دیوان المظالم در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

این [[دیوان]]، از توابع [[قضا]] و شبیه بود به آنچه که امروزه به “مجلس استیناف” مشهور است. [[هدف]] از تأسیس آن، شنیدن ستم‌هایی بود که [[قضات]] و دیگر [[مسؤولان]] [[حکومتی]]، بر [[مردم]] روا داشته‌اند<ref>تاریخ الاسلام، ج۳، ص۳۱۴؛ مقدمه ابن خلدون، ص۱۹۳.</ref>. به عبارت دیگر، [[دیوان]] [[مظالم]] ویژۀ رسیدگی به شکایاتی بود که [[مردم]] از [[کارگزاران دولت]] داشته‌اند. این روش، پیش از [[اسلام]] نیز، در میان [[قبایل]] مرسوم بود؛ از جملۀ آن، [[پیمان جوان‌مردان]] ([[حلف الفضول]]) است که موضوع اصلی این [[پیمان]]، بر این محور بود: “هیچ کس در [[مکه]] [[مظلوم]] نمی‌شود مگر [[حق]] وی را از [[ظالم]] بگیریم”. از خلفای اربعه، جز [[امام علی]] {{ع}} کسی به این امر مهم اهتمام نورزید<ref>نهج البلاغه، نامه ۶۰.</ref>. بعدها “عبدالملک بن مروان” نخستین کسی بود که روز خاصّی را برای این منظور معین کرد و در صورت بروز مشکل، [[حکم]] را به [[قاضی]] “[[ابن ادریس ازدی]]” ارجاع می‌داد. در [[تاریخ]] خلفای بنی اُمیه، اولین کسی که خود را برای شنیدن [[مظالم]] [[وقف]] کرد “[[عمر بن عبدالعزیز]]” بود. سپس [[خلفای عباسی]]، یکی پس از دیگری، به آن [[همّت]] می‌گماشتند<ref>تاریخ التمدن الاسلامی، ج۱، ص۲۴۰؛ مروج الذهب، ج۲، ص۴۳۱؛ الاحکام السلطانیه، ص۸۰-۷۹؛ تاریخ الخلفا، ص۲۵۳.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۱۰.</ref>.