خطبه فدکیه در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''خطبه فدکیه''' سخنرانی طولانی [[فاطمه زهرا]] در [[مسجد النبی|مسجد پیامبر]]، جهت بازپس گرفتن [[فدک]] است. پس از آنکه ابوبکر چند روز پس از واقعه [[سقیفه]] اعلام کرد، [[فدک]] ملک شخصی نیست و نباید در نزد دختر پیامبر بماند و به همین جهت عاملان فاطمه زهرا را از فدک بیرون کرد، [[فاطمه زهرا]] این خطبه را جهت بازپس گرفتن [[فدک]] ایراد کرد. در این خطبه، فاطمه ضمن تصریح بر مالکیت خود بر فدک حق خود را از [[ابوبکر]] طلب می‌کند که متن این خطبه در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت]] یافت می‌شود.

== مقدمه ==

خطبه فدکیه، خطبه‌ای که [[حضرت فاطمه زهرا]] {{عم}} در [[مسجد]] [[مدینه]] در حضور [[ابوبکر]] و جمعی از [[مهاجران]] و [[انصار]] ایراد کرد. از آنجا که آن [[سخنرانی]] در پی [[غصب فدک]] از [[حضرت زهرا]] {{عم}} توسّط [[خلیفه]] انجام گرفت و وی به عنوان [[اعتراض]] و [[دادخواهی]] سخنرانی کرد و در ضمن آن به مسألۀ [[فدک]] که [[میراث]] او از پدرش بود پرداخت، به "خطبۀ فدکیّه" معروف شده است. این [[خطبۀ غرّاء]] و عمیق که سرشار از [[فصاحت]] و [[بلاغت]] و از ذخائر [[عظیم]] [[فکری]] و [[فرهنگی]] [[شیعه]] و یادگار ماندگار دختر [[پیامبر]] است، نوعی استیضاح [[حکومت]] وقت است و در ضمن آنکه به مباحث [[توحیدی]] و معارفی و [[بعثت]] پیامبر و جایگاه [[قرآن]] و [[احکام]] آن می‌پردازد، از زیرپا گذاشتن [[وصیت]] پیامبر و [[غصب]] [[خلافت]] و [[سستی]] مهاجران و انصار در [[دفاع از حق]] و [[ولایت]] و ممانعت خلیفه از فدک و علل بروز آن [[رجعت سیاسی]] و احیای تفکّرات [[جاهلی]] به شدّت [[انتقاد]] می‌کند و سرشار از استدلال‌های [[قرآنی]] است و از منابع و مستندات [[حقانیّت]] [[امام علی|حضرت علی]] {{ع}} و خلافت بر [[حقّ]] اوست. [[عالمان]] برجسته شرح‌های متعدّدی بر این [[خطبه]] نوشته و دقایق و ظرایف آن را تشریح کرده‌اند<ref>از جمله: "ملکۀ اسلام" میرزا خلیل کمره‌ای، "شرح خطبۀ حضرت زهرا" عز الدین حسینی زنجانی، "سوگنامۀ فدک" سید محمّد تقی نقوی، "شرح خطبه حضرت فاطمه" احمد مدرسی وحید تبریزی، "شرح خطبة الصدیقه فاطمة الزهراء" محمّد طاهر آل شبیز خاقانی، "سخنرانی حضرت فاطمه در مسجد پیامبر" علی رضا اللهیاری، "اللّمعه البیضاء" محمّد علی انصاری قراچه داغی</ref> و در منابع فراوانی نقل شده است<ref>از جمله: «مناقب ابن شهر آشوب»، ج ۲ ص۲۰۸، «کشف الغمه»، ج ۲ ص۱۰۵، «بحار الأنوار»، ج ۲۹ ص۲۱۵، «العوالم»، ج ۱۱ ص۴۶۷، «شرح ابن ابی الحدید»، ج ۱۶ ص۲۱۲، «بلاغات النساء»، ص۲۳ و...</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۴۷.</ref>

== خطبه [[حضرت فاطمه]] در [[مسجد پیامبر]] {{صل}}‌==

زمانی که [[حکومت]] غاصب [[تصمیم]] گرفت [[فاطمه]] را از [[فدک]] [[محروم]] سازد و این خبر به گوش [[زهرای مرضیه]] {{س}} رسید، تصمیم گرفت رهسپار [[مسجد پیامبر]] شده و با ایراد خطابه‌ای مهم در جمع [[مردم]]، [[مظلومیت]] خویش را [[اعلان]] دارد، این خبر در [[مدینه]] پیچید که پاره تن و گل رخشنده [[نبیّ اکرم]] {{صل}} قصد دارد در مسجد [[پدر]] در جمع مردم، سخن بگوید مدینه از شنیدن این خبر به خود لرزید و مردم در مسجد گرد آمدند تا به سخنان مهم [[زهرا]] گوش بسپارند.

"عبد الله بن حسن"، از پدران بزرگوارش {{عم}} نمایی از این [[خطابه]] را [[روایت]] کرده و می‌گوید: هنگامی که [[ابوبکر]] و [[عمر]] با [[هماهنگی]] تصمیم گرفتند فاطمه {{س}} را از فدک محروم سازند و این خبر به آن مخدّره رسید، روسری بر سر افکند و چادر به تن نمود و به اتفاق جمعی از خدمتگزاران خود و [[زنان]] [[بنی هاشم]] رهسپار مسجد شد، از فرط [[ناراحتی]] دامن چادرش به پای مبارکش می‌پیچید، به گونه‌ای راه می‌رفت که گویی [[رسول خدا]] {{صل}} گام بر می‌دارد و بر ابوبکر که در جمع عدّه‌ای از [[مهاجر]] و [[انصار]] و دیگر [[مسلمانان]] قرار داشت، وارد شد. به [[احترام]] فاطمه {{س}} پرده‌ای میان زنان و مردان در مسجد کشیده شد و آن بزرگ بانو پشت پرده قرار گرفت وقتی نشست آهی سوزان از ژرفای [[دل]] دردمندش برکشید که همه به [[گریه]] افتادند و مجلس به لرزه درآمد، دخت گرامی [[رسول اکرم]] {{صل}} لحظه‌ای درنگ کرد تا گریه و [[شیون]] و [[جوش]] و [[خروش]] مردم فرونشست، سپس با [[حمد]] و [[ستایش خدا]] و نثار [[درود]] و [[سلام]] به روان [[پاک]] [[رسول گرامی اسلام]] {{صل}} آغاز سخن کرد، بار دیگر مردم به گریه درآمدند، پس از آنکه آرام گرفتند، مجدّدا سخن خویش را آغاز نمود و فرمود:

#"[[گواهی]] می‌دهم پدرم محمد {{صل}} [[بنده]] و فرستاده خداست. قبل از آنکه وی را به [[پیامبری]] بفرستد، برگزید و پیش از آفرینش وی، او را نامزد این [[مقام]] گرداند و قبل از بعثتش او را [[انتخاب]] نمود چه اینکه در آن [[روز]] آفریدگان، در [[جهان غیب]] [[نهان]] بودند و در آن سوی پرده‌های هراس‌انگیز نیستی پوشیده و به آخرین مرز عدم نزدیک بودند. این انتخاب بدین جهت صورت گرفت که [[خداوند]] از [[آینده]] [[آگاه]] بود و بر رخدادهای [[جهان]] احاطه و بر مقدّرات [[گیتی]] به خوبی [[آگاهی]] داشت"<ref>{{متن حدیث|وَ أَشْهَدُ أَنَّ أَبِي مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اخْتَارَهُ قَبْلَ أَنْ أَرْسَلَهُ وَ سَمَّاهُ قَبْلَ أَنِ اجْتَبَاهُ وَ اصْطَفَاهُ قَبْلَ أَنِ ابْتَعَثَهُ إِذِ الْخَلَائِقُ بِالْغَيْبِ مَكْنُونَةٌ وَ بِسَتْرِ الْأَهَاوِيلِ مَصُونَةٌ وَ بِنِهَايَةِ الْعَدَمِ مَقْرُونَةٌ عَلَماً مِنَ اللَّهِ تَعَالَى بِمَآيِلِ الْأُمُورِ وَ إِحَاطَةً بِحَوَادِثِ الدُّهُورِ وَ مَعْرِفَةً بِمَوَاقِعِ الْأُمُورِ}}</ref>.

#"[[خدای متعال]] با [[نور]] [[پدر]] بزرگوارم محمد {{صل}} تاریکی‌های [[جهل و نادانی]] را روشن و پرده‌های تیره و ظلمانی را از [[دل‌ها]] کنار زد و ابرهای تیره و تار را از برابر دیدگان [[مردم]] برطرف ساخت. پدرم [[رسول خدا]] {{صل}} برای [[هدایت مردم]] [[قیام]] کرد و آنان را از [[گمراهی]] [[رهایی]] بخشید، دیدگانشان را [[بینا]] ساخت و به [[آیین]] [[استوار]] خلل‌ناپذیر [[اسلام]] رهنمون گشت و به [[راه راست]] دعوتشان نمود"<ref>{{متن حدیث|فَأَنَارَ اللَّهُ بِأَبِي مُحَمَّدٍ {{صل}} ظُلَمَهَا وَ كَشَفَ عَنِ الْقُلُوبِ بُهَمَهَا وَ جَلَى عَنِ الْأَبْصَارِ غُمَمَهَا وَ قَامَ فِي النَّاسِ بِالْهِدَايَةِ فَأَنْقَذَهُمْ مِنَ الْغَوَايَةِ وَ بَصَّرَهُمْ مِنَ الْعَمَايَةِ وَ هَدَاهُمْ إِلَى الدِّينِ الْقَوِيمِ وَ دَعَاهُمْ إِلَى الطَّرِيقِ الْمُسْتَقِيمِ}}</ref>.

#"آنگاه [[خداوند]] وی را با نهایت [[محبّت]] و [[اختیار]] خود و از سر میل و رغبت و [[ایثار]]، به پیشگاه خود فراخواند، [[پیامبر اکرم]] {{صل}} از [[رنج]] و [[غم]] این [[جهان]] آسوده شد و در جمع [[فرشتگان]] و [[خشنودی پروردگار]] بسیار [[بخشنده]] و در جوار خدای [[جبّار]] قرار گرفت، [[درود]] و [[سلام]] و [[رحمت]] و [[برکات]] خدا بر پدرم پیام‌آور و [[امین وحی]] و [[برگزیده]] [[آفریدگان]] [[الهی]] باد"<ref>{{متن حدیث|ثُمَّ قَبَضَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ قَبْضَ رَأْفَةٍ وَ اخْتِيَارٍ وَ رَغْبَةٍ وَ إِيْثَارٍ فَمُحَمَّدٌ {{صل}} مِنْ تَعَبِ هَذِهِ الدَّارِ فِي رَاحَةٍ قَدْ حُفَّ بِالْمَلَائِكَةِ الْأَبْرَارِ وَ رِضْوَانِ الرَّبِّ الْغَفَّارِ وَ مُجَاوَرَةِ الْمَلِكِ الْجَبَّارِ صَلَّى اللَّهُ عَلَى أَبِي نَبِيِّهِ وَ أَمِينِهِ وَ خِيَرَتِهِ مِنَ الْخَلْقِ وَ صَفِيِّهِ وَ السَّلَامُ عَلَيْهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ}}</ref>.

#"[[بندگان خدا]]! شما [[مسئولان]] [[امر و نهی]] [[الهی]] و حاملان [[دین]] و [[وحی]] او و [[نمایندگان]] [[خدا]] بر خویشتن و مبلّغان او به سوی مردمید، پاسدار [[حق الهی]] و [[حافظ]] [[پیمان]] [[خداوند]]، میان شماست. آن‌چه را از [[رسول خدا]] {{صل}} پس از خود میان شما به یادگار نهاده، کتاب [[ناطق]] خدا و [[قرآن]] صادق و [[نور]] آشکار و [[روشنایی]] پرفروغ اوست. کتابی که دلایلش روشن، باطنش آشکار، ظواهرش پر نور و پیروانش پر افتخارند. این کتاب [[پیروان]] خود را به [[بهشت]] رهنمون می‌شود و مستمعان خود را به [[نجات]] و [[رهایی]] رهنمون می‌گردد. از طریق آن می‌توان به [[دلایل]] روشن الهی رسید و [[تفسیر]] [[واجبات]] او را دریافت، به [[محرّمات]] [[نهی]] شده‌اش آشنا گردید و [[براهین]] روشن و کافی او را بررسی کرده و به [[فضائل]] [[پسندیده]] و [[مستحبات]] عطا شده و [[دستورات]] نوشته شده در آن، پی برد"<ref>{{متن حدیث|أَنْتُمْ عِبَادَ اللَّهِ نُصْبُ أَمْرِهِ وَ نَهْيِهِ وَ حَمَلَةُ دِينِهِ وَ وَحْيِهِ وَ أُمَنَاءُ اللَّهِ عَلَى أَنْفُسِكُمْ وَ بُلَغَاؤُهُ إِلَى الْأُمَمِ زَعِيمُ حَقٍّ لَهُ فِيكُمْ وَ عَهْدٌ قَدَّمَهُ إِلَيْكُمْ وَ بَقِيَّةٌ اسْتَخْلَفَهَا عَلَيْكُمْ كِتَابُ اللَّهِ النَّاطِقُ وَ الْقُرْآنُ الصَّادِقُ وَ النُّورُ السَّاطِعُ وَ الضِّيَاءُ اللَّامِعُ بَيِّنَةٌ بَصَائِرُهُ مُنْكَشِفَةٌ سَرَائِرُهُ مُنْجَلِيَةٌ ظَوَاهِرُهُ مُغْتَبِطَةٌ بِهِ أَشْيَاعُهُ قَائِداً [قَائِدٌ] إِلَى الرِّضْوَانِ أَتْبَاعُهُ مُؤَدٍّ إِلَى النَّجَاةِ اسْتِمَاعُهُ بِهِ تُنَالُ حُجَجُ اللَّهِ الْمُنَوَّرَةُ وَ عَزَائِمُهُ الْمُفَسَّرَةُ وَ مَحَارِمُهُ الْمُحَذَّرَةُ وَ بَيِّنَاتُهُ الْجَالِيَةُ وَ بَرَاهِينُهُ الْكَافِيَةُ وَ فَضَائِلُهُ الْمَنْدُوبَةُ وَ رُخَصُهُ الْمَوْهُوبَةُ وَ شَرَائِعُهُ الْمَكْتُوبَةُ}}</ref>.

#"سپس فرمود: [[مردم]]! بدانید! من [[فاطمه]] و پدرم محمد {{صل}} است، آغاز و انجام سخنانم یکی است و در آن [[اشتباه]] راه ندارد و در کارهایم راه [[خطا]] نمی‌پویم. [[پیامبری]] از میان شما برخاست و به سویتان آمد که از رنج‌های شما نگران می‌شد و به هدایتتان علاقه فراوان و نسبت به [[مؤمنان]] [[مهربان]] و [[دلسوز]] بود"<ref>{{متن حدیث|ثُمَّ قَالَتْ أَيُّهَا النَّاسُ اعْلَمُوا أَنِّي فَاطِمَةُ وَ أَبِي مُحَمَّدٌ صأَقُولُ عَوْداً وَ بَدْواً وَ لَا أَقُولُ مَا أَقُولُ غَلَطاً وَ لَا أَفْعَلُ مَا أَفْعَلُ شَطَطاً- {{متن قرآن|لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ}}}}</ref>.

#"اگر در پی [[شناخت]] [[نسب]] او برآیید، ملاحظه می‌کنید که او [[پدر]] من بوده است، نه پدر [[زنان]] شما! [[برادر]] پسر عموی من بوده، نه برادر مردان شما! وه! چه نسبی با [[افتخار]]؛ وی رسالتش را به خوبی انجام داد و مردم را به روشنی و وضوح، از [[عذاب]] [[خدا]] [[بیم]] داد، از [[راه و رسم]] [[مشرکان]] سر برتافت و بر گردن آنها [[شمشیر]] نهاد و گلویشان را فشرد تا از [[شرک]]، دست بردارند. او همواره با دلیل و [[برهان]] و [[اندرز]] سودمند، [[مردم]] را به راه [[پروردگار]] خویش فرا می‌خواند، [[بت‌ها]] را درهم می‌شکست و مغزهای [[پلید]] [[بت‌پرستان]] را به سنگ می‌کوبید و متلاشی می‌ساخت، بدین‌ترتیب، تاریکی‌ها برطرف و سپیده‌دم برآمد و [[حق]]، آشکار گشت. [[نماینده]] [[دین]] به سخن درآمد و زمزمه‌های [[شیاطین]] به خاموشی‌گرایید، نفاق‌افکنان به [[هلاکت]] رسیدند و گره‌های [[کفر]] و [[نفاق]] باز شد و زبان به کلمه [[اخلاص]] [{{متن قرآن|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}}] گشودید در صورتی که گروهی اندک و [[تهیدست]] و در لب پرتگاهی از [[آتش دوزخ]] قرار داشتید و به جهت نفرات اندک خود، چونان جرعه آبی برای تشنه‌کام و یا لقمه‌ای برای گرسنه و یا شعله آتشی برای کسی که شتابان در پی [[آتش]] است، می‌ماندید و لگدکوب گام‌ها بودید و پیوسته از دستبرد [[دشمنان]] پیرامون خود بیمناک بودید!" <ref>{{متن حدیث|فَإِنْ تَعْزُوهُ وَ تَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ أَبِي دُونَ نِسَائِكُمْ- وَ أَخَا ابْنِ عَمِّي دُونَ رِجَالِكُمْ وَ لَنِعْمَ الْمَعْزِيُّ إِلَيْهِ {{صل}} فَبَلَّغَ الرِّسَالَةَ صَادِعاً بِالنِّذَارَةِ مَائِلًا عَنْ مَدْرَجَةِ الْمُشْرِكِينَ ضَارِباً ثَبَجَهُمْ آخِذاً بِأَكْظَامِهِمْ دَاعِياً إِلَى سَبِيلِ رَبِّهِ {{متن قرآن|بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ}} يجف [يَجُذُّ] الْأَصْنَامَ وَ يَنْكُثُ الْهَامَ حَتَّى انْهَزَمَ الْجَمْعُ وَ وَلَّوُا الدُّبُرَ حَتَّى تَفَرَّى اللَّيْلُ عَنْ صُبْحِهِ وَ أَسْفَرَ الْحَقُّ عَنْ مَحْضِهِ وَ نَطَقَ زَعِيمُ الدِّينِ وَ خَرِسَتْ شَقَاشِقُ الشَّيَاطِينِ وَ طَاحَ وَشِيظُ النِّفَاقِ وَ انْحَلَّتْ عُقَدُ الْكُفْرِ وَ الشِّقَاقِ وَ فُهْتُمْ بِكَلِمَةِ الْإِخْلَاصِ‌فِي نَفَرٍ مِنَ الْبِيضِ الْخِمَاصِ {{متن قرآن|وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ}} مَذْقَةَ الشَّارِبِ وَ نَهْزَةَ الطَّامِعِ وَ قَبْسَةَ الْعَجْلَانِ وَ مَوْطِئَ الْأَقْدَامِ تَشْرَبُونَ الطَّرْقَ وَ تَقْتَاتُونَ الْقِدَّ أَذِلَّةً خَاسِئِينَ {{متن قرآن|تَخَافُونَ أَنْ يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ}} مِنْ حَوْلِكُمْ}}</ref>.

#"امّا [[خدای تبارک و تعالی]] به [[برکت]] وجود [[مقدس]] [[پیامبر اکرم]] [[حضرت محمد]] {{صل}} شما را از آن همه [[خواری]] و [[ذلّت]] و [[ناتوانی]] [[رهایی]] بخشید، وی با [[دلاور]] مردان درگیر و با گرگ‌های [[عرب]] و گردنکشان [[یهود]] و [[نصارا]]، پنجه درافکند. هرگاه آتش [[جنگ]] را دامن می‌زدند، آن را خاموش ساخت و هرگاه شاخ [[شیطان]] نمودار شد و فتنه‌های [[مشرکان]] [[دهان]] می‌گشود، پدرم [[برادر]] خویش [علی {{ع}}‌] را به کام آنها می‌افکند و به دست توانای او، آنها را [[سرکوب]] می‌نمود [علی {{ع}}‌] تا سرهای [[پلید]] [[دشمنان]] را پایمال و بینی آنها را به [[خاک]] نمی‌مالید، از این [[مأموریت]] بس خطرناک بازنمی‌گشت. او این همه [[رنج]] و [[دشواری]] را، در [[راه خدا]] [[تحمّل]] می‌کرد و در اجرای فرمانش می‌کوشید، به [[رسول خدا]] {{صل}} نزدیک بود و به سالاری [[اولیای خدا]] درآمد، وی آستین [[همّت]] بالا زد و پر تلاش و کوشا پیش رفت و در راه خدا از [[نکوهش]] هیچ نکوهشگری [[پروا]] به خود راه نداد، ولی شما همواره در [[رفاه]] و [[آسایش]] به سر بردید و در [[آرامش]] و [[امنیّت]] با یکدیگر گفت و شنود داشتید و در [[انتظار]] روزی بودید که [[روزگار]] بر ضدّ ما به گردش درآید، گوش به زنگ خبرها بودید، هنگام [[نبرد]]، عقب می‌نشستید و از عرصه [[کارزار]] می‌گریختید"<ref>{{متن حدیث|فَأَنْقَذَكُمُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بِمُحَمَّدٍ {{صل}} بَعْدَ اللَّتَيَّا وَ الَّتِي وَ بَعْدَ أَنْ مُنِيَ بِبُهَمِ الرِّجَالِ وَ ذُؤْبَانِ الْعَرَبِ وَ مَرَدَةِ أَهْلِ الْكِتَابِ {{متن قرآن|كُلَّمَا أَوْقَدُوا نَارًا لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ}} أَوْ نَجَمَ قَرْنُ الشَّيْطَانِ أَوْ فَغَرَتْ فَاغِرَةٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ قَذَفَ أَخَاهُ فِي لَهَوَاتِهَا فَلَا يَنْكَفِئُ حَتَّى يَطَأَ جَنَاحَهَا بِأَخْمَصِهِ وَ يُخْمِدَ لَهَبَهَا بِسَيْفِهِ مَكْدُوداً فِي ذَاتِ اللَّهِ مُجْتَهِداً فِي أَمْرِ اللَّهِ قَرِيباً مِنْ رَسُولِ اللَّهِ سَيِّداً فِي أَوْلِيَاءِ اللَّهِ مُشَمِّراً نَاصِحاً مُجِدّاً كَادِحاً لَا تَأْخُذُهُ فِي اللَّهِ لَوْمَةُ لَائِمٍ وَ أَنْتُمْ فِي رَفَاهِيَةٍ مِنَ الْعَيْشِ وَادِعُونَ فَاكِهُونَ آمِنُونَ تَتَرَبَّصُونَ بِنَا الدَّوَائِرَ وَ تَتَوَكَّفُونَ الْأَخْبَارَ وَ تَنْكِصُونَ عِنْدَ النِّزَالِ وَ تَفِرُّونَ مِنَ الْقِتَالِ}}</ref>.

# "آن‌گاه که [[خداوند]] سرای [[پیامبران]] خویش را برای [[رسول]] خود برگزید و جایگاه برگزیدگانش را منزلگاه او مقرّر داشت، ناگهان [[آثار نفاق]] و [[دورویی]] میانتان پدیدار و پرده [[دین]] به کناری رفت، هیاهو و جنجال [[گمراهان]] بلند شد و گمنامان فراموش شده سر برآوردند، نعره‌های باطل‌گرایان برخاست و در عرصه [[جامعه]] شما به جولان درآمدند"<ref>{{متن حدیث|فَلَمَّا اخْتَارَ اللَّهُ لِنَبِيِّهِ {{صل}} دَارَ أَنْبِيَائِهِ وَ مَأْوَى أَصْفِيَائِهِ ظَهَرَ فِيكُمْ حَسَكَةُ النِّفَاقِ وَ سَمَلَ جِلْبَابُ الدِّينِ وَ نَطَقَ كَاظِمُ الْغَاوِينَ وَ نَبَغَ خَامِلُ الْأَقَلِّينَ وَ هَدَرَ فَنِيقُ الْمُبْطِلِينَ فَخَطَر فِي عَرَصَاتِكُمْ‌}}</ref>.

#"[[شیطان]] سر از نهانگاه خود بیرون آورد و شما را به سوی خود فراخواند و شما را آماده پذیرش [[دعوت]] و در [[انتظار]] [[فریب]] خویش یافت! آن‌گاه شما را به [[قیام]] دعوت کرد و برای حرکت، افرادی سبکبار دید، [[آتش]] [[خشم]] و [[انتقام]] را در دل‌های شما شعله‌ور ساخت و آثار خشم در وجودتان نمودار گشت. این‌کار سبب شد که بر غیر شتر خود علامت نهید و در غیر آبشخور خود وارد شوید و به سراغ چیزی که از آن شما نبود و در آن هیچ‌گونه حقی نداشتید، رفتید و سرانجام به [[غصب]] [[حکومت]] پرداختید در صورتی که هنوز از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}} چندی نگذشته بود و زخم‌های [[مصیبت]] جانکاه ما گسترده بود و جراحات دلمان التیام نیافته بلکه هنوز پیکر [[پاک]] [[پیامبر خدا]] به [[خاک]] سپرده نشده بود. به بهانه اینکه می‌ترسیم [[فتنه]] و [[آشوب]] به‌پا شود، دست به چنین کاری زدید [[آگاه]] باشید! به چه فتنه بزرگی دچار آمدید و به [[راستی]] [[دوزخ]] بر [[کافران]] احاطه دارد"<ref>{{متن حدیث|فَخَطَر فِي عَرَصَاتِكُمْ وَ أَطْلَعَ الشَّيْطَانُ رَأْسَهُ مِنْ مَغْرَزِهِ هَاتِفاً بِكُمْ فَأَلْفَاكُمْ لِدَعْوَتِهِ مُسْتَجِيبِينَ وَ لِلْعِزَّةِ فِيهِ مُلَاحِظِينَ ثُمَّ اسْتَنْهَضَكُمْ فَوَجَدَكُمْ خِفَافاً وَ أَحْمَشَكُمْ فَأَلْفَاكُمْ غِضَاباً فَوَسَمْتُمْ غَيْرَ إِبِلِكُمْ وَ وَرَدْتُمْ غَيْرَ مَشْرَبِكُمْ هَذَا وَ الْعَهْدُ قَرِيبٌ وَ الْكَلْمُ رَحِيبٌ وَ الْجُرْحُ لَمَّا يَنْدَمِلْ وَ الرَّسُولُ لَمَّا يُقْبَرْ ابْتِدَاراً زَعَمْتُمْ خَوْفَ الْفِتْنَةِ {{متن قرآن|أَلَا فِي الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ}}}}</ref>.

#"شما را با فتنه خواباندن چکار؟ به راستی چه می‌کنید و چه [[دروغ‌ها]] می‌بافید، با این که [[کتاب خدا]] میان شماست و دستوراتش پر [[نور]] و احکامش درخشنده، نشانه‌هایش آشکار، نواهی‌اش ظاهر و اوامرش واضح و روشن است، ولی شما آن را پشت سر افکنده‌اید! آیا واقعاً از آن رخ برتافته‌اید؟ یا به غیر آن [[حکم]] می‌کنید؟ ستم‌پیشگان چه جایگزین [[بدی]] برای [[قرآن]] برگزیدند. هرکس آیینی غیر از [[اسلام]] برگزیند، از او پذیرفته نخواهد شد و در [[آخرت]] زیانکار به‌شمار خواهد آمد"<ref>{{متن حدیث|فَهَيْهَاتَ مِنْكُمْ وَ كَيْفَ بِكُمْ وَ أَنَّى تُؤْفَكُونَ وَ كِتَابُ اللَّهِ بَيْنَ أَظْهُرِكُمْ؟ - أُمُورُهُ ظَاهِرَةٌ وَ أَحْكَامُهُ زَاهِرَةٌ وَ أَعْلَامُهُ بَاهِرَةٌ وَ زَوَاجِرُهُ لَائِحَةٌ وَ أَوَامِرُهُ وَاضِحَةٌ وَ قَدْ خَلَّفْتُمُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِكُمْ أَ رَغْبَةً عَنْهُ تُرِيدُونَ أَمْ بِغَيْرِهِ تَحْكُمُونَ {{متن قرآن|بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا}}، {{متن قرآن|وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ}}}}</ref>.

#"آن‌چنان شتاب‌زده شتر [[خلافت]] را در [[اختیار]] گرفتید که حتی درنگ نکردید رام گردد و [[تسلیم]] شما شود، ناگهان [[آتش]] [[فتنه‌ها]] را دامن زده و آنها را شعله‌ور ساختید و [[ندای شیطان]] گمراهگر را پذیرا شدید و [[انوار]] تابان [[آیین خدا]] را خاموش و به از میان بردن سنّت‌های [[پیامبر]] [[پاک]] [[الهی]] {{صل}} [[همّت]] گماردید. به بهانه گرفتن کف از روی شیر، آن را به طور کامل و مخفیانه نوشیدید، برای [[منزوی]] ساختن [[خاندان رسول خدا]] {{صل}} و [[فرزندان]] او به کمین نشستید، ما نیز چونان کسی که خنجر بر گلو و نوک نیزه بر دلش نشسته باشد چاره‌ای جز [[صبر]] و [[شکیبایی]] نداریم. شگفتا! شما هم‌اکنون مدعی هستید که ما از پیامبر چیزی به [[ارث]] نمی‌بریم، آیا از [[حکم جاهلیّت]] [[پیروی]] می‌کنید؟ برای آنان که [[اهل]] یقین‌اند، حکم چه کسی از [[حکم خدا]] بهتر است؟ آیا شما با این واقعیّت‌ها آشنا نیستید؟ آری، شما به خوبی می‌دانید و چون [[آفتاب]] برایتان روشن است که من دختر همان پیامبرم، [[مسلمانان]]! آیا باید [[ارث]] پدرم از من به [[زور]] گرفته شود؟"<ref>{{متن حدیث|ثُمَّ لَمْ تَلْبَثُوا إِلَّا رَيْثَ أَنْ تَسْكُنَ نَفْرَتُهَا وَ يُسْلَسَ قِيَادُهَا ثُمَّ أَخَذْتُمْ تُورُونَ وَقْدَتَهَا وَ تُهَيِّجُونَ جَمْرَتَهَا وَ تَسْتَجِيبُونَ لِهُتَافِ الشَّيْطَانِ الْغَوِيِّ وَ إِطْفَاءِ أَنْوَارِ الدِّينِ الْجَلِيِّ وَ إِهْمَالِ سُنَنِ النَّبِيِّ الصَّفِيِّ تَشْرَبُونَ حَسْواً فِي ارْتِغَاءٍ وَ تَمْشُونَ لِأَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ فِي الْخَمْرَةِ وَ الضَّرَاءِ وَ يَصِيرُ مِنْكُمْ عَلَى مِثْلِ حَزِّ الْمُدَى وَ وَخْزِ السِّنَانِ فِي الْحَشَا وَ أَنْتُمُ الْآنَ تَزْعُمُونَ: أَنْ لَا إِرْثَ لَنَا {{متن قرآن|أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ}} أَ فَلَا تَعْلَمُونَ؟ بَلَى قَدْ تَجَلَّى لَكُمْ كَالشَّمْسِ الضَّاحِيَةِ أَنِّي ابْنَتُهُ أَيُّهَا الْمُسْلِمُونَ أَ أُغْلَبُ عَلَى إِرْثِي؟}}</ref>.

#"اکنون که چنین است، پس ارث مرا چون مرکبی آماده بستان و بر آن سوار شو، ولی در [[قیامت]] تو را [[دیدار]] خواهد کرد. در آن [[روز]] [[بهترین]] داور، خدا و مدّعی تو محمد {{صل}}، و [[زمان]] [[داوری]] [[رستخیز]] است. در آن [[روز]] باطل‌گرایان زیان خواهند دید، ولی [[پشیمانی]] به حالتان سودی نخواهد داشت: هر چیزی جایگاه و قرارگاهی دارد، به زودی پی خواهید برد که [[عذاب]] خوارکننده، به سراغ چه کسی می‌آید و [[کیفر]] جاودان، دامان چه کسی رای می‌گیرد"<ref>{{متن حدیث|فَدُونَكَهَا مَخْطُومَةً مَرْحُولَةً تَلْقَاكَ يَوْمَ حَشْرِكَ فَنِعْمَ الْحَكَمُ اللَّهُ وَ الزَّعِيمُ مُحَمَّدٌ وَ الْمَوْعِدُ الْقِيَامَةُ وَ عِنْدَ السَّاعَةِ {{متن قرآن|يَخْسَرُ الْمُبْطِلُونَ}} وَ لَا يَنْفَعُكُمْ إِذْ تَنْدَمُونَ {{متن قرآن|لِكُلِّ نَبَإٍ مُسْتَقَرٌّ وَسَوْفَ تَعْلَمُونَ}}... {{متن قرآن|مَنْ يَأْتِيهِ عَذَابٌ يُخْزِيهِ وَيَحِلُّ عَلَيْهِ عَذَابٌ مُقِيمٌ}}}}</ref>.

#"ای جوانمردان! ای بازوان ستبر [[ملت]]، ای [[یاوران]] [[اسلام]]! چرا [[حق]] مرا نادیده می‌گیرید؟ در برابر ستمی که بر من روا داشته شده، این چه غفلتی است که از خود نشان می‌دهید؟ آیا [[پدر]] بزرگوارم [[رسول خدا]] {{صل}} نمی‌فرمود: [[احترام]] هر کسی را در مورد [[فرزندان]] او باید نگاه داشت؟ چه زود اوضاع را دگرگون و به سرعت به [[بیراهه]] گام نهادید، با اینکه بر باز پس‌گیری حق من [[قادر]] و بر آن‌چه می‌گویم [[قدرت]] و توان داشتید"<ref>{{متن حدیث|يَا مَعْشَرَ النَّقِيبَةِ وَ أَعْضَادَ الْمِلَّةِ وَ حَضَنَةَ الْإِسْلَامِ مَا هَذِهِ الْغَمِيزَةُ فِي حَقِّي‌وَ السِّنَةُ عَنْ ظُلَامَتِي؟ أَ مَا كَانَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} أَبِي يَقُولُ الْمَرْءُ يُحْفَظُ فِي وُلْدِهِ سَرْعَانَ مَا أَحْدَثْتُمْ وَ عَجْلَانَ ذَا إِهَالَةٍ وَ لَكُمْ طَاقَةٌ بِمَا أُحَاوِلُ وَ قُوَّةٌ عَلَى مَا أَطْلُبُ وَ أُزَاوِلُ}}</ref>.

#"آیا می‌خواهید بگویید: با [[رحلت]] محمد {{صل}} همه چیز تمام شد؟ [[مصیبت]] جانسوز [[پیامبر]]، ضربه دردناکی به [[جهان اسلام]] تلقی می‌شد، غبار [[غم]] و [[اندوه]] بر سر همه فروریخت و شکاف آن، هر روز آشکارتر و گسستگی‌اش دامنه‌دارتر و وسعتش بیشتر می‌گردد، [[زمین]] از [[غیبت]] و فقدان پدرم تاریک و [[ستارگان]] در مصیبتش بی‌فروغ و [[امیدها]] به [[یأس]] و [[نومیدی]] مبدّل گشت، کوه‌ها [[متزلزل]] گردید، احترام افراد زیر پا نهاده شد و با [[مرگ]] آن بزرگوار، حرمتی برای کسی باقی نماند"<ref>{{متن حدیث|أَ تَقُولُونَ مَاتَ مُحَمَّدٌ {{صل}} فَخَطْبٌ جَلِيلٌ اسْتَوْسَعَ وَهْنُهُ وَ اسْتَنْهَرَ فَتْقُهُ وَ انْفَتَقَ رَتْقُهُ وَ أَظْلَمَتِ الْأَرْضُ لِغَيْبَتِهِ وَ كَسَفَتِ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ انْتَثَرَتِ النُّجُومُ لِمُصِيبَتِهِ وَ أَكْدَتِ الْآمَالُ وَ خَشَعَتِ الْجِبَالُ وَ أُضِيعَ الْحَرِيمُ وَ أُزِيلَتِ الْحُرْمَةُ عِنْدَ مَمَاتِهِ}}</ref>.

#"به [[خدا]] [[سوگند]]! فقدان پدرم، حادثه‌ای بس بزرگ و مصیبتی جانسوز بود که هیچ اندوهی به پایه آن نمی‌رسید و [[کتاب خدا]] از آن خبر داده بود، همان [[قرآنی]] که همواره در خانه‌های شماست و [[صبح و شام]] آن را با صدای بلند و یا آهسته و با لحن‌های گوناگون [[تلاوت]] می‌کنید، [[پیامبران پیشین]] نیز قبل از او با این [[واقعیت]] روبرو شده بودند،؛ چراکه [[مرگ]]، [[فرمان]] حتمی و تخلّف‌ناپذیر [[الهی]] است، آنجا که فرمود: محمد {{صل}} فقط، [[فرستاده خدا]] بود و پیش از او فرستادگان دیگری نیز آمدند و رفتند، آیا اگر او از [[دنیا]] برود و یا کشته شود، شما واپسگرا می‌شوید، هرکس واپسگرا شود، به [[خداوند]] زیانی نمی‌رساند و خدا سپاسگزاران را [[پاداش]] خواهد داد"<ref>{{متن حدیث|فَتِلْكَ وَ اللَّهِ النَّازِلَةُ الْكُبْرَى وَ الْمُصِيبَةُ الْعُظْمَى لَا مِثْلُهَا نَازِلَةٌ وَ لَا بَائِقَةٌ عَاجِلَةٌ أَعْلَنَ بِهَا كِتَابُ اللَّهِ جَلَّ ثَنَاؤُهُ فِي أَفْنِيَتِكُمْ وَ لَقَبْلَهُ مَا حَلَّ أَنْبِيَاءَ اللَّهِ وَ رُسُلَهُ حُكْمٌ فَصْلٌ وَ قَضَاءٌ حَتْمٌ {{متن قرآن|وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ}}}}</ref>.

با پایان یافتن سخنان [[زهرای مرضیه]] {{س}}، [[ابوبکر]] با [[توسّل]] به [[فریبکاری]] و استفاده از [[غفلت]] [[مردم]] کوشید تا وضعیت را به حالت عادی بازگرداند و به [[فاطمه]] {{س}} عرضه داشت: ای دخت [[رسول اکرم]] {{صل}}! پدرت نسبت به [[مؤمنان]] [[دلسوز]] و [[مهربان]] و بر [[کافران]] عذابی دردناک به‌شمار می‌آمد، اگر نسبتش را بسنجیم، او پدر تو بود نه پدر دیگران، [[برادر]] پسر عمو و شوهرت علی بود، نه برادر دیگر مردان، [[پیامبر]] {{صل}}، وی را بر دیگر [[خویشان]] و [[نزدیکان]]، [[برگزیده]] و [[برتر]] می‌دانست و او نیز در هر کار بزرگ و مهمّی، پدرت را [[یاری]] می‌نمود، سعادتمندان، [[دوستدار]] شما و تیره‌بختان، [[دشمنان]] شمایند. شما [[عترت]] [[پاک]] [[رسول خدا]] {{صل}} و [[برگزیدگان]] نجیب و [[راهنمایان]] خیر و [[نیکی]] و رهنمون‌گران ما به [[بهشت]] جاودانید.

ای [[برترین]] بانو! و ای دخت برترین [[پیامبران]]! راست و صادقانه سخن گفتی و در [[عقل]] و [[خرد]]، گوی [[سبقت]] از دیگران ربودی، کسی تو را از حقّت بازنداشت و بر تو [[تهمت]] [[دروغ]] نبستند. به [[خدا]] [[سوگند]]! من بر خلاف نظر رسول خدا {{صل}} عمل نمی‌کنم و جز با اجازه‌اش کاری انجام نخواهم داد، پیشرو [[قبیله]] هیچ‌گاه به مردم قبیله‌اش دروغ نمی‌گوید، خدا را [[گواه]] می‌گیرم! و هم او بر گواهی‌ام بسنده است که خود از رسول خدا شنیدم می‌فرمود: ما پیامبران درهم و دینار و [[خانه]] و مزرعه‌ای به [[میراث]] نمی‌نهیم، آنچه از ما می‌ماند کتاب و [[حکمت]] و [[دانش]] و [[نبوّت]] است و هرچه [[دارایی]] داریم مربوط به [[ولیّ أمر]] پس از ماست که هرگونه خواست در آن [[حکم]] کند.

[[فاطمه زهرا]] {{س}} پاسخ داد:

سبحان [[الله]]! [[پدر]] بزرگوارم [[رسول خدا]] {{صل}} از [[کتاب الهی]] رو نگرداند و مخالف [[احکام]] آن نبود بلکه همواره از آن [[پیروی]] می‌کرد و [[سوره‌ها]] و آیاتش را پی می‌گرفت، آیا به قصد [[توطئه]] همدست شده‌اید و با [[نیرنگ]] می‌خواهید بر [[پیامبر]] [[دروغ]] ببندید؟ چنین کاری پس از [[وفات]] آن بزرگوار، بسان فتنه‌هایی است که در [[زمان]] حیاتش برای نابودی وی [[تدارک]] می‌دیدید، اکنون! این [[کتاب خدا]] بین من و شما [[داوری]] [[عادل]] و گوینده و جداکننده [[حق و باطل]] است که می‌فرماید: [[زکریا]] عرضه داشت خدایا! [[فرزندی]] به من عطا کن که از من و از [[خاندان]] [[یعقوب]] [[ارث]] ببرد و نیز فرمود: [[سلیمان]] از [پدرش‌][[داود]] ارث برد.

[[خداوند]] تقسیم سهمیه را بیان و [[واجبات]] و سهم ارث هریک از افراد را مشخص نموده است ارثیه دختر و پسر را به گونه‌ای توضیح داده که بهانه‌های باطل‌گرایان را از میان برداشت و [[فرصت]] [[شک و تردید]] را تا [[قیامت]] برای کسی باقی نگذاشت، هرگز! مسأله آن‌گونه که شما مدعی هستید، نیست، بلکه نفس‌های امّاره شما کار ناپسندی را برایتان [[نیک]] جلوه داده است، بنابراین من چاره‌ای جز [[صبر]] و [[بردباری]] [[نیکو]] ندارم و بر آن‌چه شما توصیف می‌کنید از [[خدا]] [[یاری]] می‌خواهم<ref>{{متن حدیث|سُبْحَانَ اللَّهِ مَا كَانَ أَبِي رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} عَنْ كِتَابِ اللَّهِ صَادِفاً وَ لَا لِأَحْكَامِهِ مُخَالِفاً بَلْ كَانَ يَتْبَعُ أَثَرَهُ وَ يَقْفُو سُوَرَهُ أَ فَتَجْمَعُونَ إِلَى الْغَدْرِ اعْتِلَالًا عَلَيْهِ بِالزُّورِ وَ هَذَا بَعْدَ وَفَاتِهِ شَبِيهٌ بِمَا بُغِيَ لَهُ مِنَ الْغَوَائِلِ فِي حَيَاتِهِ هَذَا كِتَابُ اللَّهِ حَكَماً عَدْلًا وَ نَاطِقاً فَصْلًا يَقُولُ {{متن قرآن|يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ}} وَ يَقُولُ {{متن قرآن|وَوَرِثَ سُلَيْمَانُ دَاوُودَ}} وَ بَيَّنَ عَزَّ وَ جَلَّ فِيمَا وَزَّعَ مِنَ الْأَقْسَاطِ وَ شَرَعَ مِنَ الْفَرَائِضِ وَ الْمِيرَاثِ- وَ أَبَاحَ مِنْ حَظِّ الذُّكْرَانِ وَ الْإِنَاثِ مَا أَزَاحَ بِهِ عِلَّةَ الْمُبْطِلِينَ وَ أَزَالَ التَّظَنِّيَ وَ الشُّبُهَاتِ فِي الْغَابِرِينَ كَلَّا {{متن قرآن|بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَاللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ}}}}</ref>.

[[ابوبکر]] در پاسخ زهرا {{س}} گفت: خدا و [[رسول]]، جز به [[راستی]] سخن نگفته‌اند و دخت [[رسول اکرم]] {{صل}} نیز صادقانه سخن گفت [[[فاطمه]]!] تو کانون [[حکمت]] و خاستگاه [[هدایت]] و رحمتی و رکن [[دین]] و سرچشمه [[حجت]] هستی، سخن به‌جا و مناسب تو را به دور نمی‌افکنم و آنها را [[انکار]] نمی‌کنم، اینک [[مسلمانان]] قلاده [[خلافت]] را به گردنم افکندند، آنچه را گرفته‌ام با [[هماهنگی]] آنان بوده است، با کسی سر [[ستیز]] ندارم و خودسری نکرده و چیزی را به خود اختصاص نداده‌ام و اینان همه [[شاهد]] و گواهند.

این نخستین تلاش ابوبکر بود که طی آن توانست با [[فریب]] و [[تظاهر]] به خیر و [[صلاح]] و [[پیروی]] از [[سنّت]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[عواطف]] و [[احساسات مردم]] را فروبنشاند و دیدگاه آنان را از [[اندیشه]] [[یاری رساندن]] فاطمه [[زهرا]] [[منحرف]] سازد.

سخن زهرا {{س}} بدین‌جا که رسید رو به سمت [[قبر مطهّر]] [[پدر]] برتافت و عرضه داشت:

[[ابن ابی الحدید]] می‌گوید: از ابن فارقی، مدرّس مدرسه الغربیه [[بغداد]] پرسیدم: مگر فاطمه در سخنانش [[راستگو]] نبود؟ پاسخ داد: چرا، قطعا راستگو بود، گفتم: اگر این‌گونه است پس چرا ابوبکر حقش را به وی برنگرداند، او لبخندی زد و با سخنی دلپذیر و [[پسندیده]] گفت: اگر خلیفه به مجرد ادعای زهرا، [[فدک]] را امروز به او می‌داد [[بیم]] داشت فردا [[خلافت]] را برای همسرش [[امیر المؤمنین]] مطالبه کند و خلیفه را از [[مسند]] خلافت به زیر بکشد؛ زیرا [[خلیفه]] [[اعتقاد]] [[راسخ]] داشت که زهرا {{س}} در هرچه ادعا کند، صادقانه سخن می‌گوید و نیازی به [[گواه]] و [[شاهد]] ندارد، بنابراین، [[عذر]] خلیفه پذیرفتنی نبود<ref>شرح ابن ابی الحدید، ج۱۶، ص۲۸۴.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۳ (کتاب)|پیشوایان هدایت]] ج۳ ص ۱۷۷.</ref>

== دفاع امّ سلمه‌==

پس از پایان [[خطبه فدکیه حضرت زهرا]] {{س}} در [[مسجد]] و سخنان اهانت‌آمیز ابوبکر، وقتی خبر به [[امّ سلمه]] رسید، اظهار داشت: آیا در مورد [[شخصیت]] والایی چون [[فاطمه]] دخت [[نبیّ اکرم]] {{صل}} چنین سخنانی گفته می‌شود؟ به [[خدا]] [[سوگند]]! فاطمه حوریه‌ای میان [[انسان‌ها]] و نفسی برای جان‌هاست، وی پرورش یافته دامان [[انسان‌های پاک]] و برجسته است، در دستان [[فرشتگان]] دست به دست گشته و در دامان زنانی پاکدامن نشو و نما کرده است و به [[بهترین]] وجهی [[بالندگی]] یافته و [[تربیت]] شده است. آیا مدّعی هستید که رسول خدا {{صل}} او را از [[میراث]] خویش [[محروم]] ساخته ولی به او [[اعلان]] نکرده است؟ در صورتی‌که [[خداوند]] فرموده است و [[خویشان]] نزدیک خود رای از [[عذاب]] خدا [[بیم]] ده آیا رسول خدا {{صل}} او را [[بیم]] داده و وی، با [[فرمان]] [[رسول خدا]] [[مخالفت]] ورزیده‌ است؟ با اینکه او [[بانوی بانوان]] و مام پرفضیلت دو [[سالار جوانان]] [[بهشت]] و همتای [[حضرت مریم]] است. رسالت‌های [[پروردگار]]، به وجود نازنین [[پدر]] بزرگوارش پایان پذیرفت. به [[خدا]] [[سوگند]]! [[رسول اکرم]] {{صل}} او را از سرما و [[گرما]] [[مراقبت]] می‌کرد، دست راستش را زیر سر [[فاطمه]] و دست چپ خود را [[پوشش]] او می‌ساخت، هان! آهسته‌تر! رسول خدا {{صل}} در برابر دیدگان شما قرار دارد، شما بر [[خداوند]] وارد خواهید شد، وای بر شما، به زودی پی خواهید برد، زیان کار کیست؟.

== [[شکایت]] به علی {{ع}}‌==

[[فاطمه زهرا]] {{س}} پس از پایان دادن سخنانش با [[مردم]]، نزد [[قبر مطهّر]] رسول خدا {{صل}} آمد و آن‌قدر گریست که لباسش از [[اشک]] دیدگان، ‌تر شد و سپس به [[خانه]] بازگشت و امیرالمؤمنین علی {{ع}} در [[انتظار]] ورود و [[طلوع]] [[خورشید]] وجودش بسر می‌برد، پس از آنکه آرامشی یافت خطاب به [[امیر مؤمنان]] عرضه داشت:

آن‌گاه [[امیر المؤمنین]] {{ع}} لب به سخن گشود و فرمود:

و زهرا {{س}} فرمود: {{متن حدیث|حَسْبِيَ اللَّهُ‌}}؛ [[خدا]] مرا کفایت می‌کند و [[سکوت]] کرد و [[آرامش]] یافت<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۳ (کتاب)|پیشوایان هدایت]] ج۳ ص ۲۰۶.</ref>.

== عکس‌العمل خلیفه‌==

با آشفته شدن مجلس، [[مردم]] پراکنده شدند و صدای ناله و فریاد بلند شد و [[خطبه]] [[حضرت زهرا]] {{س}} سخن [[روز]] مردم شد، از این‌رو، [[ابوبکر]] به [[تهدید]] و [[شکنجه]] [[متوسل]] شد. [[روایت]] شده: ابوبکر، با [[مشاهده]] تأثیر [[خطابه]] حضرت زهرا {{س}} بر مردم، به [[عمر]] گفت: [[مرگ]] بر تو، چه می‌شد دست از سر من برمی‌داشتی، شاید [[کارها]] سر و سامان یافته و اوضاع آرام می‌گرفت، آیا این‌کار بهتر نبود؟

آن‌گاه رو به [[انصار]] کرد و گفت: ای [[جماعت]] انصار! سخنان برخی کم‌خردان و ابلهانتان را شنیده‌ام، در صورتی‌که شما بیش از هرکس باید پایبند [[پیمان]] [[رسول خدا]] {{صل}} باشید، شما همان کسانی هستید که [[پیامبر]] به شهرتان آمد و به او [[پناه]] دادید و یاریش کردید، به هوش باشید! من کسی نیستم که دست و زبانم را به زیان افرادی که درخور [[نکوهش]] نباشند، بگشایم. با گفتن این‌ سخنان از [[منبر]] فرود آمد<ref>دلائل الامامه طبری، ص۳۹.</ref>.

== منابع ==

== پانویس ==