اطعام در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

تأمین یا اطعام نیازمندان از بارزترین مصارف [[صدقه]]، [[زکات]]، [[خمس]] و [[انفاق]] می‌باشد که در [[آیات]] متعدد بر آن تأکید شده و مؤمنانی که به هر دلیل در ادای آن، [[سهل‌انگاری]] می‌کنند، [[نکوهش]] و [[تهدید]] شده‌اند. اطعام - به خلاف خمس و زکات [[واجب]] - حد مشخص ندارد و افراد متمکن باید رفع نیازهای ضروری [[مستمندان]] را سقف کمک خویش قرار دهند. به بیان [[علامه]]: مراد از اطعام [[مسکین]]، انفاق بر تهی‌دستان [[جامعه]] است، به قدری که بتوانند کمر راست کنند و حوایج‌شان برطرف شود و اطعام مسکین اشاره است به [[حق‌الناس]]<ref>سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۵۳.</ref>. [[تفسیر نمونه]] نیز می‌نویسد: اگر نگاه به دنیای امروز کنیم که طبق [[اخبار]] منتشره هر سال میلیون‌ها نفر از [[گرسنگی]] می‌میرند، در حالی که در مناطق دیگر [[دنیا]] آن [[قدر]] غذای اضافی به زباله‌دان‌ها می‌ریزند که حسابی برای آن نیست؛ اهمیت این [[دستور]] [[اسلامی]] از یکسو و دوری دنیای امروز از [[موازین اخلاقی]] از سوی دیگر، روشن می‌گردد<ref>ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۳۵۷.</ref>. جالب اینکه [[قرآن]] علاوه بر اطعام، به عنوان یک [[وظیفه]] شخصی، توصیه و [[تشویق]] دیگران به اطعام نیازمندان را نیز جزو [[وظایف]] [[قطعی]] [[مؤمنان]] مقرر کرده و بدین وسیله به بسط [[فرهنگ]] اطعام در جامعه [[ترغیب]] کرده است. همان‌گونه که در قبل اشاره شد، مستحق دریافت [[صدقات]]، [[فقرا]] و مساکین‌اند. این دو به رغم اشتراک در نیاز [[مالی]] و [[استحقاق]] دریافت اعانات، از جهاتی نیز با یکدیگر تمایز دارند. به بیان برخی [[اهل]] لغت: مسکین به کسی اطلاق می‌شود که به دلیل [[بیماری]]، [[پیری]]، [[ضعف]] جسمی یا فقدان امکانات از سعی و تلاش برای توسعه [[معیشت]] خود بسیار [[ناتوان]] است. در حالی که “فقیر” به‌رغم فقدان بالفعل، از تمکن لازم برای تلاش و تحصیل طعام یا تهیه وسایل لازم برای بسط [[معیشت]] خویش برخوردار است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۴ ص۲۰۱.</ref><ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۴۸۰.</ref>

# [[اطعام]] [[نیازمندان]] از جمله [[سنن]] اولیای [[خداوند]]: {{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.</ref>.

# اطعام در [[روز]] [[تنگدستی]] از جمله ویژگی‌های سعادت‌یافتگان: {{متن قرآن|...أَوْ إِطْعَامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ * يَتِيمًا ذَا مَقْرَبَةٍ * أَوْ مِسْكِينًا ذَا مَتْرَبَةٍ *... أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ}}<ref>«یا خوراک دادن در روز گرسنگی * به یتیمی خویشاوند * یا به بینوایی زمینگیر *... آنان، خجستگانند» سوره بلد، آیه ۱۴-۱۸.</ref>.

# [[الزام]] [[مؤمنان]] به اطعام نیازمندان: {{متن قرآن|...وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ}}<ref>«...و بینوای مستمند را خوراک دهید» سوره حج، آیه ۲۸.</ref>.

در آیاتی نیز، به جلب [[خشنودی خداوند]] به عنوان محوری‌ترین [[غایت]] در اطعام نیازمندان توجه داده<ref>{{متن قرآن|إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا}} «(با خود می‌گویند:) شما را تنها برای خشنودی خداوند خوراک می‌دهیم، نه پاداشی از شما خواهانیم و نه سپاسی» سوره انسان، آیه ۹.</ref> و [[بی‌اعتقادی]] به [[روز قیامت]] را عامل مهمی در بی‌توجهی به [[حقوق]] نیازمندان شمرده است<ref>{{متن قرآن|أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ * فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ * وَلا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ}} «آیا آن کس را که (روز) پاداش و کیفر را دروغ می‌شمارد دیده‌ای؟ * او همان کسی است که یتیم را می‌راند * و (مردم را) به سیر کردن مستمند برنمی‌انگیزد» سوره ماعون، آیه ۱-۳.</ref>. عدم [[مشارکت]] در [[اطعام]] [[نیازمندان]]، همچنین از جمله علل [[ابتلا]] به [[عذاب]] [[جهنم]] ذکر شده است<ref>{{متن قرآن|مَا سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ * قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ * وَلَمْ نَكُ نُطْعِمُ الْمِسْكِينَ}} «چه شما را به دوزخ درآورد؟ * گویند: ما از نمازگزاران نبودیم * و به بینوایان خوراک نمی‌دادیم» سوره مدثر، آیه ۴۲-۴۴.</ref>.