نزول قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = قرآن | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[نزول قرآن در علوم قرآنی]] | پرسش مرتبط  = }}

'''[[قرآن کریم]]''' [[کلام خداوند]] است که در طول بیست و سه سال از جانب [[خداوند]] بر [[حضرت محمد]] {{صل}} نازل شده است. اولین [[آیات قرآن]] هنگام [[بعثت]] [[رسول اکرم]] {{صل}} در [[ماه رجب]] نازل شده است. نزول قرآن دارای مراحای بوده است مانند: ثبوت در [[لوح محفوظ]]؛ نزول بر عالم [[فرشتگان]] و نزول بر [[قلب]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}}. [[قرآن]] دارای دو نوع نزول است نزول دفعی در [[شب قدر]] هر سال و نزول تدریجی در طول ۲۳ سال.

== مقدمه ==

[[قرآن کریم]] [[کلام خداوند]] است که در طول بیست و سه سال بر [[حضرت محمد]] {{صل}} نازل شده است. در [[قرآن]] بارها آمده است که قرآن از جانب [[خدا]] نازل شده است. استفاده از تعبیرهایی چون «نزول»، «[[تنزیل]]» و «انزال» برای قرآن شاید به سبب تأکید بر [[وحیانی]] بودن این کتاب است تا کسی نپندارد که قرآن [[کلام]] [[بشر]] و ساخته [[ذهن]] و زبان شخص [[پیامبر]] {{صل}} است<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۷۵.</ref>.

== معنای نزول ==

همان طور که اشاره شد، قرآن کریم در بیان چگونگی انتقال [[پیام الهی]] به پیامبر {{صل}} از ماده "نزل" و مشتقات آن بهره گرفته است. سؤال این است که نزول در مورد قرآن به چه معنا است؟

[[ابن فارس]] در معجم مقاییس اللغه در باره معنای اصلی ماده "نزل" می‌نویسد: "این کلمه بر [[هبوط]] و وقوع چیزی دلالت دارد"<ref>معجم مقاییس اللغه، احمد بن فارس، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ ﻫ، ج ۵، ص۴۱۷.</ref> پس نزول یک امر بر این دلالت دارد که آن امر از جایگاه بلندی فرود آمده و در جای پایین‌تری قرار گرفته است؛ بنا بر این [[حقیقت]] و اصل قرآن کریم ـ که ‌کلام [[خداوند]] است ‌ـ در امّ الکتاب نزد خداوند است که جایگاهی بس بلند و عالی‌مرتبه دارد: {{متن قرآن|وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ}}<ref>و بی‌گمان آن نزد ما در اصل کتاب، فرازمندی فرزانه است؛ سوره زخرف، آیه۴.</ref>

حقایقی که قرآن از آن سخن می‌گوید فراتر از لفظ و معنا است؛ خداوند خواسته است با نزول این [[حقایق]] به صورت قرآن، این امکان را برای [[انسان]] فراهم کند که [[معارف]] آن را [[درک]] کند و با [[پیروی]] از دستوراتش به آن حقایق نایل شود؛ بر این اساس می‌توان گفت که [[تنزیل قرآن]] در واقع همان «[[تیسیر]] قرآن» است که در برخی از [[آیات]] بیان شده است: {{متن قرآن|وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّكِرٍ}}<ref>و ما به راستی قرآن را برای پندگیری آسان (یاب) کرده‌ایم، آیا پندپذیری هست؟؛ سوره قمر، آیه۱۷.</ref>

[[خداوند]] منویّات خود را به زبان [[بشر]] درآورد تا برای او قابل [[فهم]] باشد: {{متن قرآن|فَإِنَّمَا يَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ}}<ref>و جز این نیست که آن را به زبان تو آسان گردانیده‌ایم باشد که آنان پند گیرند؛ سوره دخان، آیه۵۸.</ref>

در سخنی از [[امام علی]] {{ع}} آمده است که خداوند در [[قرآن]] تجلّی کرده است<ref>نهج البلاغه، سید رضی، ترجمۀ سید جعفر شهیدی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۸ ش، چاپ پانزدهم، ص۱۴۲، خطبۀ ۱۴۷.</ref>. خداوند [[نور]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] است {{متن قرآن|اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لَا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}<ref>«خداوند، نور آسمان‌ها و زمین است، مثل نور او چون چراغدانی است در آن چراغی، آن چراغ در شیشه‌ای، آن شیشه گویی ستاره‌ای درخشان است کز درخت خجسته زیتونی می‌فروزد که نه خاوری است و نه باختری، نزدیک است روغن آن هر چند آتشی بدان نرسیده برفروزد، نوری است فرا نوری، خداوند هر که را بخواهد به نور خویش رهنمون می‌گردد و خداوند این مثل‌ها را برای مردم می‌زند و خداوند به هر چیزی داناست» سوره نور، آیه ۳۵.</ref>؛ بدین معنا که آنچه در آسمان‌ها و زمین ظاهر شده است، همگی جلوه‌هایی از [[اسماء و صفات]] [[باری‌تعالی]] است. [[قرآن کریم]] نیز جلوه‌ای از اسماء و صفات خداوند است. پس قرآن کریم در [[حقیقت]] نازله‌ای از اسماء و صفات او است. در خود قرآن هم تصریح شده است که این کتاب تنزیلی از خدای [[رحمن]]، [[رحیم]]، [[حکیم]]، حمید، [[عزیز]]، [[علیم]]، و ربُّ العالمین است{{متن قرآن|تَنْزِيلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«(این کتاب) فرو فرستاده‌ای است  از سوی (خداوند) بخشنده بخشاینده» سوره فصلت، آیه ۲.</ref>، {{متن قرآن|تَنْزِيلُ الْكِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ}}<ref>«فرو فرستادن این کتاب از سوی خداوند پیروزمند فرزانه است» سوره زمر، آیه ۱.</ref>، {{متن قرآن|لَا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ}}<ref>«در حال و آینده آن، باطل راه ندارد، فرو فرستاده (خداوند) فرزانه ستوده‌ای است» سوره فصلت، آیه ۴۲.</ref>، {{متن قرآن|تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ}}<ref>«فرو فرستاده‌ای از سوی پروردگار جهانیان است» سوره واقعه، آیه ۸۰.</ref>.

این معنا با یک مثال ساده روشن‌تر می‌شود. فرض کنید اداره یک آموزشگاه [[کودکان]] را به یک مربی متخصص و باتجربه بسپارند. او با [[دانش]] و تجربه‌ای که در زمینه [[تعلیم و تربیت]] [[کودک]] اندوخته است برای آن آموزشگاه برنامه [[آموزشی]] و پرورشی تهیه می‌کند. آنچه او در برنامه‌ها قرار می‌دهد ـ اعم از [[بازی]]، نقاشی، قصه، [[شعر]] و... ـ همگی از منبع دانش و تجربه او منشأ گرفته است و نازله [[علم]] و تجربه اوست. نوآموزان نیز با انجام آنچه او [[برنامه‌ریزی]] کرده است می‌توانند به اهداف او دست یابند.

قرآن کریم هم نازله [[خداوند حکیم]] و علیم و حمید است و از علم، [[حکمت]] و [[جمال]] خداوندی ناشی شده است. خداوند [[حقایق]] متعالی را، که [[دوست]] دارد بندگانش به آن برسند، در قالب [[مَثَل]]، قصّه، [[امر و نهی]] و... نازل کرد تا [[مردم]] در آن [[اندیشه]] کنند. در [[حدیثی]] از [[امام علی]] {{ع}} آمده است: «[[خداوند]] [[قرآن]] را بر هفت قسم نازل کرده است که هر قسمی به نوع خود کامل است و آنها عبارت‌ است از: [[امر]]، [[نهی]]، [[بشارت]]، [[اندرز]]، جَدَل، اَمثال و قصّه»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَنْزَلَ اَلْقُرْآنَ عَلَى سَبْعَةِ أَقْسَامٍ كُلٌّ مِنْهَا شَافٍ كَافٍ وَ هِيَ أَمْرٌ وَ زَجْرٌ وَ تَرْغِيبٌ وَ تَرْهِيبٌ وَ جَدَلٌ وَ مَثَلٌ وَ قِصَصٌ}}؛ التفسیر الصافی، مولی محسن فیض کاشانی، تهران، مکتبة الصدر، ج ۱، ص۵۹.</ref>.

از آنچه گفته شد دانستیم که مراد از نزول قرآن، نزول مکانی نیست. برخی پنداشته‌اند که چون قرآن از [[آسمان]] به [[زمین]] نازل شده، این نزول، نزول مکانی است<ref>تاریخ قرآن، محمد هادی معرفت، تهران، سمت، ۱۳۷۵ ش، ص۴۰. (به نقل از: التفسیر الکبیر، فخر رازی، ج ۵، ص۸۵).</ref>.<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۷۵ ـ ۷۶.</ref>

=== تفاوت انزال با تنزیل ===

در قرآن مفهوم نزول با صیغه‌های مختلفی بیان شده است؛ صیغه‌های ثلاثی مجرد و باب‌های إفعال و تفعیل از ماده "نزل" از آن جمله است {{متن قرآن|وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا}}<ref>«و از قرآن آنچه برای مؤمنان شفا و بخشایش است فرو می‌فرستیم و بر ستمکاران جز زیان نمی‌افزاید» سوره اسراء، آیه ۸۲.</ref>، {{متن قرآن|وَبِالْحَقِّ أَنْزَلْنَاهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا مُبَشِّرًا وَنَذِيرًا}}<ref>«و آن (قرآن) را راستین فرو فرستاده‌ایم و راستین فرود آمده است و تو را جز نویدبخش و بیم‌دهنده نفرستاده‌ایم» سوره اسراء، آیه ۱۰۵.</ref>، {{متن قرآن|مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى}}<ref>«ما قرآن را بر تو فرو نفرستاده‌ایم که به رنج افتی» سوره طه، آیه ۲.</ref>. از آنجا که در بحث تعدد نزول قرآن به تفاوت صیغه‌های إنزال و تنزیل استناد شده، مناسب است که نظرات لغت‌پژوهان را در این‌باره گزارش کنیم.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

== منابع ==

# [[پرونده:IM010488.jpg|22px]] [[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|'''آشنایی با علوم قرآنی''']]

 

== پانویس ==

{{پانویس}}

 

{{قرآن کریم}}