صراط‍‌ در کلام اسلامی

مقدمه

به معنای راه راست است. به دین و ولایت اهل بیت (ع) نیز "صراط" می‌گویند؛ زیرا راه رسیدن به کمال و سعادت است^[۱]. صراط در قیامت پلی است بر جهنم که تنها با گذر کردن از آن می‌توان به بهشت رسید. همه انسان‌ها باید از آن بگذرند. نیکان به سلامت به بهشت می‌رسند و بدان می‌لغزند و به دوزخ می‌افتند^[۲]. چگونگی صراط و عبور از آن، بسته به ایمان و عمل آدمی است. در روایت است که صراط از مو باریک‌تر و از شمشیر تیزتر است^[۳]. برخی مانند برق از آن می‌گذرند و برخی همانند اسبِ تیزرو و برخی همچون پیادگان و برخی به آن می‌آویزند و گاه آتش آنان را فرامی‌گیرد و گاه رها می‌سازد^[۴]^[۵].
صراط، در حقیقت، تجسم راهی است که آدمی در حیات دنیوی پیش گرفته است. او باید از جهنم سوزان شهوات و هوا و هوس بگذرد تا به بهشت پرهیزگاری برسد^[۶]. دین حق و راه پیامبر (ص) و خاندانش (ع) صراط مستقیم دنیوی است^[۷]. در روایتی آمده است که صراط عبارت از راه معرفت خدا است و دو راه را شامل می‌شود: یکی در دنیا و دیگری در آخرت. صراط دنیا همان امام معصوم است که باید از او فرمان بُرد. هر کس او را به ولایت بشناسد و به هدایتش اقتدا کند، از صراط اخروی نیز می‌گذرد و هر کس او را نشناسد، بر صراط می‌لغزد و به دوزخ می‌افتد^[۸]^[۹].

عقبات

صراط اخروی گردنه‌هایی دارد که آنها را "عقبات" می‌نامند. هر یک از عقبات، در حقیقت، یکی از واجبات دینی است که خداوند برعهده انسان نهاده است. بدین ترتیب، اگر آدمی، در واجبی کوتاهی کرده باشد، بر یکی از عقبه‌ها از حرکت بازمی‌ایستد و به زحمت می‌افتد و از او بازخواست می‌کنند. اگر با عمل صالح و یا رحمت الهی نجات یابد، به گردنه دیگر می‌رسد و گرنه به دوزخ می‌افتد. اگر از همه عقبات بگذرد، به بهشت می‌رود^[۱۰]. در روایاتی آمده است که این عقبه‌ها عبارت‌اند از رَحِم، امانت، نماز و عدالت^[۱۱]. در روایتی دیگر آمده است که ستمکاران نمی‌توانند از صراط بگذرند.

مرصاد

یکی از عقبات صراط است که خدای تعالی در آنجا از ستمکاران انتقام می‌کشد^[۱۲]^[۱۳].

منابع

فرهنگ شیعه

پانویس

↑ مصنفات الشیخ المفید، ۵/ ۱۰۸.
↑ ﴿وَإِن مِّنكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَّنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا ﴾؛ سوره مریم، آیه ۷۱ و ۷۲.
↑ حق الیقین‌، ۵۶۱.
↑ امالی صدوق‌، ۱۴۹.
↑ فرهنگ شیعه، ص 319.
↑ حق الیقین‌، ۵۶۱؛ پیام قرآن‌، ۶/ ۱۹۲.
↑ حق الیقین‌، ۵۶۰.
↑ بحارالانوار، ۸/ ۶۶.
↑ فرهنگ شیعه، ص 319.
↑ مصنفات الشیخ المفید، ۵/ ۷۱.
↑ بحارالانوار، ۷/ ۶۵.
↑ بحارالانوار، ۸/ ۶۶.
↑ فرهنگ شیعه، ص 320.

[1] مصنفات الشیخ المفید، ۵/ ۱۰۸.

[2] ﴿وَإِن مِّنكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَّنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا ﴾؛ سوره مریم، آیه ۷۱ و ۷۲.

[3] حق الیقین‌، ۵۶۱.

[4] امالی صدوق‌، ۱۴۹.

[5] فرهنگ شیعه، ص 319.

[6] حق الیقین‌، ۵۶۱؛ پیام قرآن‌، ۶/ ۱۹۲.

[7] حق الیقین‌، ۵۶۰.

[8] بحارالانوار، ۸/ ۶۶.

[9] فرهنگ شیعه، ص 319.

[10] مصنفات الشیخ المفید، ۵/ ۷۱.

[11] بحارالانوار، ۷/ ۶۵.

[12] بحارالانوار، ۸/ ۶۶.

[13] فرهنگ شیعه، ص 320.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]