الله: تفاوت میان نسخه‌ها

== خصوصیات [[اسم الله]] ==

# مشهورترین اسمای الهی است.

# از نظر [[قرآن]] بالاترین جایگاه را دارد.

# در [[مقام]] [[دعا]] از بالاترین مرتبه برخوردار است.

# کلمه [[توحید]] و [[اخلاص]] به آن اختصاص یافته است.

# این اسم [[دلالت]] می‌کند بر ذات مقدسی که دارای همه [[کمالات]] جمالی و جلالی است.

# صفت واقع نمی‌شود.

# همه اسمای الهی با این اسم خوانده می‌شود و عکس آن صحیح نیست<ref>المقام الاسنی، ص۲۵ - ۲۶.</ref><ref>[[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴، ص۱۷۸- ۱۸۸.</ref>

== الله در [[قرآن کریم]] ==

== الله در [[ادیان]] ==

همه [[ادیان الهی]]، [[پیروان]] خود را به [[شناخت]] صحیح [[خدا]] و [[توحید]] فرا خوانده‌اند، چنان‌که شیخ الانبیا [[نوح]] {{ع}} از قومش خواست تا جز خدا را [[عبادت]] نکنند: {{متن قرآن|أَنْ لَا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ}}<ref>"جز خداوند را نپرستید!" سوره هود، آیه ۲۶.</ref> و [[پیامبران]] دیگری چون [[هود]]، [[صالح]] و [[شعیب]] {{عم}} به [[قوم]] خود گفتند: خدا را بپرستید. برای شما خدایی جز او نیست: {{متن قرآن|قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا مُفْتَرُونَ}}<ref>"گفت: ای قوم من! خداوند را بپرستید که خدایی جز او ندارید" سوره هود، آیه ۵۰، ۶۱، ۸۴.</ref>؛ همچنین [[ابراهیم]] {{ع}} منادی توحید بود و خود را از زمره [[مشرکان]] خارج می‌دانست<ref>سوره انعام، آیه ۷۹-۸۱.</ref>.  

ادیان پس از وی نیز که به "[[ادیان ابراهیمی]]" موسوم است مانند [[یهودیت]] و [[مسیحیت]] که پیروان هر یک [[ابراهیم]] {{ع}} را از خود می‌دانند<ref>سوره آل عمران، ۶۵-۶۷.</ref>؛ در ابتدا (پیش از [[تحریف]]) منادی [[توحید]] بودند، چنانکه [[موسی]] {{ع}} با [[شرک]] [[مخالفت]] کرد و بر توحید [[اصرار]] ورزید<ref>سوره اعراف، ۱۳۸-۱۴۰.</ref> و [[عیسی]] {{ع}} در [[قیامت]] [[دعوت به شرک]] را از خود [[نفی]] کرده، بیان می‌دارد به [[فرمان الهی]] آنان را به توحید فرا خوانده است<ref>سوره مائده، ۱۱۶-۱۱۷.</ref>؛ همچنین [[خداوند]] توحید را مورد قبول [[اهل کتاب]] دانسته است: {{متن قرآن|قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ}}<ref>"بگو: ای اهل کتاب! بیایید بر کلمه‌ای که میان ما و شما برابر است هم‌داستان شویم که: جز خداوند را نپرستیم و چیزی را شریک او ندانیم و یکی از ما، دیگری را به جای خداوند، به خدایی نگیرد..." سوره آل عمران، آیه ۶۴.</ref>، گرچه [[ادیان]] یاد شده پس از [[گذشت]] زمانی دچار تحریف شده و پیروانشان درباره [[خدا]] [[عقاید]] [[باطل]]، [[شرک‌آلود]] و کفرآمیزی پیدا کردند، چنان‌که [[یهودیان]]، [[عزیر]] {{ع}} و [[نصارا]]، [[مسیح]] {{ع}} را [[پسر خدا]] دانستند: {{متن قرآن|وَقَالَتِ الْيَهُودُ عُزَيْرٌ ابْنُ اللَّهِ وَقَالَتِ النَّصَارَى الْمَسِيحُ ابْنُ اللَّهِ}}<ref>"یهودیان گفتند عزیر پسر خداوند است و مسیحیان گفتند: مسیح پسر خداوند است" سوره توبه، آیه ۳۰.</ref> و [[احبار]] و [[راهبان]] را ارباب خود برگزیدند: {{متن قرآن|اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ}}<ref>"آنان دانشوران دینی و راهبان خود را به جای خداوند پروردگاران خویش برگزیده‌اند" سوره توبه، آیه ۳۱.</ref> و برخی از نصارا گفتند: خدا همان مسیح [[پسر مریم]] است<ref>المیزان، ج ۶، ص۶۹.</ref>: {{متن قرآن|لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ}}<ref>"به راستی آنان که گفتند خداوند همان مسیح پسر مریم است کافر شدند" سوره مائده، آیه ۱۷.</ref> و برخی از آنان به [[تثلیث]] قائل شده و گفتند: خدا سومین شخص از سه شخص یا سه اقنوم ([[اب]] و ابن و [[روح]]) است<ref>المیزان، ج ۶، ص۶۹.</ref>: {{متن قرآن|لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلَاثَةٍ}}<ref>"به راستی آنان که گفتند خداوند یکی از سه (اقنوم) است کافر شدند" سوره مائده، آیه ۷۳.</ref> و قائل به [[الوهیت]] [[مسیح]] شدند، در حالی که [[قرآن]] این [[عقاید]] را شبیه سخنان پیشینیان از [[کافران]]: {{متن قرآن|ذَلِكَ قَوْلُهُمْ بِأَفْوَاهِهِمْ يُضَاهِئُونَ قَوْلَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَبْلُ}}<ref>"این گفتار، سر زبان آنهاست که با گفته کافران پیشین همانندی می‌کند" سوره توبه، آیه ۳۰.</ref> و [[شرک]]: {{متن قرآن|اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ... لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ}}<ref>"آنان دانشوران دینی و راهبان خود را به جای خداوند پروردگاران خویش برگزیده‌اند... خدایی جز او نیست؛ پاکا که اوست از شرکی که می‌ورزند" سوره توبه، آیه ۳۱.</ref> و [[کفر]]<ref>سوره مائده، ۷۲-۷۳.</ref> دانسته و رد کرده و [[اهل کتاب]] را به [[اعتقادات]] اصیل خود در باب [[توحید]] فراخوانده است<ref>سوره آل عمران، ۶۴.</ref>؛ همچنین [[یهودیان]]، دستان [[خدا]] را بسته دانستند که قرآن ضمن [[انکار]] آن بیان داشت هر دو [[دست خدا]] باز است و هرگونه که بخواهد [[انفاق]] می‌کند: {{متن قرآن|وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ... بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ}}<ref>"و یهودیان گفتند که دست خداوند بسته است... بلکه دست‌های او باز است و هرگونه بخواهد می‌بخشد" سوره مائده، آیه ۶۴.</ref>.

== وجوب شناخت خدا ==

== راه‌های اثبات وجود خدا ==

=== نظر به [[نشانه‌ها]] و [[آیات]] [[خداوند]] ===

# '''[[آیات آفاقی]]:'''[[انسان]] با [[مشاهده]] موجودات [[عالم]] و دقت و [[تأمل]] در آنها به [[حکم عقل]] متوجه می‌شود [[جهان مشهود]] با این [[نظم]] خاص نیاز به سازنده‌ای دارد. موارد زیر را می‌توان از جمله نشانه‌های مزبور شمرد: [[آسمان‌ها]] و [[زمین]]: {{متن قرآن|إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ... لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ}}<ref>"بی‌گمان در آفرینش آسمان‌ها و زمین... نشانه‌هایی برای خردمندان است" سوره آل عمران، آیه ۱۹۰. و نیز سوره بقره، آیه ۱۶۴؛ سوره یونس، آیه ۳؛ سوره ابراهیم، آیه ۱۰؛ سوره رعد، آیه ۲؛ سوره انبیاء، آیه ۳۲؛ سوره عنکبوت، آیه ۴۴، ۶۷؛ سوره روم، آیه ۲۲؛ سوره غافر، آیه ۵۷؛ سوره جاثیه، آیه ۳؛ سوره ذاریات، آیه ۴۷-۴۸؛ سوره شوری، آیه ۲۹.</ref>؛ [[شب]] و [[روز]]<ref>سوره بقره، آیه ۱۶۴؛ سوره آل عمران، ۱۹۰؛ سوره یونس، آیه ۶؛ سوره فرقان، آیه ۴۷؛ سوره روم، آیه ۲۳؛ سوره نبأ، آیه ۱۰-۱۱.</ref>؛ [[خورشید]]، ماه و [[ستارگان]]: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا... مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَلِكَ إِلَّا بِالْحَقِّ يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ}}<ref>"اوست که خورشید را تابان و ماه را درخشان آفرید... خداوند آن را جز به حق نیافرید؛ او آیات را برای گروهی که دانشورند روشن بیان می‌کند" سوره یونس، آیه ۵.</ref>، {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِهَا فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ}}<ref>"و او همان است که ستارگان را برای شما آفرید تا در تاریکی‌های خشکی و دریا بدان‌ها راه جویید" سوره انعام، آیه ۹۷. و نیز سوره ابراهیم، آیه ۲۳؛ سوره انبیاء، آیه ۳۳؛ سوره فاطر، آیه ۱۳؛ سوره یس، آیه ۳۸-۴۰؛ سوره معارج، آیه ۴۰؛ سوره فصلت، آیه ۳۷؛ سوره نوح، آیه ۱۵-۱۶؛ سوره مدثر، آیه ۳۲-۳۵.</ref>؛ [[آفرینش]] کوه‌ها: {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي مَدَّ الْأَرْضَ وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنْهَارًا}}<ref>"و اوست که زمین را گسترد و در آن کوه‌ها و رودهایی نهاد" سوره رعد، آیه ۳. و نیز سوره نحل، آیه ۱۵، ۶۱، ۸۱؛ سوره انبیاء، آیه ۳۱؛ سوره فاطر، آیه ۲۷؛ سوره فصلت، آیه ۱۰؛ سوره مرسلات، آیه ۲۷؛ سوره غاشیه، آیه ۱۷-۱۹؛ سوره نبأ، ۶-۷.</ref>؛ پیدایش [[ابر]]، [[باد]] و [[باران]]: {{متن قرآن|وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ... وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ}}<ref>"و در آبی که خداوند از آسمان فرو می‌بارد... و در گرداندن بادها و ابر فرمانبردار میان آسمان و زمین، برای گروهی که خرد می‌ورزند نشانه‌هاست" سوره بقره، آیه ۱۶۴. و نیز سوره اعراف، آیه ۵۷؛ سوره روم، آیه ۴۶، ۴۸؛ سوره فاطر، آیه ۹؛ سوره نحل، آیه ۶۵؛ سوره فرقان، آیه ۴۸؛ سوره حجر، آیه ۲۲؛ سوره سجده، آیه ۲۷؛ سوره زمر، آیه ۲۱؛ سوره واقعه، آیه ۶۸-۷۰؛ سوره نبأ، آیه ۱۴-۱۶.</ref>؛ پیدایش رعد و برق: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي يُرِيكُمُ الْبَرْقَ... * وَيُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ...}}<ref>"اوست که برق را که هم بیم‌آور و هم امیدبخش است به شما می‌نمایاند... * و تندر به سپاس او، او را پاک می‌خواند..." سوره رعد، آیه ۱۲-۱۳. و نیز سوره روم، آیه ۲۴.</ref>، [[آفرینش]] دریاها: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ}}<ref>"و اوست که دریا را رام (شما) کرد" سوره نحل، آیه ۱۴. و نیز سوره بقره، آیه ۱۶۴؛ سوره فاطر، آیه ۱۲؛ سوره جاثیه، آیه ۱۳؛ سوره شوری، آیه ۳۲-۳۳؛ سوره لقمان، آیه ۳۱؛ سوره اسراء، آیه ۶۶.</ref>؛ آفرینش سایه‌ها: {{متن قرآن|وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِمَّا خَلَقَ ظِلَالًا}}<ref>"و خداوند از آنچه آفریده است سایه‌بان‌هایی برای شما قرار داد" سوره نحل، آیه ۸۱. و نیز سوره رعد، آیه ۱۵؛ سوره فرقان، آیه ۴۵-۴۶.</ref>؛ [[عالم]] گیاهان و میوه‌ها: {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ}}<ref>"و اوست که باغ‌هایی با داربست و بی‌داربست و خرمابن و کشتزار با خوردنی‌هایی گوناگون و زیتون و انار، همگون و ناهمگون آفریده است؛ از میوه‌اش چون بار آورد بخورید" سوره انعام، آیه ۱۴۱. و نیز سوره انعام، آیه ۹۵؛ سوره نحل، آیه ۶۷؛ سوره حجر، آیه ۱۹-۲۰؛ سوره شعراء، آیه ۷-۸.</ref>؛ آفرینش [[ارزاق]] عمومی: {{متن قرآن|هَلْ مِنْ خَالِقٍ غَيْرُ اللَّهِ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ}}<ref>"آیا آفریننده‌ای جز خداوند هست که از آسمان و زمین به شما روزی دهد؟" سوره فاطر، آیه ۳. و نیز سوره روم، آیه ۳۷، ۴۰، ۴۶؛ سوره هود، آیه ۶؛ سوره ذاریات، آیه ۵۸؛ سوره ملک، آیه ۲۱؛ سوره سبأ، آیه ۲۴؛ سوره ق، آیه ۹-۱۱؛ سوره عبس، آیه ۲۴-۳۲.</ref>؛ آفرینش پرندگان: {{متن قرآن|أَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ مُسَخَّرَاتٍ فِي جَوِّ السَّمَاءِ}}<ref>"آیا به پرندگان رام شده در فضای آسمان ننگریسته‌اند" سوره نحل، آیه ۷۹. و نیز سوره انعام، آیه ۳۸؛ سوره ملک، آیه ۱۹؛ سوره نور، آیه ۴۱.</ref>؛ [[زندگی]] برخی حیوانات؛ مانند [[زنبور عسل]]: {{متن قرآن|وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ * ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ...}}<ref>"و پروردگارت به زنبور عسل الهام کرد که بر کوه‌ها و بر درخت و بر داربست‌هایی که (مردم) می‌سازند لانه گزین! سپس از (گل) همه میوه‌ها بخور..." سوره نحل، آیه ۶۸-۶۹.</ref>؛ جنبندگان روی [[زمین]]: {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِنْ دَابَّةٍ...}}<ref>"و از نشانه‌های او آفرینش آسمان‌ها و زمین است و آنچه در آنها از جنبندگان پراکنده است" سوره شوری، آیه ۲۹. و نیز سوره نحل، آیه ۶۶؛ سوره مؤمنون، آیه ۲۱-۲۲؛ سوره فاطر، آیه ۷۹-۸۱؛ سوره یس، آیه ۷۱-۷۳؛ سوره زخرف، آیه ۱۲-۱۳؛ سوره جاثیه، آیه ۳-۴؛ سوره غاشیه، آیه ۱۷.</ref>؛ و شکافتن دانه‌ها و هسته‌ها: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ فَالِقُ الْحَبِّ وَالنَّوَى...}}<ref>"خداوند شکافنده هسته و دانه است" سوره انعام، آیه ۹۵.</ref>.

# '''[[آیات انفسی]]:''' [[قرآن کریم]] [[انسان]] را به [[تنهایی]] در برابر همه [[آیات]] دیگر [[خدا]] قرار داده است: {{متن قرآن|سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ}}<ref>"به زودی نشانه‌های خویش را در گستره‌های بیرون و پیکره‌های درونشان نشان آنان خواهیم داد تا بر آنها روشن شود که او راستین است" سوره فصلت، آیه ۵۳.</ref> و انسان را به نظر کردن در این [[آیه]] یگانه خدا [[ترغیب]] کرده است: {{متن قرآن|وَفِي أَنْفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ}}<ref>"و (نیز) در خودتان، آیا نمی‌نگرید؟" سوره ذاریات، آیه ۲۱.</ref>[[راز]] این مطلب را در [[جامعیت]] انسان نسبت به سایر موجودات [[عالم]] می‌توان جست‌وجو کرد.

=== نظر به خود ذات ===

[[قرآن کریم]] پس از مطرح کردن [[آیات آفاقی]] و انفسی در ادامه [[آیه]] ۵۳ [[سوره فصلت]] می‌فرماید: آیا [[کافی]] نیست که پروردگارت خود [[شاهد]] هر چیزی است: {{متن قرآن|أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ}}. مفاد این بیان آن است که [[آیات]] گرچه خود راهی از راه‌های [[اثبات وجود]] خداست؛ ولی خداوندی که خود بر همه چیز شاهد و در همه جا مشهود است چه نیازی است که از راه آیات به وجود او پی برده شود، از این‌رو [[معصومان]] {{عم}} بر [[شناخت]] ذات به ذات و شناخت دیگر موجودات به وسیله ذات تأکید کرده‌اند، چنان‌که [[امیرمؤمنان]] {{ع}} در دعای صباح به [[خدا]] عرض می‌کند: {{متن حدیث|يَا مَنْ دَلَّ عَلَى ذَاتِهِ بِذَاتِهِ}}<ref>التوحید، ص۲۸۶؛ بحارالانوار، ج ۸۴، ص۳۳۹.</ref> و در بخش الحاقی [[دعای عرفه]] منسوب به [[امام حسین]] {{ع}} آمده است: {{متن حدیث|أَ يَكُونُ لِغَيْرِكَ مِنَ الظُّهُورِ مَا لَيْسَ لَكَ}}<ref>بحارالانوار، ج ۶۴، ص۱۴۲.</ref> و [[حضرت]] [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای [[ابوحمزه ثمالی]] به خدا عرض می‌کند: {{متن حدیث|بِكَ عَرَفْتُكَ وَ أَنْتَ دَلَلْتَنِي عَلَيْك}}<ref>اقبال الاعمال، ج ۱، ص۱۵۷؛ بحارالانوار، ج ۳، ص۲۷۰.</ref>؛ همچنین آمده است {{متن حدیث|اعْرِفُوا اللَّهَ بِاللَّهِ}}<ref>بحارالانوار، ج ۳، ص۲۷۰.</ref><ref>دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۴، ص۱۷۸- ۱۸۸.</ref>