ارکان زمین: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[ارکان‌ زمین در قرآن]] - [[ارکان‌ زمین در حدیث]] - [[ارکان‌ زمین در کلام اسلامی]]| پرسش مرتبط  = ارکان‌ زمین (پرسش)}}

از دیگر تعابیری که می‌تواند در [[شناخت]] [[چیستی امامت]] تأثیرگذار باشد، تعبیر {{متن حدیث|أَرْكَان الْأَرْضِ}} است؛ البته گاه این مفهوم به شکل {{متن حدیث|أَرْكَان الْبِلَادِ}} نیز به کار رفته است. واژه "ارکان" جمع "رکن" است و [[خلیل]] فراهیدی رکن را به معنای نقطه یا ناحیه‌ای [[قوی]] و مستحکم از کوه یا [[خانه]] دانسته است<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، العین، ج۵، ص۳۵۴.</ref>. دیگر ارباب لغت این معنا را تعمیم داده و بر این باورند که رکن هر چیزی، به معنای بخش [[قوی]] و مستحکم آن است که به آن تکیه می‌شود<ref>احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴۳۰؛ محمد بن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱۳، ص۱۸۵؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات، ص۳۶۵.</ref>؛ از این‌رو، می‌توان تعبیر ارکان الارض را کنایه از آن چیزی دانست که ستون [[زمین]] و مایه پا برجایی آن است و در صورت نبود آن، [[زمین]] [[استواری]] خود را از [[دست]] می‌دهد و فرو می‌افتد.

به لحاظ موقعیت این مفهوم در میان [[احادیث]]، می‌توان مدعی شد که دستِ کم در پنج [[روایت]]، این مفهوم بر [[امامان]]{{عم}} اطلاق شده است؛ افزون بر آن، این تعبیر در برخی زیارت‌نامه‌های [[مسند]] نیز به چشم می‌خورد<ref>ابن قولویه قمی، کامل الزیارات، ص۵۳-۵۴؛ محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۲۷.</ref>. همچنین [[امام هادی]]{{ع}} در [[زیارت جامعه کبیره]]، از [[ائمه اطهار]]{{عم}} با عنوان {{متن حدیث|أَرْكَان الْبِلَادِ}} یاد کرده‌اند<ref>شیخ صدوق، من لا یحضر الفقیه، ج۲، ص۶۱۰، شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا{{ع}} ج۲، ص۲۷۳؛ محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۹۵.</ref>.

{{متن حدیث|أَرْكَان الْأَرْضِ}} {{متن حدیث|أَرْكَان الْبِلَادِ}} ضمن آن‌که به نظر می‌رسد این مفهوم برای اولین بار در دوران [[امام باقر]]{{ع}} به کار رفته است، این [[روایات]] را در ضمن بیان ویژگی‌های {{متن حدیث|أَرْكَان الْأَرْضِ}} [[نقل]] خواهیم کرد<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص ۳۷۸.</ref>.

ویژگی‌هایی که می‌توان برای صاحبان تعبیر {{متن حدیث|أَرْكَان الْأَرْضِ}} یا {{متن حدیث|أَرْكَان الْبِلَادِ}} برشمرد، عبارت‌اند از:

چنان‌که بارها بیان شد، [[وساطت فیض]] بدین معناست که [[خداوند متعال]] که [[فیاض]] مطلق است، [[فیض]] خود را از طریق [[بندگان]] [[برگزیده]] خود به [[عالم هستی]] ارزانی می‌دارد. قوام و [[پایداری]] این عالم که خود جلوه [[فیض]] [[خداوند]] است، با حضور آن [[بندگان]] [[برگزیده]] دوام خواهد داشت و با خالی شدن هستی از وجود ایشان، بساط این [[دنیا]] نیز برچیده خواهد شد. با توجه به آنچه در [[تبیین]] معنای لغوی رکن گفته شد، ویژگی [[وساطت فیض]] برای صاحبان مفهوم {{متن حدیث|أَرْكَان الْأَرْضِ}} تداعی می‌شود.

در روایتی صحیح از [[امام صادق]]{{ع}} [[نقل]] شده است که ایشان راجع به ائمه‌{{عم}}، به [[مفضل بن عمر]] فرمودند:"[[خداوند]] آنها را ارکان [[زمین]] قرار داد که [[اهل]] آن را در خود فرو [[نبرد]]"<ref>{{متن حدیث|جَعَلَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْكَانَ الْأَرْضِ أَنْ تَمِيدَ بِأَهْلِهَا}}. محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۲۰۰-۲۰۱؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۹۶.</ref>. ایشان خطاب به سعید الاعرج و [[سلیمان]] بن خالد نیز همین سخن را تکرار کرده‌اند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۹۷.</ref>.

با توجه به آنچه [[گذشت]]، می‌توان نتیجه گرفت که [[امام]]{{ع}} [[واسطه فیض]] [[خداوند]] است که بدون وجود او، [[نظام هستی]] برچیده خواهد شد<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص ۳۷۸.</ref>.

[[مردم]] نمی‌توانند کسی را برگزینند که [[واسطه فیض]] [[خداوند]] است و بدون وجود او [[نظام هستی]] در هم فرو می‌ریزد. اساساً [[تصور]] اینکه [[مردم]] [[حق]] داشته باشند برای [[خداوند متعال]] چنین کسی را [[تعیین]] کنند، مشکل است. [[روایات]] پیش گفته نیز بر [[منصوص بودن]] صاحبان تعبیر {{متن حدیث|أَرْكَان الْأَرْضِ}}، تأکید می‌کردند؛ چنان‌که در روایتی صحیح از [[امام صادق]]{{ع}} [[نقل]] شده است که فرمودند: "[[خداوند]] آنها را ارکان [[زمین]] قرار داد..."<ref>{{متن حدیث|جَعَلَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْكَانَ الْأَرْضِ}}. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۹۶.</ref><ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص ۳۷۹.</ref>.

بر اساس آنچه بیان شد، روشن می‌شود که [[امامان]]{{عم}} {{متن حدیث|أَرْكَان الْأَرْض}} و {{متن حدیث|أَرْكَان الْبِلَاد}}‌اند؛ بدین معنا که [[واسطه فیض]] خداوندند و با وجود آنها [[نظام هستی]] [[حفظ]] خواهند شد؛ ضمن آن‌که ایشان از جانب [[خداوند متعال]] [[منصوب]] شده‌اند<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص ۳۷۹.</ref>.