الآیات الظاهره، ص۳۵۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 443.
- ↑ تأویل الآیات الظاهره، ص۳۵۲.
- ↑ بحار الأنوار، ج۶۵، ص۱۲۷، ح۵۷.
- ↑ تفسیر القمی، ج۲، ص۳۶۰-۳۶۱: علی بن العباس، عن جعفر بن محمد....
- ↑ بشارة المصطفی ص۶۳: علی بن العباس البجلی، قال: حدثنا جعفر بن محمد الزهری الرمانی.
- ↑ الغیبه (طوسی)، ص۱۸۲: عن المقانعی، عن جعفر بن محمد الزهری، عن إسحاق بن منصور.
- ↑ مقاتل الطالبیین، ص۴۵: حدثنی علی بن العباس المقانعی قال: أخبرنا جعفر بن محمد بن الحسین الزهری قال: حدثنا حسن بن الحسین، عن عمرو بن ثابت، عن أبی إسحاق قال: سمعت معاویة بالنخیلة یقول: ألا إن کل شیء أعطیته الحسن بن علی تحت قدمی هاتین لا أفی به قال أبو إسحاق: و کان و الله غدارا.
- ↑ بحار الأنوار، ج۳۵، ص۳۶۱، ح۲: عن علی بن العباس المقانعی، عن جعفر بن محمد بن الحسین.
- ↑ شرح إحقاق الحق، ج۱۴، ص۵۳۱: ... أخبرنا علی بن العباس بن الولید، أخبرنا جعفر بن محمد بن الحسین الرمانی....
- ↑ ر.ک: البرهان، ج۴، ص۳۱، ح۷۵۰۶؛ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۲۲، ح۴۴.
- ↑ الرمانی بضم الراء و تشدید المیم و فی آخرها نون بعد الألف، هذه النسبة إلی الرمان و بیعه. (الأنساب (سمعانی)، ج۶، ص۱۶۵، ش۱۸۱۵).
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 443-444.
- ↑ ر.ک: قاموس الرجال، ج۹، ص۲۲۱، ش۶۶۲۴.
- ↑ ر.ک: سیر أعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۳۰، ش۲۳۶؛ شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ص۲۵۹؛ ولی «سمعانی» نوشته است: و مات بعد شوال سنة ست و ستین و ثلاثمائة. (الأنساب (سمعانی)، ج۵، ص۳۶۱).
- ↑ ر.ک تهذیب الکمال، ج۲۴، ص۵۷۲، ش۵۱۱۲.
- ↑ الموسوعة الرجالیه، طبقات رجال التهذیب، ص۱۹۰.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 443-444.
- ↑ ر.ک: تهذیب الأحکام، ج۶، ص۳۳، ح۱۰؛ شرح الأخبار، ج۳، ص۵۴۸، ح۱ و ۲؛ ریاض العلماء، ج۲، ص۴۱۷؛ مناقب الإمام أمیرالمؤمنین(ع)، ج۱، ص۲۳۸، ح۱۵۲.
- ↑ ر.ک: تهذیب الأحکام، ج۶، ص۳۳، ح۱۰؛ شرح الأخبار، ج۳، ص۵۴۸، (ح ۲) و ص۵۷۰، (ح ۱۲۹۳)؛ ریاض العلماء، ج۲، ص۴۱۷؛ مناقب الإمام أمیرالمؤمنین(ع)، ج۱، ص۲۳۸، ح۱۵۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 444.
- ↑ بشاره المصطفی، ص۴۶-۴۷.
- ↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۹۹، ش۲۷۶۹.
- ↑ الشیعة فی أحادیث الفریقین، ص۵۲، ح۳۷.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 445-446.
- ↑ تنقیح المقال، ج۱۵، ص۳۷۸، ش۴۰۲۶.
- ↑ مقصود، «علی بن العباس بن الولید البجلی الکوفی» معروف به «المقانعی» است. (نک: شرح حالش را در موسوعة طبقات الفقهاء، ج۴، ص۲۸۹، ش۱۴۹۲).
- ↑ الفهرست (طوسی)، ص۲۸۸، ش۴۳۱.
- ↑ «سمعانی» ذیل عنوان «المقانعی» نوشته است: بفتح المیم و القاف بعدهما الألف و کسر النون، و فی آخرها العین المهملة، هذه النسبة إلی المقانع، و هو جمع مقنعة التی تختمر بها النساء، یعنی الخمار، و المشهور بهذه النسبة: أبو الحسن علی بن العباس بن الولید البجلی المقانعی. کان یبیع الخمر بالکوفة. (الأنساب (سمعانی)، ج۵، ص۳۶۱).
- ↑ سیر أعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۳۰.
- ↑ تاریخ الإسلام، ج۲۳، ص۲۷۳.
- ↑ تفسیر القمی، ج۲، ص۳۶۰: حدثنا محمد بن أبی عبدالله قال: حدثنا محمد بن إسماعیل، عن علی بن العباس، عن جعفر بن محمد، عن الحسن بن أسد [راشد]، عن یعقوب بن جعفر قال: سمعت موسی بن جعفر(ع) یقول: إن الله - تبارک و تعالی - أنزل علی عبده محمد(ص) أنه لا إله إلا هو الحی القیوم و سمی بهذه الأسماء الرحمن الرحیم - العزیز الجبار العلی العظیم، فتاهت هنالک عقولهم و استخفت حلومهم - فضربوا له الأمثال و جعلوا له أندادا و شبهوه بالأمثال و مثلوه أشباها - و جعلوه یزول و یحول - فتاهوا فی بحر عمیق لا یدرون ما غوره - و لا یدرکون کنه بعده.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 446-447.