تبعیض: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

* [[پیامبر اسلام]] {{صل}} [[حکومت دینی]] خود را برای ایجاد [[قسط]] و [[عدالت]] بنیان نهاد که پیش از آن در شبه جزیره سابقه نداشت و ایشان بر مبنای [[جهان‌بینی]] [[توحیدی]] خود، با تشکیل [[حکومتی]] بر اساس [[آموزه‌های اسلامی]]، با هرگونه تبعیض به مقابله برخاست. در ادامه، به برخی اقدامات آن [[حضرت]] اشاره خواهد شد<ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۱.</ref>:  

== پرهیز از تبعیض در بخشش‌ها ==  

* [[پیامبر]] {{صل}} [[مبعوث]] شد تا [[ظلم]]، [[فساد]] و [[بی‌عدالتی]] را از [[جامعه]] برچیند و ایشان در این راه از هیچ کوششی فروگذار نکرد. آن [[حضرت]] در حفظ [[حق]] [[مردم]] ذره‌ای کوتاه نمی‌آمد و هیچ تبعیضی روا نمی‌داشت؛ همچنان که در تقسیم [[غنایم]] [[جنگی]] این‌گونه عمل می‌کرد<ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۱.</ref>.

* پس از [[جنگ بدر]]، [[غنایم]] به [[دستور پیامبر]] {{صل}} جمع آوری شد؛ ولی در تقسیم آنها میان [[مسلمانان]] [[اختلاف]] افتاد و سوره [[انفال]] در این باره نازل شد<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج ۲، ص ۴۵۷ - ۴۵۸؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ج ۱، ص ۳۰۷ و ابن هشام، السیرة النبویه، ج ۱، ص ۶۴۱ – ۶۴۲.</ref>. [[رسول خدا]] {{صل}} نیز به [[مدینه]] بازگشت و آنان را میان [[مسلمانان]] به طور یکسان تقسیم کرد و هشت نفر را که در [[جنگ]] حضور نداشتند؛ ولی آنها را به کاری گمارده بود نیز در تقسیم [[غنایم]] سهیم کرد<ref>المغازی، ج ۱، ص ۱۰۰ - ۱۰۱.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۱.</ref>.

* همچنین [[رسول خاتم]] {{صل}} در زمان اقامت در جعرانه به [[زید بن ثابت]] [[دستور]] داد تا [[مردم]] و [[غنایم]] [[جنگ حنین]] را سرشماری کند. سپس [[خمس]] [[غنایم]] را جدا کرد و بقیه را میان همراهان خود به طور مساوی تقسیم فرمود که به هر پیاده، چهار شتر یا [[چهل]] گوسفند و به هر سوار، دوازده شتر رسید<ref>تقی الدین مقریزی، امتاع الاسماع، ج ۹، ص ۳۰۱ و صالحی دمشقی، سبل الهدی و الرشاد، ج ۵، ص ۴۰۱.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۱-۲۵۲.</ref>.

* [[پیامبر]] {{صل}} نیز در بعضی موارد برای به دست آوردن [[دل]] افراد و جذب بیشتر آنها بخشی از [[غنایم]] [[جنگ‌ها]] را به آنان می‌داد؛ مثلاً ایشان پس از [[جنگ حنین]]، برای به دست آوردن [[دل]] رؤسای [[قبایل]] و جلوگیری از دسیسه‌ها و مخالفت‌های احتمالی آنان، از [[خمس]] [[غنائم]] به هر کدام از آنها صد یا پنجاه شتر داد و به تقاضای [[ابوسفیان]]، برای وی و دو فرزندش [[یزید]] و [[معاویه]]، [[چهل]] اوقیه نقره، اضافه‌تر از دیگران داد<ref>المغازی، ج ۳، ص ۹۴۴ - ۹۴۵؛ امتاع الاسماع، ج ۹، ص ۲۹۷ و ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج ۲۳، ص ۴۶.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۲.</ref>.

* [[انصار]] به این عمل [[رسول خدا]] {{صل}} [[اعتراض]] کردند؛ اما ایشان به میان آنان رفت و از آنان دلجویی کرد و فرمود: "آیا [[راضی]] نمی‌شوید آنها شتر یا گوسفند ببرند و شما با [[رسول خدا]] {{صل}} به [[شهر]] خود باز گردید!"<ref>تاریخ الطبری، ج ۳ ص ۹۴؛ السیرة النبویه، ج ۲، ص ۴۹۹؛ حمیری کلاعی، الإکتفاء، ج ۱، ص ۵۴۱؛ ابن عبدالبر اندلسی، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، ص ۲۵۰ و ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۲، ص ۱۱۷.</ref> همچنین ایشان [[غنایم]] [[جنگ خیبر]] را به پنج قسمت تقسیم کرد و [[خمس]] آن را جدا کرد و دو سوم آن را میان [[فقیران]] [[مسلمان]] و [[یتیمان]] و بقیه را میان [[خاندان]] خود و [[عبدالمطلب]] تقسیم کرد<ref>الطبقات الکبری، ج ۲، ص ۸۲.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۲.</ref>.

* [[حضرت رسول]] {{صل}} [[غنایم]] را به طور یکسان تقسیم می‌کرد و در اجرای [[مساوات]] و [[عدالت]] در میان [[پیروان]] خود بسیار می‌کوشید و می‌فرمود: "یک ساعت [[عدالت]] از یک سال [[عبادت]]، بهتر است"<ref>نهج الفصاحه، ص ۵۶۴ و السرخسی، المبسوط، ج ۱۶، ص ۷۲.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۲.</ref>.

== پرهیز از تبعیض در [[اجرای قانون]] ==

* در [[سیره پیامبر]] {{صل}} بنا بر [[تعالیم قرآن]]، همه [[مردم]]، اعم از [[زمامداران]] و [[شهروندان]]، [[توانگران]] و [[ناتوانان]]، [[عرب]] و [[عجم]] و... از نظر [[قانون]] مساوی بودند و هیچ یک [[مصونیت]] [[قضایی]] نداشتند؛ به این [[دلیل]]، ایشان به هیچ کس اجازه [[قانون]] شکنی را نمی‌داد و سخت به [[اجرای قانون]] حتی درباره خویش پایبند بود و [[اعمال]] [[قانون]] را ضامن بقا و [[شکوفایی]] [[جامعه اسلامی]] می‌دانست. در این باره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد<ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۲-۲۵۳.</ref>:  

# [[نقل]] شده است که روزی زنی از [[بنی مخزوم]] به سرقت محکوم شد و [[اسامة بن زید]] کوشید با [[شفاعت]] خود، مانع از اجرای [[حکم خدا]] درباره آن [[زن]] شود. اما [[پیامبر]] {{صل}} به شدت او را از این کار بر حذر داشت و فرمود: "همانا آنان که پیش از شما بودند، بدین سبب هلاک شدند که حدود را درباره فرودستان، [[اجرا]]، و اشراف و بزرگان را رها می‌کردند. [[سوگند]] به آنکه [[جان]] [[محمد]] در دست اوست! اگر دخترم، [[فاطمه]]، چنین خطایی را انجام می‌داد، دست او را قطع می‌کردم"<ref>{{متن حدیث| أَنَّما هَلَكَ مَنْ كَانَ مِنْ قَبْلَكُمْ أَنَّهُمْ يُقِيمُونَ الْحَدِّ عَلَى الْوَضِيعِ وَ يَتْرُكُونَ الشَّرِيفِ، وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَوْ أَنَّ فاطمه فَعَلْتَ ذَلِكَ الْقِطْعَةِ يَدُهَا }}؛ البخاری، صحیح، ج ۴، ص ۱۵۰ - ۱۵۱؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۴، ص ۵۲؛ مسلم نیشابوری، صحیح، ج ۵، ص ۱۱۴ و اسحاق بن راهویه، مسند ابن راهویه، ج ۲، ص ۲۳۵ - ۲۳۶؛ نعمان بن محمد تمیمی مغربی، دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۴۴۲ و محدث نوری، المستدرک الوسائل، ج ۱۸، ص ۷.</ref>؛ و در [[حدیثی]] دیگر [[هلاکت]] و نابودی [[بنی اسراییل]] را نتیجه همین امر دانستند<ref>المستدرک الوسائل، ج ۱۸، ص۷؛ دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۴۴۲؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۷، ص۲۳۰ و ابن حجر، فتح الباری، ج۱۲، ص۸۴.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۳.</ref>.

# در زمان [[بیماری]]، آن [[حضرت]] در حالی به [[مسجد]] وارد شد که [[بیماری]] ایشان شدت یافته بود و [[فضل بن عباس]] و [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} زیر بغلش را گرفته بودند و ایشان به [[سختی]] راه می‌رفت. سپس آن [[حضرت]] به [[منبر]] رفت و با [[مردم]] این چنین سخن گفت: "ای [[مردم]]!... هرکه در میان شما حقی بر من دارد، جلو بیاید. اگر بر پشت کسی تازیانه‌ای زده ام، این، پشت من؛ اگر به کسی [[دشنام]] داده‌ام، بیاید و به من [[دشنام]] دهد؛ زنهار که [[دشمنی]] در [[سرشت]] و [[شأن]] من نیست! بدانید که محبوب‌ترین شما نزد من کسی است که اگر حقی بر من دارد، از من بستاند، یا [[حلال]] کند تا وقتی که [[خدا]] را [[دیدار]] می‌کنم، [[پاک]] و [[پاکیزه]] باشم و چنین می‌بینم که این درخواست من کافی نیست و لازم است چند بار در میان شما برخیزم و آن را تکرار کنم." سپس [[رسول اکرم]] {{صل}} پس از [[نماز ظهر]] بار دیگر به [[منبر]] رفت و همان سخنان را تکرار کرد. به دنبال [[اصرار]] مکرر [[پیامبر خدا]] {{صل}} مردی برخاست و گفت: "ای [[رسول خدا]]، من سه درهم از شما طلبکارم"؛ [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "ای [[فضل]] به او بده!" [[فضل]] آن را پرداخت و آن مرد نشست؛ سپس فرمود: {{متن حدیث|ایها الناس! من کان عنده شیء فلیؤده، ولا یقول فضوح الدنیا. الا و ان فضوح الدنیا ایسر من فضوح الاخرة!}}؛ [[مردم]]! هر کس [[مالی]] بر گردنش باشد، باید آن را بپردازد و نگوید [[رسوایی]] دنیاست. بدانید که [[رسوایی]] [[دنیا]] بی‌شک از [[رسوایی]] [[آخرت]]، آسان‌تر است. پس مرد دیگری برخاست و گفت: "ای [[رسول خدا]]! در فلان [[جنگ]] بر شکم من تازیانه‌ای زدی"؛ [[پیامبر]] پیراهنش را بالا زد و از آن مرد خواست تا بیاید و قصاص کند. پس مرد پیش آمد و خود را بر روی شکم و سینه برهنه [[پیامبر]] انداخت و جای قصاص را بوسید<ref>محمد بن حسن فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج ۱، ص ۷۳؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج ۱، ص ۲۳۵ و شیخ صدوق، الامالی، ج ۱، ص ۶۳۴ – ۶۳۵.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۳-۲۵۴.</ref>

== پرهیز از تبعیض در برخورد با [[کودکان]] ==

* [[پیامبر]] {{صل}} علاقه زیادی به [[کودکان]] داشت و بسیار به این امر سفارش می‌کرد. آن [[حضرت]] علاوه بر اینکه [[حسنین]] {{ع}} را بسیار [[دوست]] می‌داشت و به آنها [[محبت]] می‌کرد، به [[کودکان]] دیگر نیز [[احترام]] می‌گذاشت و تأکید داشت که بین کودکانتان با [[عدالت]] [[رفتار]] کنید و میان آنان تفاوت قائل نشوید؛ زیرا [[فرزندان]] به خوبی این مسئله را [[درک]] می‌کنند و کوچک‌ترین [[بی‌عدالتی]] را درباره خودشان متوجه می‌شوند و این کار در [[روحیات]] آنان اثر می‌گذارد<ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۴.</ref>

* [[حضرت علی]] {{ع}} می‌فرماید: "روزی؛ [[پیامبر]] {{صل}} مردی را دید که دو [[کودک]] داشت؛ او یکی را بوسید، ولی دیگری را نبوسید؛ پس ایشان فرمود: "چرا بین آنان با [[عدالت]] رفتار نمی‌کنی؟"<ref>محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۱۰۱، ص ۹۹ و حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص ۲۲۰.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۴.</ref>

* [[ابوسعید خدری]] می‌گوید: روزی [[رسول خدا]] {{صل}} به خانه دخترش [[فاطمه]] {{س}} رفت. [[علی]] {{ع}} در بسترش خوابیده بود [[حسن]] و [[حسین]] {{ع}} نیز در کنار ایشان بودند. پس آنان [[آب]] خواستند و [[رسول اکرم]] {{صل}} برای آنان [[آب]] آورد؛ [[حسین]] {{ع}} جلو آمد و [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "برادرت، [[حسن]] از تو جلوتر [[آب]] خواست"؛ [[فاطمه]] {{س}} فرمود: "[[حسن]] {{ع}} را بیشتر [[دوست]] داری؟" آن [[حضرت]] فرمود: "هر دو نزد من مساوی اند و هیچ کدام بر دیگری [[برتری]] ندارند" اما باید [[عدالت]] [[اجرا]] شود و هر کدام به نوبت [[آب]] بنوشند)"<ref>الهیثمی، مجمع الزوائد، ج ۹، ص ۱۷۱؛ ابن البطریق، العمده، ص ۳۹۵؛ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج ۱، ص۱۰۱؛ الطبرانی، المعجم الکبیر، ج۳، ص۴۱ و مناقب، آل ابی طالب، ج۳، ص۳۸۵.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۵.</ref>

* انس نیز [[نقل]] کرده است: روزی مردی نزد [[پیامبر]] {{صل}} نشسته بود و پسر او نزد او آمد و او پسرش را بوسید و او را روی زانوی خود نشاند. سپس دختر آن مرد آمد و او بدون اینکه او را ببوسد، وی را کنار خود نشانید؛ پس [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "چرا بین آنها با [[عدالت]] [[رفتار]] نکردی؟"<ref>عبدالله بن مبارک، مسند ابن مبارک، ص ۱۵۵.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۵.</ref>

== پرهیز از تبعیض نژادی ==

* در [[دوران جاهلیت]] [[عرب]]، مسئله تبعیض نژادی بسیار رواج داشت و افراد [[غیر عرب]] و سیاه پوست هیچ امتیازی نداشتند و از این‌گونه افراد، به صورت برده برای [[رفاه]] حال و [[منافع]] اشراف [[عرب]] استفاده می‌شد.  

* [[پیامبر]] {{صل}} در چنین عصر و در میان چنین انسان‌هایی [[زندگی]] می‌کرد. با شروع [[رسالت]] [[نبوی]]، ایشان [[مأمور]] شدند تا مهر باطلی بر تمام [[آداب و رسوم]] و [[خرافات]] عصر [[جاهلی]] بزنند و ایشان نیز با انجام [[اصلاحات]] [[اجتماعی]]، نژاد‌گرایی را طرد کرد و [[آزادی]] و [[شرافت]] را برای آنها به ارمغان آورد<ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۵.</ref>.

=== پرهیز از تبعیض نژادی، در [[قرآن]] ===

* با [[ظهور اسلام]]، تمام [[آرزوها]] و [[منافع]] اشراف در خطر افتاد؛ زیرا بسیاری از آنها پشتوانه [[عقلی]] و منطقی نداشت. یکی از این [[منافع]]، تبعیض نژادی و به بند کشیدن افراد سیاه پوست بود؛ از این‌رو، [[خدا]] با تفاخرها و امتیازات نژادی به شدت مقابله کرده و فرموده است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ}}<ref>«ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز‌شناسید، بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، به راستی خداوند دانایی آگاه است» سوره حجرات، آیه ۱۳.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۵-۲۵۶.</ref>

* '''[[شأن نزول]] [[آیه شریفه]]:''' در [[شأن نزول]] [[آیه]] مطالبی آمده است که بیانگر همین امر است:  

# [[نقل]] شده است که یکی از [[موالی]] [[قبیله]] [[بنی بیاضه]]، دختری از آنان را خواستگاری کرد. [[پیامبر]] {{صل}} به بستگان دختر فرمود که با این امر موافقت کنند؛ آنان در پاسخ گفتند: ای [[رسول خدا]]، آیا دختران خود را به [[موالی]] (بردگان) خود دهیم؟" سرانجام این [[آیه]] نازل شد و این‌گونه تفاخرات طبقاتی را نفی کرد<ref>اسماعیل حقی بروسوی، تفسیر روح البیان، ج ۹ ص ۹۰ و ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، ج ۲۲، ص ۱۹۹ - ۲۰۰.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۶.</ref>

# همچنین از قول [[ابن عباس]] [[نقل]] شده است که پس از [[فتح مکه]] [[پیامبر]] {{صل}} به بلال حبشی [[دستور]] داد بالای [[کعبه]] برود و [[اذان]] بگوید و او [[اذان]] گفت. پس [[عتاب بن اسید ابی عیص]] گفت: "[[خدا]] را [[سپاس]] که پدرم مرده است و نیست تا این روز را ببیند". سپس [[حارث بن هشام]] گفت: "[[محمد]] جز این کلاغ سیاه، مؤذن دیگری را نیافت؟" [[ابوسفیان]] گفت: "من چیزی نمی‌گویم، چون می‌ترسم [[پروردگار]] [[آسمان]]، او را باخبر سازد". پس [[جبرئیل]] بر [[پیامبر]] {{صل}} نازل شد و [[مردم]] را از [[تفاخر]] به [[نسب]] و تکاثر [[اموال]] و کوچک شمردن [[فقیران]]، منع و اساس و ملاک [[برتری]] را [[تقوا]] اعلام فرمود<ref>اسماعیل حقی بروسوی، تفسیر روح البیان، ج ۹ ص ۹۰ و ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، ج ۲۲، ص ۱۹۹ - ۲۰۰.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۶.</ref>

=== پرهیز از تبعیض نژادی در [[سیره رسول خدا]] {{صل}} ===

* [[پیامبر]] {{صل}} در دوران [[رسالت]] ۲۳ ساله خود در فرصت‌های مختلف، [[اعراب]] را از بالیدن به تفاخرات نسبی و قبیلگی بر حذر می‌داشت و می‌فرمود: "نسب‌های خود را نزد من نیاورید؛ بلکه عمل‌های خود را بیاورید"<ref>محمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۱۱۰؛ بحارالانوار، ج ۴۶، ص ۱۷۷ و شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا {{ع}}، ج ۲، ص ۲۳۵.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۷.</ref>

* آن [[حضرت]] پس از [[فتح مکه]] و در حساس‌ترین لحظه، خطبه‌ای بیان فرمود و [[مساوات]] [[اسلامی]] را این‌گونه بر همگان اعلام کرد: "ای [[مردم]]! [[آگاه]] باشید که پروردگارتان یکی است و پدرتان نیز یکی است؛ بنابراین، بدانید که نه [[عرب]] بر [[عجم]] و نه [[عجم]] بر [[عرب]]، و نه سیاه بر سفید و نه سفید بر سیاه، هیچ [[برتری]] ندارد، مگر به [[تقوا]]. آیا این [[حقیقت]] را [[ابلاغ]] کردم؟ گفتند: آری، فرمود: حاضران آن را به غایبان [[ابلاغ]] کنند"<ref>{{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ أَلَا إِنَّ رَبِّكُمْ وَاحِدٌ وَ إِنَّ أَبَاكُمْ وَاحِدٌ أَلَا لَا فَضْلَ لِعَرَبِيٍ عَلَى عَجَمِيٍ وَ لَا لِعَجَمِيٍّ عَلَى عَرَبِيٍّ وَ لَا لِأَسْوَدَ عَلَى أَحْمَرَ وَ لَا لِأَحْمَرَ عَلَى أَسْوَدَ إِلَّا بِالتَّقْوَى، أَلَا هَلْ بَلَّغْتُ؟ قَالُوا: "نَعَمْ "، قَالَ: لِيُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ }}؛ محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج ۱۶، ص ۳۴۲؛ سبل الهدی و الرشاد، ج ۸، ص ۴۸۲ و مجمع الزوائد، ج۳، ص۲۶۶.</ref>؛ همچنین ایشان در خطبه‌ای که در [[حجة الوداع]] خواندند، بار دیگر، این [[حقیقت]] را این چنین گوشزد کردند: "تمام شما از [[نسل]] آدم‌اید و [[آدم]] از [[خاک]] آفریده شده است و در [[حقیقت]]، گرامی‌ترین شما با تقواترین شماست..."<ref>{{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ رَبَّكُمْ وَاحِدٌ وَ إِنَّ أَبَاكُمْ وَاحِدٌ كُلُّكُمْ لِآدَمَ وَ آدَمُ مِنْ تُرَابٍ، إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ وَ لَيْسَ لِعَرَبِيٍّ عَلَى عَجَمِيٍّ فَضْلٌ إِلَّا بِالتَّقْوَى...}}؛ حسن بن شعبه حرانی، تحف العقول، ص ۳۴؛ تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۱۱۰ و امتاع الاسماع، ج ۱، ص ۳۹۳.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۷.</ref>

* [[نقل]] از [[مالک اشعری]]، آن [[حضرت]] در جای دیگری فرمود: "بی‌[[گمان]]، [[خداوند]] به نژادها، [[خانواده]]‌ها، بدن‌ها و دارایی‌های شما نظر ندارد؛ بلکه به قلب‌های شما می‌نگرد و به کسی که [[قلب]] صالحی دارد مهر و [[رحمت]] می‌ورزد و شما همگی آدم‌اید و محبوب‌ترین شما نزد [[خدا]] با تقواترین شماست"<ref>{{متن حدیث| انَّ اللَّهَ لَا يَنْظُرُ الَىَّ احسابكم وَ لَا الَىَّ أَنْسَابِكُمْ وَ لَا إِلَى أَجْسَامُكُمْ وَ لَا الَىَّ أَمْوَالِكُمْ وَ لَكِنْ يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ، فَمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبُ صَالِحٍ تَحَنَّنْ اللَّهِ عَلَيْهِ، وَ أَنَّمَا أَنْتُمْ بَنُو آدَمَ وَ أَحَبَّكُمْ اليه أَتْقَاكُمْ }}؛ تحف العقول، ص ۳۴ و الجامع لاحکام القرآن، ص ۳۴۲.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۷-۲۵۸.</ref>

* از نمونه‌های بارز [[مساوات]] [[اجتماعی]] در [[سیره پیامبر]] {{صل}} [[ازدواج]] جویبر و ذلفا است. جویبر از اهالی یمامه و از [[مسلمانان]] [[خالص]] و مردی کوتاه قامت، [[زشت]] رو و و تنگدست بود؛ اما [[باطنی]] زیبا و روحی لطیف داشت. روزی [[پیامبر]] {{صل}} به او گفت: "چه خوب است که با [[ازدواج]]، [[پاکدامنی]] خود را حفظ کنی"؛ جویبر گفت: "ای [[رسول خدا]]، چگونه؟ در حالی که من، نه حسب، [[مال]] و جمالی ندارم؛ پس، چه کسی رغبت می‌کند با من [[ازدواج]] کند؟" [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "ای جویبر، [[خداوند]] با [[اسلام]]، بسیاری را که در [[جاهلیت]] محترم و [[شریف]] بودند، پایین آورد و بسیاری را که [[خوار]] و بی‌مقدار بودند، بالا برد... بی‌گمان، محبوب‌ترین [[مردم]] نزد [[خدا]] در [[روز قیامت]]، فرمانبردار‌ترین آنان به [[خدا]] و با تقواترینشان است"؛ سپس به او پیشنهاد داد تا با "ذلفا" دختر زیاد بن لبید (از بزرگان [[انصار]]) [[ازدواج]] کند. وقتی زیاد با این [[ازدواج]] به [[دلیل]] هم [[شأن]] نبودن جویبر با آنها [[مخالفت]] کرد، [[پیامبر]] {{صل}} به زیاد فرمود: "ای زیاد! جویبر، [[مؤمن]] است و مرد [[مؤمن]]، [[شایسته]] و همتای [[زن]] [[مؤمن]] است؛ پس با این [[ازدواج]] موافقت کن و [[مخالفت]] نکن!"<ref>کلینی، الکافی، ج ۵، ص ۳۴۰ - ۳۴۳ و شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۶۷ - ۶۸.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۸.</ref>

* همچنین روزی میان یک [[غلام]] سیاه و "[[عبدالرحمن بن عوف]]"، از بزرگان [[عرب]]، نزاعی در گرفت. عبدالرحمن خشمگین شد و به [[غلام]] گفت: "ای سیاه زاده!" هنگامی که این سخن به گوش [[پیامبر]] {{صل}} رسید، برآشفت و فرمود: "هیچ سفیدزاده‌ای بر سیاه زاده، جز به [[حق]] ([[تقوا]]) [[برتری]] ندارد"<ref>باقر شریف القرشی، النظام السیاسی فی الاسلام، ص ۲۰۸.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۸.</ref>

* [[خاتم انبیا]] {{صل}} همواره با افراد [[پاک]] و با [[ایمان]] مانند [[سلمان]]، [[ابوذر]]، [[بلال]] و... هم‌نشین بود و برای وی فرق نداشت که این افراد [[پاک]]، از اشراف باشند یا از [[فقیران]]؛ بلکه برای وی، تنها [[تقوا]] و [[ایمان]] ملاک بود<ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۸.</ref>

* روزی گروهی از سران [[قریش]] نزد [[رسول الله]] {{صل}} آمدند و گفتند: "ای [[محمد]]، آیا به [[مصاحبت]] با این افراد، [[خشنود]] شده‌ای و توقع داری ما از آنها [[پیروی]] کنیم و در کنار آنها بنشینیم؟ اگر آنها را از خود دور سازی، شاید نزد تو بیاییم و از تو [[پیروی]] کنیم و دوستانت باشیم". در این هنگام، [[آیه]] ۵۲ سوره [[مبارکه]] انعام نازل شد و [[خداوند]] به رسولش فرمود: {{متن قرآن|وَلَا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ}}<ref>«و کسانی را که پروردگارشان را در سپیده دمان و در پایان روز در پی به دست آوردن خشنودی وی می‌خوانند از خود مران» سوره انعام، آیه ۵۲.</ref><ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۱۵۶؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ج ۴، ص ۴۷۲ - ۴۷۳؛ الإکتفاء، ج ۱، ص ۲۳۲؛ امتاع الأسماع، ج ۹، ص ۱۱۴ و السیرة النبویه، ج ۱، ص ۳۹۲.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۹.</ref>

* [[نقل]] شده است: زنی سیاه پوست، [[فقیر]] و تنگدست در [[مسجد]] به سر می‌برد. [[پیامبر]] {{صل}} مدتی او را ندید و از حالش جویا شد؛ به آن [[حضرت]] گفتند: "او از [[دنیا]] رفته است". خاتم [[رسولان]] {{صل}} آزرده خاطر شد و به [[یاران]] خویش فرمود: "چرا به من خبر ندادید؟" آن‌گاه از [[یاران]] خود خواست که وی را به مزارش [[راهنمایی]] کنند<ref>النظام السیاسی فی الاسلام، ص۳۰۵؛ ابن حزم، المحلی، ج ۵، ص ۱۴۰؛ مسند احمد، ج ۲، ص ۳۵۳، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۱۸ و صحیح مسلم، ج۳، ص۵۶.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۹.</ref>

* همچنین ایشان درباره [[بلال حبشی]]، که حرف "شین" را "سین" تلفظ می‌کرد و برخی از [[منافقان]]، این را دستاویزی برای [[مسخره کردن]] وی قرار داده بودند، فرمود: "سین بلال نزد [[خدای متعال]]، شین است؛ به [[راستی]] که سین بلال بهتر از شین شماست"<ref>ابن فهد حلی، عدة الداعی، ص ۲۷، مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۷۸ و محسن امین، اعیان الشیعه، ج ۳، ص ۶۰۳.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۹.</ref>

* پس [[میزان]] [[ارزش]] [[انسان‌ها]] [[قوم]]، [[قبیله]]، نژاد، [[ثروت]] و امثال اینها نیست؛ بلکه ملاک اصلی، [[ایمان]] و [[تقوای الهی]] است؛ چنانکه [[خداوند متعال]] در [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً}}<ref>«رنگ (و نگار) خداوند را (بگزینید) و خوش رنگ (و نگار)‌تر از خداوند کیست؟» سوره بقره، آیه ۱۳۸.</ref><ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۵۹.</ref>