حق در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[حق]] در مقابل [[باطل]]، امری است که در واقع و نفس‌الامر از درجاتی از ثبوت و تحقق همراه با مطابقت واقع برخوردار است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۲، ص۳۰۶.</ref>. از نظر [[قرآن]]، حق چیزی است که [[خداوند]] آن را - چه در عالم [[تکوین]] و چه در عالم [[تشریع]] - تحقق داده است؛ از این‌رو، حق در عالم تشریع و در ظرف [[اجتماع]] شامل همه [[ارزش‌ها]] و معیارهایی است که خداوند بر آن مهر [[تأیید]] نهاده و عمل طبق آن را توصیه کرده باشد. حق و همچنین باطل [[وصف]] امور مختلفی قرار می‌گیرند؛ برای نمونه: [[قول و فعل]] حق به معنای قول و فعل متصف به صفات جمیلی چون [[ثبات]]، بقا و [[حسن]]، و قول و فعل باطل به معنای قول و فعل متصف به [[صفات ناپسند]] چون [[تزلزل]]، زوال و [[قبح]]<ref>سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۸۱.</ref>. حق به معانی دیگری همچون فعل حکیمانه، [[اعتقاد]] [[مطابق با واقع]]، خود [[واقعیت]]، سخن و [[کلام]] مطابق با واقع نیز به کار رفته است<ref>ر.ک: حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۲۴۶؛ محمدتقی مصباح یزدی، رستگاران، ج۱، ص۴۷-۶۳.</ref>. | [[حق]] در مقابل [[باطل]]، امری است که در واقع و نفس‌الامر از درجاتی از ثبوت و تحقق همراه با مطابقت واقع برخوردار است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۲، ص۳۰۶.</ref>. از نظر [[قرآن]]، حق چیزی است که [[خداوند]] آن را - چه در عالم [[تکوین]] و چه در عالم [[تشریع]] - تحقق داده است؛ از این‌رو، حق در عالم تشریع و در ظرف [[اجتماع]] شامل همه [[ارزش‌ها]] و معیارهایی است که خداوند بر آن مهر [[تأیید]] نهاده و عمل طبق آن را توصیه کرده باشد. حق و همچنین باطل [[وصف]] امور مختلفی قرار می‌گیرند؛ برای نمونه: [[قول و فعل]] حق به معنای قول و فعل متصف به صفات جمیلی چون [[ثبات]]، بقا و [[حسن]]، و قول و فعل باطل به معنای قول و فعل متصف به [[صفات ناپسند]] چون [[تزلزل]]، زوال و [[قبح]]<ref>سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۸۱.</ref>. حق به معانی دیگری همچون فعل حکیمانه، [[اعتقاد]] [[مطابق با واقع]]، خود [[واقعیت]]، سخن و [[کلام]] مطابق با واقع نیز به کار رفته است<ref>ر. ک: حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۲۴۶؛ محمدتقی مصباح یزدی، رستگاران، ج۱، ص۴۷-۶۳.</ref>. | ||
[[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ}}<ref>«یکدیگر را به راستی پند داده‌اند» سوره عصر، آیه ۳.</ref> در [[سوره عصر]] می‌نویسد: | [[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ}}<ref>«یکدیگر را به راستی پند داده‌اند» سوره عصر، آیه ۳.</ref> در [[سوره عصر]] می‌نویسد: | ||
تواصی به حق این است که یکدیگر را به حق سفارش کنند، سفارش کنند به اینکه از حق [[پیروی]] نموده و در [[راه]] حق [[استقامت]] و [[مداومت]] کنند؛ پس [[دین حق]] چیزی به جز پیروی [[اعتقادی]] و عملی از حق و تواصی به حق نیست و تواصی به حق عنوانی است وسیع‌تر از عنوان [[امر به معروف و نهی از منکر]]، چون امر به معروف و نهی از منکر شامل اعتقادیات و مطلق [[ترغیب]] و [[تشویق]] بر [[عمل صالح]] نمی‌شود، ولی تواصی به حق هم شامل [[امر به معروف]] می‌شود و هم شامل عناوین مذکور<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۶۱۱.</ref>. | تواصی به حق این است که یکدیگر را به حق سفارش کنند، سفارش کنند به اینکه از حق [[پیروی]] نموده و در [[راه]] حق [[استقامت]] و [[مداومت]] کنند؛ پس [[دین حق]] چیزی به جز پیروی [[اعتقادی]] و عملی از حق و تواصی به حق نیست و تواصی به حق عنوانی است وسیع‌تر از عنوان [[امر به معروف و نهی از منکر]]، چون امر به معروف و نهی از منکر شامل اعتقادیات و مطلق [[ترغیب]] و [[تشویق]] بر [[عمل صالح]] نمی‌شود، ولی تواصی به حق هم شامل [[امر به معروف]] می‌شود و هم شامل عناوین مذکور<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۶۱۱.</ref>. | ||
==آیات قرآنی مرتبط== | == آیات قرآنی مرتبط == | ||
#تأکید بر حقانی بودن [[تعالیم وحیانی]] و برحذر داشتن از تردید در آنها: {{متن قرآن|الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ}}<ref>«حق از (آن) پروردگار توست پس هیچ‌گاه از دو دلان مباش!» سوره بقره، آیه ۱۴۷.</ref>. | # تأکید بر حقانی بودن [[تعالیم وحیانی]] و برحذر داشتن از تردید در آنها: {{متن قرآن|الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ}}<ref>«حق از (آن) پروردگار توست پس هیچ‌گاه از دو دلان مباش!» سوره بقره، آیه ۱۴۷.</ref>. | ||
# [[هدایت]] [[خداوند]] به سوی [[حق]] و توصیه به [[متابعت]] از داعیان به حق: {{متن قرآن|قُلِ اللَّهُ يَهْدِي لِلْحَقِّ أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى}}<ref>«بگو خداوند به “حق” رهنماست؛ آیا آنکه به حقّ رهنمون می‌گردد سزاوارتر است که پیروی شود یا آنکه راه نمی‌یابد مگر آنکه راه برده شود؟» سوره یونس، آیه ۳۵.</ref>. | # [[هدایت]] [[خداوند]] به سوی [[حق]] و توصیه به [[متابعت]] از داعیان به حق: {{متن قرآن|قُلِ اللَّهُ يَهْدِي لِلْحَقِّ أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى}}<ref>«بگو خداوند به “حق” رهنماست؛ آیا آنکه به حقّ رهنمون می‌گردد سزاوارتر است که پیروی شود یا آنکه راه نمی‌یابد مگر آنکه راه برده شود؟» سوره یونس، آیه ۳۵.</ref>. | ||
# [[تمجید]] از [[مؤمنان]] [[دعوت]] کننده به حق در برخی آیات<ref>{{متن قرآن|وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ}} «و از آفریدگان ما دسته‌ای هستند که به حقّ رهنمون می‌شوند و به حقّ داد می‌ورزند» سوره اعراف، آیه ۱۸۱.</ref>؛ | # [[تمجید]] از [[مؤمنان]] [[دعوت]] کننده به حق در برخی آیات<ref>{{متن قرآن|وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ}} «و از آفریدگان ما دسته‌ای هستند که به حقّ رهنمون می‌شوند و به حقّ داد می‌ورزند» سوره اعراف، آیه ۱۸۱.</ref>؛ | ||
#توصیه به حق از جمله ویژگی‌های مؤمنان<ref>{{متن قرآن|إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ}} «جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند و یکدیگر را به راستی پند داده‌اند و همدیگر را به شکیبایی اندرز داده‌اند» سوره عصر، آیه ۳.</ref>؛ | # توصیه به حق از جمله ویژگی‌های مؤمنان<ref>{{متن قرآن|إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ}} «جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند و یکدیگر را به راستی پند داده‌اند و همدیگر را به شکیبایی اندرز داده‌اند» سوره عصر، آیه ۳.</ref>؛ | ||
# [[نهی]] از درآمیختن آگاهانه حق به [[باطل]] و [[کتمان]] آن<ref>{{متن قرآن|وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ}} «و حق را با باطل میامیزید و آگاهانه حقپوشی مکنید» سوره بقره، آیه ۴۲.</ref><ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۱۳۱.</ref> | # [[نهی]] از درآمیختن آگاهانه حق به [[باطل]] و [[کتمان]] آن<ref>{{متن قرآن|وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ}} «و حق را با باطل میامیزید و آگاهانه حقپوشی مکنید» سوره بقره، آیه ۴۲.</ref><ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۱۳۱.</ref> | ||