ضرورت شناخت امام: تفاوت میان نسخه‌ها

*لذا در [[روایات نبوی]] و [[ولوی]] به [[شناخت امام|شناخت حقیقی امام]] به صور متعدد تأکید و جاهل به [[مقام]] [[امام]] و [[امامت]] در ردیف مردگان [[جاهلیت]] شمارش شده است{{عربی|اندازه=150%|" مَنْ‏ مَاتَ‏ وَ لَمْ‏ يَعْرِفْ‏ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}<ref>«كسى كه بميرد و [[امام]] زمانش را نشناسد به مرگ جاهليّت مرده است» کافی، ج۱، ص ۳۷۶؛ این‌که مراد از [[مرگ جاهلیت]] چیست، دو معنا محتمل است: الف. [[کفر]] و شرک ب. ظلالت و گمراهی. هر دو معنا در روایات آمده است؛ کافی، ج۱، باب من مات و لیس له امام، ص ۳۷۶؛ مجلسی، مراه العقول، ج۴، ص:۲۰.</ref> در [[روایت]] دیگر:{{عربی|اندازه=150%|" مَنْ‏ مَاتَ‏ بِغَيْرِ إِمَامٍ‏ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}<ref>«هر كس بدون [[امام]] بميرد به مرگ جاهليت مرده است» صحیح ابن‌حیان، ج10، ص 434؛ مسند احمد، ج4، ص 96 (16876) ؛ المعجم الکبیر؛ ج 19، ص 388 (910) ؛ شرح المقاصد، ج2، ص 275، از این منابع سستی ادعای دکتر النتشار در کتاب خود نشأه الفکر الفلسفی فی الاسلام، ج6، ص 217 مبنی بر انکار [[حدیث]] مزبور در منابع اهل سنت ظاهر می‌‌شود. برای اطلاع از صدها مورد از این روایت به نرم‌افزار المکتبه الإسلامیة الکبری الشامله محصول عربستان جستجوی واژه «میته الجاهلیه» رجوع شود. </ref><ref>ر.ک. [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص ۵۳.</ref>.

اشاره شد که [[آیات]] و [[روایات]] مختلف، متعدد و بعضاً متواتری بر [[امامت حضرت علی]]{{ع}} دلالت می‌‌‌کند که آن خود نظریه [[انتصابی بودن]] [[امامت]] را اثبات و [[تأیید]] می‌‌‌کند. افزون بر این [[نصوص]] - که در جای خود خواهد آمد - [[پیامبر اسلام]]{{صل}} بعضاً نیز به [[انتصابی بودن]] اصل [[حکومت]] بعد از [[رحلت]] خویش تصریح می‌‌‌کند که [[تعیین]] کننده آن [[خداوند]] می‌‌‌باشد. چنان‌‌که در صدر [[اسلام]] قبیله‌‌ای به نام بنی‌‌عامر [[اسلام]] خود را به این شرط منوط نموده‌‌اند که بعد از [[رحلت پیامبر]]{{صل}} آنان در [[حکومت]] سهمی‌ داشته باشند. حضرت ضمن پاسخ منفی دلیل آن را نه عدم پذیرش [[مردم]] یا سران قبایل بلکه تعلق [[مشروعیت]] آن به [[خداوند]] ذکر فرموده‌‌اند که [[تعیین]] [[حکومت]] و [[خلافت]] بعد از من تنها در [[صلاحیت]] [[خداوند]] است{{عربی|اندازه=150%|" الامر إلى‏ اللّه‏ يضعه‏ حيث‏ يشاءِ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}<ref>تاریخ طبری، ج2، ص 84؛ [[سیره]] ابن‌هشام، ج2، ص 55؛ [[سیره]] حلبی، ج2، ص 3. </ref>.

*تاریخ نشان می‌‌‌دهد مشابه این جریان و درخواست برای گروه‌‌های مانند کنده<ref>[[سیره]] ابن¬کثیر، ج2، ص 159.</ref>، [[عامر‌‌ بن طفیل]] و [[ارید بن‌‌ قیس]]<ref>[[سیره]] ابن¬کثیر، ج2، ص114.</ref> اتفاق می‌‌‌افتاد که همیشه با پاسخ منفی حضرت روبرو می‌‌‌شدند.  

*سه گزینه و راهکار ذیل ابتداً قابل تصور است <ref>ر.ک: شهید صدر، بحث حول الولایه، ص 13 به بعد.</ref>

*پس اصل [[نص]] خاص و [[عمل]] به آن می‌‌‌توانست بالندگی و شکوه [[اسلام]] را حفظ و از اختلاف و [[جنگ]] جلوگیری کند. این نکته مورد [[تأیید]] بعض [[فلاسفه]] نیز قرار گرفته است <ref>«الأستخلاف بالنص أصوب فان ذلک لایؤدی الی التشعب و التشاغب و الأختلاف»، (بوعلی سینا، الهیات شفا، ص 451).</ref>

*چنین فرضی از [[پیامبر]] [[حکیم]] و دلسوز به [[دین]] و [[امت]] بعید و بلکه محال است. به تقریر دیگر، عقل به تقدیم فاضل بر مفضول و ترجیح [[اصلح]] بر صالح حکم می‌‌‌کند و این حکم عقل نیز مورد [[تأیید]] [[قرآن کریم]] است:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|قُلْ هَلْ مِن شُرَكَائِكُم مَّن يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ قُلِ اللَّهُ يَهْدِي لِلْحَقِّ أَفَمَن يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَن يُتَّبَعَ أَمَّن لاَّ يَهِدِّيَ إِلاَّ أَن يُهْدَى فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ}}﴾}}<ref>  بگو آیا از شریکانتان کسی هست که به سوی «حق» رهنمون باشد؟ بگو خداوند به «حق» رهنماست؛ آیا آنکه به حقّ رهنمون می‌گردد سزاوارتر است که پیروی شود یا آنکه راه نمی‌یابد مگر آنکه راه برده شود؟ پس چه بر سرتان آمده است؟ چگونه داوری می‌کنید؟؛ سوره یونس، آیه: ۳۵.</ref>.

*با این نگاه به [[امامت]] و شخص [[امام]] روشن می‌‌‌شود که راهکار دیگر یعنی [[تعیین امام]] از طریق [[شورا]] یا [[بیعت]] ممکن نیست؛ چراکه آنان به [[عصمت]] شخص [[معصوم]] [[علم]] ندارند و [[علم]] آن در [[اختیار]] [[خداوند]] است که آن را به پیامبرش منتقل می‌‌‌نماید<ref>ر.ک: [[کشف]] المراد، ص 495؛ الشافی فی الأمامه، ج 2، ص 5.</ref>  

*[[قرآن کریم]] [[مسلمانان]] را موقع مرگ به نوشتن وصیت سفارش و امر می‌‌‌کند:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِن تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ}}﴾}}<ref> بر شما مقرر شده است که هرگاه مرگ یکی از شما فرا رسد، اگر مالی بر جای نهد برای پدر و مادر و خویشان وصیّت شایسته کند؛ بنا به حقّی بر گردن پرهیزگاران؛ سوره بقره، آیه: 180.</ref>

*[[قرآن کریم]] که به وصیت در امور جزئی و خانوادگی این همه اهمیت می‌‌‌دهد و تأکید می‌‌‌کند و [[مسلمانان]] نیز خود را متعهد به آن می‌‌‌دانند چگونه ممکن است که درباره یک مسئله مهم و کلیدی یعنی [[تعیین]] [[جانشینی]] دینی و [[سیاست|سیاسی]] برای [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} هیچ سخنی نگفته باشد و [[پیامبر]] نیز بدون وصیت از کنار آن بگذرد؟ آیا این نسبت طعن و زیر سؤال بردن شخصیت [[پیامبر]] نیست که آن حضرت برخلاف آیه مزبور هیچ وصیتی درباره [[امت]] خود نکرده است؟  <ref>ر. ک فضل بن شاذات، الأیضاح، ص 105.</ref>.

*حال این سؤال پیش می‌‌‌آید پیغمبری که به مسائل [[حکومت]] این همه توجّه و عنایت دارد، چگونه ممکن است از [[تعیین جانشین]] خود بعد از [[رحلت]] چشم‌‌پوشی کند؟ <ref>ر.ک: کشف¬المراد، ص 496.</ref> در حالی که خطر و آسیب آنبه مراتب بیشتر است، که به بعضی اشاره شد.  

*نگاهی به تاریخ دو [[خلیفه اول]] نشان می‌‌دهد که هردو [[خلیفه]] به [[بیعت]]و [[انتخاب]] [[مردم]] توجهی نداشتند و [[حاکم]] بعدی را خودشان [[تعیین]] [[نصب]] نمودند. [[ابوبکر]] هنگام به یاری‌اش ب [[عثمان]] که دبیر [[خلیفه]] بود، سفارش نمود اسم [[عمر]] را به عنوان [[خلیفه]] و [[جانشین]] وی بنویسد و از [[مردم]] نیز خواست از او [[اطاعت]] کنند{{عربی|اندازه=150%|" فانی استخلفت علیکم [[عمر بن الخطاب]] فاسمعوا و اطیعوه ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}<ref>«من [[عمر]] بن خطّاب را جانشين خود در ميان شما مى‌سازم پس گوش به فرمانش باشيد و از وى [[اطاعت]] كنيد» تاریخ مدینة دمشق، ج18، ص310، تاریخ طبری، ج2، ص591، حوادث سال 13.</ref>.

*این چالش از سده‌های پیش گرفتار [[اهل سنت]] بوده است. [[ابن ابی الحدید]] در شرح فرازهای [[نهج‌البلاغه]] ک بر اصل [[نصب]] دلالت می‌‌کند، یکی از ادله خود در توجیه آن‌ها را واهمه از مخالفت [[صحابه]] به [[نص]] ذکر می‌کند، چنان‌که در ذیل خطبه163 {{عربی|اندازه=150%|" فَإِنَّهَا كَانَتْ‏ أَثَرَةً شَحَّتْ عَلَيْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}} از استاد خود [[ابو جعفر یحیی محمد علوی]]، از کسانی می‌‌پرسد که برحق حضرت "[[حکومت]]" هجوم بردند که آیا مراد جریان [[سقیفه]] است یا [[شورای شش‌نفره]] [[عمر]] که به [[انتخاب]] [[عثمان]] منجر شد؟ که وی روز را جواب می‌‌دهد <ref>توضیح اینکه این ابی الحدید بعداز این کلام باز اشکال می‌‌کند که ظاهر [[خطبه]] فوق استدلال حضرت از طریق اولویت ونه نص است. ابوجعفر در پاسخ می‌‌گوید چون این [[خطبه]] در جواب سائلی است که می‌‌پرسد که بااینکه تو از دیگران به حکوت و [[پیامبر]] نزدیک و اولی بودی چرا از [[حکومت]] کنار گذاشتند؟ به این دلیل حضرت جواب مناسب سائل راداد. افزون بر جواب ابوجعفر ما در متن کتاب به صورت متعدد به [[احتجاج]] های حضرت به اصل [[نصب]] اشاره خواهیم کرد.</ref>

*[[ابن ابی الحدید]] به عنوان یک [[سنی]] اعتراف می‌کند‌ که نفس من اجازه نمی‌دهد که [[صحابه]] را به [[عصیان پیامبر]]{{صل}} متهم کنم؟ {{عربی|اندازه=150%|" ان نفسی لا تسامحنی ان السب الی الصحابه عصیان رسول‌الله{{صل}} و دفع النص‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}.

*در اینجا استاد [[ابن الی الحدید]] - که وی او را دانشمند منصف و وافر عقل توصیف می‌‌کند - چنین جواب می‌‌دهد که نفس من نیز اجازه نمی‌دهد که [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} ‌را به اهمال در امر [[امامت]] و [[رهبری]] [[امت]] خود و رها کردن آنان متهم کنم، پیامبری که در هر سفری در [[مدینه]] [[جانشین]] خود را مشخص می‌‌کرد. ابوجعفر به تفضیل جواب خود را توضیح می‌‌دهد تا اینکه [[ابن ابی الحدید]] قانع شده و می‌‌گوید در جواب من [[نیکو]] گفت: {{عربی|اندازه=150%|"لقد احسنت فیما قلت"}}<ref>شرح نهج البلاغه، ج9، صص248، و250. </ref>