ابوبکره ثقفی در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

در [[شوال]] [[سال هشتم هجری]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[طائف]] را به محاصره درآورد و این محاصره حدود پانزده روز ادامه یافت<ref>تاریخ خلیفة بن خیاط، خلیفة بن خیاط، ج۱، ص۸۹؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۲، ص۱۵۸؛ فتوح البلدان، بلاذری، ج۱، ص۶۷.</ref>. سپس [[پیامبر اکرم]] {{صل}} اعلام فرمودند: "هر آزاده‌ای که از حصار بیرون آمده و پیش ما بیاید در [[امان]] خواهد بود و هر بنده‌ای ([[غلام]]) پیش ما بیاید، [[آزاد]] خواهد شد". پس گروهی از بردگان [[اهل]] طایف از حصار بیرون آمده به [[پیامبر]] پیوستند که [[ابوبکره]] نیز در میان آنها بود و [[رسول خدا]] {{صل}} آنها را [[آزاد]] فرمود<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۷، ص۱۲؛ المغازی، واقدی (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ۷۰۹- ۷۱۰؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۵۳۱.</ref> و در همین زمان به [[ابوبکره]] [[شهرت]] یافت. درباره [[شهرت]] یافتن او به [[ابوبکره]] سه [[دلیل]] بیان کرده‌اند که دو [[دلیل]] آن به بعد از [[اسلام آوردن]] او و به حادثه حصار [[طائف]] مربوط است:

# چون صبحگاهان از [[دژ]] فرود آمده و [[خدمت]] [[پیامبر]] {{صل}} رسید<ref>البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۸، ص۵۷.</ref>.

درباره [[کنیه]] او، جمعی معتقدند، [[مسلمین]] او را به این [[کنیه]] نامیده‌اند<ref>شذرات الذهب، ابن عماد حنبلی، ج۱، ص۵۸؛ الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۴۶۷.</ref> و جمعی دیگر گفته‌اند [[پیامبر اکرم]] {{صل}} این [[کنیه]] را به او داد<ref>الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۴، ص۱۵۳۱.</ref><ref>[[محمد تقی افشار|افشار، محمد تقی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۷۸.</ref>.

بعد از [[پذیرش اسلام]] و [[آزاد]] شدن، [[پیامبر اکرم]] {{صل}} هر یک از این بردگان [[آزاد]] ساخته خویش را در [[اختیار]] یکی از [[مسلمان‌ها]] گذاشتند تا مخارج [[زندگی]] آنها را تأمین کنند و به ایشان [[دستور]] فرمودند به [[آزادشدگان]]، [[قرآن]] و [[سنن]] [[اسلامی]] بیاموزند و [[عمرو بن سعید بن عاص]] امور [[ابوبکره]] را عهده‌دار شد<ref>المغازی، واقدی (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ص۷۱۰.</ref>. [[ابوبکره]] در [[فتح]] [[بصره]] شرکت نمود<ref>معجم البلدان، یاقوت حموی، ج۱، ص۴۳۱.</ref> و در سال چهارده [[هجری]] به همراه دویست نفر از جمله [[نافع بن حارث]]، [[شبل بن معبد]]، [[مغیرة بن شعبه]] و... در [[فتح]] ابله حضور یافت<ref>تاریخ الطبری، طبری (ترجمه: پاینده)، ج۵، ص۱۷۷۲.</ref>. هم‌چنین عمرو او را برای [[یادگیری]] [[فقه]] و [[امور دینی]] به [[بصره]] فرستاد<ref>تاریخ گزیده، مستوفی، ص۲۱۶.</ref><ref>[[محمد تقی افشار|افشار، محمد تقی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۷۹.</ref>.  

سپس [[عمر]] [[ابوبکره]]، [[نافع]] و [[شبل بن معبد]] را حد قَذْف<ref>قذف: افتراء و تهمت.</ref> زد. در این حال [[ابوبکره]] برخاست و گفت: "گواهی می‌دهم که [[مغیره]] زناکارست". [[عمر]] خواست دوباره به او حد بزند که [[علی]] {{ع}} به او فرمود: "در این صورت [[مغیره]] سنگسار می‌شود". [[عمر]] هرگاه [[مغیره]] را می‌دید، می‌گفت: ای [[مغیره]]! من هرگز تو را ندیدم مگر آن‌که ترسیدم [[خدا]] مرا سنگباران کند<ref>تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، ج۲، ص۱۴۵- ۱۴۶.</ref><ref>[[محمد تقی افشار|افشار، محمد تقی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۸۰.</ref>.

== [[ابوبکره]] و [[امام علی]] {{ع}} ==

از حوادثی که نشان دهنده موضع وی در برابر [[امام علی]] {{ع}}، [[خلفا]] و [[حکام]] است حادثه [[جمل]] و [[صفین]] می‌باشد. [[ابوبکره]] خود درباره حادثه [[جمل]] می‌گوید: در [[جمل]] نزدیک بود در گروه [[اصحاب جمل]] قرار گرفته و به نفع آنها وارد [[جنگ]] شوم اما [[خداوند تعالی]] به واسطه سخنی که از [[پیامبر خدا]] {{صل}} شنیده بودم مرا [[یاری]] رسانید؛ که وقتی [[رسول خدا]] {{صل}} خبردار شد [[ایرانیان]] دختر کسری را بعد از او به [[حکومت]] خویش برگزیده‌اند، فرمود: "[[رستگار]] نخواهد شد ملتی که برای [[ریاست]] امور خویش زنی را [[برگزیده]] باشند"<ref>قاموس الرجال، شوشتری، ج۱۱، ص۲۴۰- ۲۴۱؛ مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۵، ص۴۷.</ref>.

او گرچه به نفع [[اصحاب جمل]] وارد [[جنگ]] نشد اما به نفع [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} نیز به میدان نیامد و حتی کوشش نمود افرادی از [[بصره]] را که قصد [[یاری]] [[حضرت]] را داشتند از [[یاری]] او باز دارد.

ایوب و [[یونس]] از [[حسن]] ([[بصری]]) از [[احنف بن قیس]] [[روایت]] می‌کنند که می‌گفت: [[سلاح]] برداشته قصد [[یاری]] این [[مرد]]- [[علی بن ابی‌طالب]] - را داشتم، [[ابوبکره]] به دیدارم آمده گفت: احتف! چه قصدی داری؟ گفتم: می‌خواهم به [[یاری]] پسر عموی [[رسول خدا]] یعنی [[علی ابن ابی‌طالب]] بروم، [[ابوبکره]] به من گفت: احتف! برگرد، از [[رسول خدا]] {{صل}} شنیدم فرمود: "وقتی دو [[مسلمان]]، [[شمشیر]] کشیده، صف‌آرايی کنند، کشته‌شده و کشنده هر دو در [[آتش]] باشند". گفتم، یا گفته شد، یا [[رسول الله]]! کشته‌شده چرا باید در [[آتش]] باشد؟ فرمود: "از آن‌رو که کشته‌شده هم قصد کشتن کشنده را داشته است"<ref>صحیح البخاری، بخاری، ج۸، ص۱۶۹- ۱۷۰؛ صحیح مسلم، مسلم نیشابوری، ج۸، ص۹۲؛ سنن ابی داوود، ابن اشعث سجستانی، ج۲، ص۳۰۶؛ مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۵، ص۵۰- ۵۱.</ref>.

با این حال هنگامی که [[علی]] {{ع}} پس از [[جنگ جمل]] وارد [[بصره]] شد [[عبدالرحمان بن ابی بکره]] همراه [[امان]] داده شده‌ها برای [[بیعت]] نزد آن [[حضرت]] آمدند. [[علی]] {{ع}} از وضع و حال [[پدر]] وی جویا شد، عبدالرحمان [[سوگند]] یاد کرد پدرش [[بیمار]] می‌باشد و از علاقه [[پدر]] نسبت به آن [[حضرت]] [[سخن]] گفت. [[علی]] {{ع}} به [[دیدار]] [[ابوبکره]] رفت و فرمود: "نشستی و [[منتظر]] نتیجه ماندی!؟" [[ابوبکره]] [[دست]] بر سینه نهاده و گفت: "درد آشکار دارم"، [[علی]] {{ع}} عذر او را پذیرفت و [[ولایت]] [[بصره]] را هم به او پیشنهاد کرد، [[ابوبکره]] عذر آورده (و نپذیرفت) ولی پیشنهاد نمود و گفت: "از [[خاندان]] خویش مردی را که [[مردم]] با او آسوده باشند برگزین و من هم [[مشاور]] او خواهم بود".

پس [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[ابن عباس]] را به استانداری برگزید و زیاد، [[برادر]] [[مادری]] [[ابوبکره]]، را که در [[جنگ]] هم شرکت نداشت به عنوان کاتب [[ابن عباس]] [[منصوب]] نمود<ref>الجمل، شیخ مفید، ۴۲۰- ۴۲۱؛ الکامل، ابن اثیر، ج۳، ص۲۵۶.</ref><ref>[[محمد تقی افشار|افشار، محمد تقی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۸۱.</ref>.

== [[ابوبکره]] و [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} ==

[[ابوبکره]] خود به این [[حقیقت]] اعتراف می‌کند که [[دوست]] ندارد راه [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} را بپیماید. وقتی [[معاویه]] به [[بسر بن ارطاة]] [[مأموریت]] داد تا مخالفینش را به [[قتل]] برساند، او برای اجرای [[فرمان]] [[معاویه]] به [[بصره]] رفت و بر [[منبر]] رفته از [[علی بن ابی‌طالب]] به زشت‌ترین وجه سخن گفت، آن‌گاه [[مردم]] را مخاطب ساخت و آنها را به [[خداوند]] قسم داد که آیا او راست نمی‌گوید؟

او در جواب فرزندش گفت: "شاید [[گمان]] کرده‌ای این گفته پدرت برای میل او به [[علی‌بن ابی‌طالب]] {{ع}} است! اگر مگسی بر روی لاشه‌ها باشم خوش‌تر دارم از آ‌ن‌که در راهی وارد شدم که [[علی]] {{ع}} در آن وارد شده باشد و لکن (چه کنم) درحق او ناحق گفت و از ما به [[حق]] [[خداوند]] درخواست کرد (تا تأییدش کنیم) من هم اعلام کردم که او (بسر) راست نمی‌گوید، زیرا [[علی‌بن ابی‌طالب]] {{ع}} از [[اتهام]] درباره شکم و [[شهوت]] [[پاک]] و در [[نسب]] و سابقه بی‌عیب است"<ref>انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۴۹۲؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۱۰، ص۴۰۰- ۴۰۱.</ref><ref>[[محمد تقی افشار|افشار، محمد تقی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۸۲.</ref>.

== [[ابوبکره]] و [[امام حسن]] {{ع}} ==

[[ابوبکره]] با آن‌که خوش‌تر دارد مگسی بر روی لاشه‌های گندیده باشد تا اینکه در راهی وارد شود که [[علی‌بن ابی‌طالب]] {{ع}} در آن وارد شده باشد اما نسبت به [[فرزند]] او [[امام حسن]] {{ع}} [[شیوه]] دیگری در پیش گرفته است؛ [[ابوالحسن]] مدائنی [[روایت]] کرده هنگامی که [[حکم بن ابی العاص ثقفی]] خبر [[وفات امام حسن]] {{ع}} را به [[مردم بصره]] اعلام کرد، [[مردم]] به [[شیون]] پرداختند. [[ابوبکره]] که در بستر [[بیماری]] بود صدای [[شیون]] را شنید و پرسید: صدای چیست؟ همسرش، میسه دختر سخام ثقفی، گفت: "حسن بن [[علی]] درگذشت؛ خوب شد و [[مردم]] از او آسوده شدند".

هنگامی که [[بسر بن ارطاة]] بعد از [[شهادت علی]] {{ع}} بر [[بصره]] [[دست]] یافت، [[فرزندان]] زیاد را [[اسیر]] کرد و به زیاد نوشت: اگر خود را [[تسلیم]] نکند [[فرزندان]] او را خواهد کشت زیاد از آمدن و [[تسلیم شدن]] خودداری کرد و بسر نیز خواست تا [[فرزندان]] زیاد را به [[قتل]] برساند. [[ابوبکره]] - [[برادر]] [[مادری]] [[زیاد]]- نزد بسر آمد و گفت: اینان را بدون هیچ گناهی دستگیر کرده‌ای، با آن‌که یکی از شرایط [[صلح]] [[معاویه]] و [[امام حسن]] آن بود که [[اصحاب علی]] {{ع}} در همه جا [[آزاد]] باشند؛ بسر نیز به او مهلت داد تا برای خلاصی آنها از [[معاویه]] [[نامه]] بیاورد.

ابی [[عثمان]] گوید: بعد از این جریان، [[ابوبکره]] را [[ملاقات]] کردم و گفتم: این چه کاری بود که کردید؛ من از [[سعد بن ابی وقاص]] شنیدم که می‌گفت: به دو گوش خود از [[پیامبر خدا]] {{صل}} شنیده است که فرمود: "در [[اسلام]] کسی که پدری غیر از [[پدر]] خویش را مدعی شود، با آن‌که می‌داند آن شخص پدرش نیست، [[بهشت]] بر او [[حرام]] است". [[ابوبکره]] گفت: "من خود نیز این سخن را از [[رسول خدا]] شنیده‌ام"<ref>صحیح مسلم، مسلم نیشابوری، ج۱، ص۵۷؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۹، ص۱۷۶.</ref><ref>[[محمد تقی افشار|افشار، محمد تقی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۸۴.</ref>.

== [[ابوبکره]] و [[صحابه رسول خدا]] {{صل}} ==

[[ابوبکره]] احادیثی را نیز درباره برخی [[صحابه]] بیان نموده است که به یک نمونه اشاره می‌کنیم: [[رسول خدا]] {{صل}} فرمودند: "همانا مردانی که با [[صحابه]] من بوده و مرا دیده‌اند کنار [[حوض]] بر من وارد خواهند شد. آنها را تا پیش من بالا می‌آورند و من آنها را می‌ببینم ولی آنها به [[آتش]] فرو می‌روند، پس می‌گویم: خدای من! اصحابم! خدای من! اصحابم! پس گفته می‌شود: تو چه می‌دانی که بعد از تو اینها چه حوادثی پدید آوردند"<ref>مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۵، ص۵۰.</ref><ref>[[محمد تقی افشار|افشار، محمد تقی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۸۶.</ref>.

[[ابوبرزه اسلمی]]، که [[پیامبر]] {{صل}} بین او و [[ابوبکره]] [[عقد اخوت]] برقرار کرده بود<ref>البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۸، ص۵۷- ۵۸.</ref>، به [[وصیت]] خود او بر او [[نماز]] خواند<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۶۱۵؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۵، ص۳۹؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۶۲، ص۲۲۰.</ref>. هم‌چنین گفته شده، [[ابوبکره]] در دوران [[حکومت معاویه]] و [[فرمانداری]] زیاد در [[بصره]] از [[دنیا]] رفت.