انسان کامل در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== [[ضرورت]] وجود [[انسان کامل]] ==

مسأله ضرورت وجود انسان کامل از مباحث عمیق و ریشه‌ای در [[عرفان اسلامی]] و [[متون دینی]]، یعنی [[آیات]] و [[روایات]] است. [[امام خمینی]] در کتاب [[ارزشمند]] مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایة<ref>امام خمینی کتاب گرانقدر مصباح الهدایة إلی الخلافة و الولایة را در سال ۱۳۴۹ ه - ق (۱۳۰۸ ه -ش) به رشته تحریر درآورده‌اند. این کتاب در یک «مقدّمه» و دو «مشکات»، و یک «خاتمه» تنظیم شده است. مشکات نخست در برخی از اسرار خلافت محمّدی {{صل}} و ولایت علوی {{ع}} در حضرت علمیّه است، و مشکات دوم در برخی از اسرار خلافت و ولایت و نبوّت در نشئه عین و عالم امر و خلق می‌باشد. حضرت امام در مقدّمه کتاب در پیرامون موضوع آن چنین نگاشته‌اند: «دوست داشتم در این رساله سرآغازی از حقیقت خلافت محمّدی و نمی‌از دریای حقیقت ولایت علوی {{ع}} را برایت آشکار نمایم و اینکه چگونه این دو حقیقت در عوالم غیب و شهادت جاری هستند و در مراتب نزول و صعود نفوذ دارند».</ref> با رویکردی محققانه و روش‌مندانه به واکاوی ضرورت وجود انسان کامل در قالب مسأله [[خلافت]] و [[ولایت]] پرداخته است. این کتاب از آثار نفیس در مبحث [[نبوت]] و ولایت از منظر [[عرفانی]] است که با بیانی رسا مسائل غامض نبوت و ولایت را با [[مهارت]] و به لسان [[خواص]] از عرفا تقریر کرده و در نحوه سریان و [[ظهور]] [[حقیقت]] «نبوت تعریفیه» و ولایت [[محمدیه]] و علویه در عالم وجود، مطالب دقیق، تحقیقی و در بعضی از موارد ابتکاری آورده است<ref>امام خمینی، مصباح الهدایة، مقدمة الآشتیانی، ص۹-۱۱.</ref>.

از دیدگاه ایشان، [[خلافت]]، [[حقیقت]] [[ولایت]]، و این حقیقت، [[ربّ]] [[ولایت علوی]] است و ولایت علوی با حقیقت خلافت [[محمدی]] {{صل}} در نشأه امر و [[خلق]] [[متحد]] است<ref>امام خمینی، شرح دعاء السحر، ص۳۷.</ref>. حقیقت ولایت در [[اندیشه]] امام، ظهور [[ربوبیّت]] است، که اصل وجود و کمال آن است و هر موجودی که حظّی از وجود دارد، از [[حقیقت]] [[ربوبیّت]] و [[ظهور]] آنکه حقیقت [[خلافت]] و [[ولایت]] است، حظّی دارد؛ زیرا لطیفه الهیّه، حقیقت «وجود منبسط» و «نفس الرحمن» و «[[حقّ]] مخلوق به» است که بعینه [[باطن]] خلافت ختمیّه و [[ولایت مطلقه]] علویّه است. از این رو، استاد ایشان [[آیت‌الله]] شاه‌آبادی [[شهادت به ولایت]] را در [[شهادت]] به [[رسالت]] منطوی می‌دانسته است؛ زیرا ولایت باطن رسالت است؛ چنانکه از نظر [[امام]] در شهادت به الوهیّت، شهادت به رسالت و ولایت، و در شهادت به رسالت، شهادت به [[الوهیت]] و ولایت منطوی است، و در شهادت به ولایت، آن دو شهادت دیگر منطوی است<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۴۱.</ref>.

[[نماز]]، که حقیقت [[معراج]] [[مؤمنان]] و سرچشمه [[معارف]] [[اصحاب]] [[عرفان]] و ارباب ایقان است، نتیجه [[کشف]] تامّ محمّدی {{صل}} است که به عنوان ره‌آوردی از [[سفر]] [[ملکوتی]] معراج برای بهترین امم، آورده است. البتّه اگر سالک به [[عظمت]] آن پی برد و به قدر مقدور، به امر آن [[قیام]] کند و از [[دستگیری]] [[انسان کامل]] برخوردار گردد، به [[مقام قرب]] احدی که مقصد اصلی و مقصود [[فطری]] است دست می‌یابد؛ زیرا فرجام همه موجودات به توسّط انسان کامل تحقق پیدا می‌کند: {{متن حدیث|بِكُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَ بِكُمْ يَخْتِمُ وَ إِيَابُ الْخَلْقِ إِلَيْكُمْ}}<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۳۸-۱۳۹.</ref><ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[خداشناسی توحیدی (مقاله)| مقاله «خداشناسی توحیدی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۵۷.</ref>

== [[رسالت]] [[انسان کامل]] ==

=== بسط [[خداشناسی]] و [[خداخواهی]] ===

انسان کامل به نظر [[حضرت امام خمینی]]، نخست خود از حکمتی که [[خداوند]] بر او [[افاضه]] کرده است، یعنی [[معرفت]] [[شئون]] ذاتی و تجلیات اسمائی و افعالی [[خدا]] در [[حضرت]] علمیه و عینیه به [[مشاهده]] حضوری، برخوردار<ref>قیصری، شرح فصوص (قیصری)، تعلیقه امام خمینی بر شرح قیصری، ص۳۲۳.</ref>، و فانی مطلق و باقی به بقاء [[حق]] می‌گردد و از خود تعیّن و انّیّت و انانیّتی ندارد، بلکه خود از [[اسماء حسنی]] و [[اسم اعظم]] به شمار می‌آید<ref>امام خمینی، آداب الصلاة (آداب نماز)، ص۲۶۳.</ref>، و آنگاه [[مردم]] را به [[صراط مستقیم]] خداشناسی و خداخواهی فرا می‌خواند؛ زیرا [[صراط]] او صراط مستقیم می‌باشد و «صراط آنان که نعمتشان بخشیده است» به طور مطلق منحصر در صراط اوست، که [[بالاصاله]] مختص [[خاتم پیامبران]] {{صل}} است، و بالتبعیه، از آن [[انبیاء]] و [[اولیاء]]<ref>امام خمینی، آداب الصلاة (آداب نماز)، ص۲۹۳.</ref>.

=== [[انسان‌سازی]] ===

[[امام]] در بحث از [[آداب]] [[شهادت]] به [[رسالت]]، بر این نکته تأکید می‌کند که [[نمازگزار]] باید شهادت به رسالت را از ژرفای [[قلب]] ادا کند و به یاد آورد که [[خاتم پیامبران]] {{صل}} [[واسطه فیض]] [[حق]] و رابط بین حق و [[خلق]] است و تمام دایره وجود از [[عوالم]] [[غیب و شهود]]، ریزه‌خوار خوان [[نعمت]] او هستند و اگر مقام روحانیّت و [[ولایت مطلقه]] او نبود، احدی از موجودات لایق استفاده از مقام [[غیب]] احدی نبود و [[فیض]] حق به موجودات نمی‌رسید و نور هدایت در هیچ‌یک از عوالم ظاهر و [[باطن]] نمی‌تابید<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۳۷-۱۳۹.</ref>.

بنابراین، سالک در این [[سفر]] [[روحانی]]، محتاج به آن وجود [[مقدس]] است تا به [[دستگیری]] او، این [[عروج روحانی]] را به پایان برد. این شهادت، [[اعلان]] به قوای ملکی و [[ملکوتی]] است؛ زیرا [[نماز]]، که [[حقیقت]] [[معراج]] [[مؤمنین]] و سرچشمه [[معارف]] [[اصحاب]] [[عرفان]] و [[یقین]] است، نتیجه [[کشف]] تامّ محمّدی {{صل}} و ره‌آورد [[معنوی]] اوست که از این [[سفر]] معنوی [[روحانی]] برای [[امّت]] خود، ارمغان آورده است<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۳۷-۱۳۹.</ref>.

در منظومه [[فکری]] و [[اجتماعی]] [[امام]]، [[انسان کامل]] کسی است که فیوضات عالم بالا را [[حفظ]] و ضبط کند و به عالم پایین برساند، نه از آن طرف دستش کوتاه باشد، و نه از این طرف، [[غافل]] باشد؛ لذا [[پیامبر اعظم]] {{صل}} چون می‌تواند همه تجلیات را [[درک]] کند و پرده از [[جمال]] بردارد، می‌تواند به همه موجودات حتی نباتات و جمادات هم رسیدگی داشته باشد<ref>امام خمینی، تقریرات فلسفه، مقرر: سید عبدالغنی اردبیلی، ج۲، ص۳۵۴.</ref><ref>[[حسین روحانی‌نژاد|روحانی‌نژاد، حسین]]، [[ولایت‌شناسی (مقاله)| مقاله «ولایت‌شناسی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۷۰.</ref>

=== آخرت‌خواهی (پیوند [[دنیا]] و [[آخرت]]) ===

[[پیغمبر اکرم]] {{صل}} که انسان کامل و [[نبی]] [[رحمت]] بود، [[مردم]] را به آخرت خواهی، [[هدایت]] می‌کرد و برای کسانی که در [[ضلالت]] بودند، به واسطه رحمتی که داشت، متأثر بود<ref>امام خمینی، تفسیر سوره حمد، ص۲۲۲.</ref>.